Amerikaanse aanval op Iraanse generaal Soleimani draagt niet de stempel van Trump

Het gebeurt niet elke dag dat een staat “den CHOD” (Chief of Defense), zoals wij dat zeggen, van een andere staat in koelen bloede ombrengt. Het uitschakelen van de Iraanse generaal Qassem Soleimani door de VS is een gewaagde gok. Maar op wiens conto moeten we die gok schrijven? 

Het standaardantwoord is Trump. Maar dat lijkt me te snel door de bocht. Als we de Amerikaanse president zelf hadden laten doen, zou deze aanslag er waarschijnlijk nooit gekomen zijn. Trumps buitenlands beleid is doordrenkt van een aversie voor het zich militair mengen in andere landen.

Trumps buitenlands beleid mist als het ware een defensie­beleid, of toch een Amerikaans defensiebeleid dat we de afgelopen decennia gewoon waren: met de regelmaat van de klok militair interveniëren om andere landen te democratiseren om de zogenaamde liberale wereldorde verder te verstevigen. Denk aan de interventies in Somalië, Joegoslavië, Afghanistan en Irak. 

Dat die oorlogen de VS weinig hebben opgeleverd, is ook presidentieel kandidaat Trump niet ontgaan. En dus verkoos hij het roer om te gooien. Radicaal. Dat laatste hoort bij zijn persoonlijkheid. Ook al om een niet mis te verstaan signaal uit te sturen naar zijn kiezers, die ook niet hoog oplopen met die dure militaire interventies.

Problematisch is natuurlijk dat zo’n radicale terugtrekking uit de wereld niet evident is, en dat een president – en zeker Trump – minder macht heeft dan hij misschien wel zou denken en botst op bureaucratische hordes. Trump is niet de eerste president die moet vaststellen dat ondergeschikten presidentiële beslissingen naast zich neerleggen of op zijn minst eigenzinnig interpreteren. 

Een bekend voorbeeld is de ontdekking door president Kennedy tijdens de fameuze Cuba-crisis in oktober 1962, dat de Amerikaanse raketten in Turkije nog steeds niet waren weggehaald, ondanks zijn eerdere beslissing om dat wel te doen. 

Zo ook heeft president Trump het ook niet onder de markt om alle Amerikaanse soldaten uit Syrië en Irak terug te halen. De legerleiding sputtert tegen en vindt altijd wel een excuus om er enkele duizenden te houden. Dat laatste is voordelig voor de legerleiding, al was het maar om de gigantische defensie-uitgaven a rato van 700 miljard dollar per jaar verder te legitimeren. Beeld u in dat er geen enkele Amerikaanse militair meer gestationeerd zou zijn buiten de VS. Het Amerikaanse defensiebudget zou met honderden miljarden krimpen: het spookbeeld voor het militair-industrieel complex.

Terug naar Iran en Irak: de speldenprikken van Iran vorige lente – herinner u de raids op schepen in de Perzische Golf en de drone-aanvallen – werden tot grote ergernis van de Amerikaanse legerleiding (soms zelfs op het laatste nippertje, bijvoorbeeld toen afgelopen juni een Amerikaanse drone door Iran werd neergehaald) door president Trump altijd afgeblokt. 

Deze keer waren er echter twee rode lijnen overschreden, met name het doden van een Amerikaans staatsburger en nadien de molestatie van de Amerikaanse ambassade in Bagdad, wat not done is volgens de klassieke regels van de wereldpolitiek. 

Die twee rode lijnen zijn ook met elkaar verbonden omdat de tweede het gevolg is van de Amerikaanse luchtaanval die een 20-tal Iraansgezinde militanten in Irak ombracht en die volgde op het doden van die Amerikaan in Kirkoek. Merk tussen haakjes op dat Iran zich misrekend heeft door die twee lijnen te overschrijden, en dat die misrekening te verklaren is door het isolationistisch beleid van Trump.

De druk van het Amerikaanse foreign policy establishment – zowel Defensie als Buitenlandse Zaken – op het Witte Huis om deze keer wel ‘iets te doen’ was gigantisch. Trump zal twee keer niet geneigd zijn geweest om te reageren, maar toch onder de druk bezweken zijn. Iets wat bij hem niet vaak voorkomt. 

De militaire opties die hij krijgt voorgeschoteld om te reageren komen eveneens uit de koker van Defensie. Welnu, Soleimani was al jaren, zo niet decennia, een doorn in het oog van het Amerikaanse defense establishment. Hij zou 600 Amerikaanse doden op zijn geweten hebben tijdens de Irak-oorlog (maar wat er niet bij wordt verteld, misschien ook Amerikanen direct of indirect gered hebben door IS te bestrijden in Syrië).

Misschien doen we er goed aan om ons te herinneren dat de haat van de Amerikanen ten aanzien van Iran ontsproten is in 1979, en meer bepaald door de traumatische bezetting van een andere Amerikaanse ambassade, met name die in Teheran door Iraanse studenten en revolutionairen. Dat blijkt ook uit de tweets van Trump, waarin hij ermee dreigt 52 Iraanse doelwitten aan te vallen, één voor elke Amerikaan die in 1979 gegijzeld werd. 

De onmacht van de toenmalige Amerikaanse regering heeft toenmalig president Jimmy Carter bekocht met zijn niet-herverkiezing. 444 dagen lang was de bezetting een item op de Amerikaanse tv-zenders. Of hoe David Goliath aan het lijntje hield. Een mislukte reddingsactie met Amerikaanse helikopters maakte het gevoel van schaamte en onmacht bij de Amerikanen enkel groter.

Als u zich afvraagt waar die virulente haat van de VS ten aanzien van Iran vandaan komt, dan kunt u het best terugdenken aan deze episode. Het gemolesteer van de Amerikaanse ambassade in Bagdad maakte dus oude demonen wakker. Tijd voor een afrekening, zullen de Amerikaanse generaals gedacht hebben. 

De optie om Soleimani te doden zal wellicht als ambitieus, maar haalbaar gecategoriseerd geweest zijn. Een andere president zou de aanval wellicht niet geriskeerd hebben en voor een minder ambitieuze optie gegaan zijn. Trump doet echter niets liever dan risico’s nemen.

Bovendien kan deze actie ook gezien worden als een compensatie voor zijn niet-reageren bij eerdere incidenten. Het probleem is echter dat zijn kennis van en interesse in buitenlands beleid (laat staan van het Midden-Oosten) – de twee gaan samen – uitermate beperkt is. 

En dan kom je dus tot dergelijke acties, waarvan de nadelen wel eens veel hoger zouden kunnen oplopen dan de voordelen: een keiharde terugslag door Iran met allerlei repercussies in meerdere landen van het Midden-Oosten, leidend naar nieuwe oorlogen en mogelijk nieuwe vluchtelingenstromen richting Europa (niet richting de VS), gekoppeld aan het mogelijk definitief hervatten van het Iraans nucleair programma, het zich helemaal terugtrekken uit de nucleaire deal (wat intussen gebeurd is) en het internationale non-proliferatieverdrag, dat het bezit van kernwapens beperkt, gevolgd door een nieuwe nucleaire wapenwedloop in het Midden-Oosten. 

Trump zou wel eens snel spijt kunnen krijgen van zijn atypische beslissing, waardoor hij ironisch genoeg in de toekomst nog meer een isolationistische koers zou kunnen gaan varen.