VN-hoofd Guterres spoort wereldleiders aan ‘escalatie te stoppen’ in conflict VS-Iran
Het centrum van Teheran zag vandaag zwart van het volk voor de herdenkingsceremonie voor de gedode generaal Qassem Soleimani. Die kwam vrijdag in de Iraakse hoofdstad Bagdad om door een Amerikaanse raket. Intussen zwelt de kritiek op president Trump aan na nieuwe dreigementen.
Download de app van De Morgen en blijf op de hoogte van belangrijke updates ›
Live
VN-hoofd Guterres spoort wereldleiders aan 'escalatie te stoppen'
VN-secretaris-generaal Antonio Guterres heeft wereldleiders vandaag aangespoord "escalaties te stoppen". De geopolitieke spanningen zijn volgens de VN-baas op het hoogste niveau deze eeuw. Die oplopende spanningen leiden ertoe dat "meer en meer landen onvoorspelbare beslissingen nemen met onvoorspelbare gevolgen en een groot risico op misrekening".
In zijn verklaring verwees Guterres niet expliciet naar de Amerikaanse aanval op de Iraanse topgeneraal Qassem Soleimani, vorige week in de Iraakse hoofdstad Bagdad. "Het nieuwe jaar is begonnen met onze wereld die in een staat van beroering is", aldus Guterres, die zijn toehoorders wel wenste dat 2020 beter zou worden dan 2019.
VN-secretaris-generaal Antonio Guterres met Amerikaans president Donald Trump.Beeld AFP Onrust in Midden-Oosten weegt op Bel20-index
De toegenomen geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten wogen ook vandaag op de beurzen. In Brussel zakte de Bel20-index 0,56 procent tot 3.971,78 punten. Van de twintig aandelen die meetellen voor de berekening van de graadmeter eindigden er achttien in het rood.
Drie indexaandelen verloren meer dan 2 procent: WDP (- 2,98 procent tot 23,30 euro), Galapagos (- 2,65 procent tot 183,40 euro nadat JP Morgan de titel van zijn kooplijst had gehaald) en argenx (- 2,02 procent tot 140,40 euro).
NAVO roept Iran op zich te onthouden van nieuwe provocaties
De NAVO roept Iran op om zich te onthouden van nieuw geweld en van verdere provocaties. Dat heeft secretaris-generaal Jens Stoltenberg vandaag duidelijk gemaakt na afloop van een bijzondere zitting van de Noord-Atlantische Raad, waarin de ambassadeurs van de 29 NAVO-lidstaten zetelen.
De ambassadeurs bij de NAVO waren vandaag in Brussel bijeenkomen om te overleggen over de gewijzigde veiligheidssituatie in het Midden-Oosten, als gevolg van de dodelijke Amerikaanse aanval op de Iraanse generaal Qassem Soleimani. In de persconferentie achteraf legde Stoltenberg vooral de nadruk op de Iraanse activiteiten die de stabiliteit in de regio verder ondermijnen.
Jens Stoltenberg, secretaris-generaal van de NAVO.Beeld AP "We geloven in het belang van de-escalatie en terughoudendheid", zo verklaarde de secretaris-generaal. "Een nieuw conflict is in niemands belang. Iran moet zich onthouden van verder geweld en provocaties." Stoltenberg beklemtoonde ook dat alle NAVO-landen "verenigd" zijn in hun veroordeling van de Iraanse steun aan terroristische groepen in de regio. Ook zijn alle lidstaten het erover eens dat Iran geen atoomwapen mag verwerven, verklaarde hij nog.
Over de Amerikaanse droneaanval die het leven kostte aan de Iraanse generaal Qassem Soleimani, liet Stoltenberg zich aanvankelijk niet uit. "Dat is een beslissing van de VS, niet van de NAVO", verklaarde Stoltenberg uiteindelijk, zonder zich verder uit te spreken over de actie.
Verenigd Koninkrijk zou bombardementen van Iraanse culturele sites niet steunen
De Britse premier Boris Johnson heeft via zijn woordvoerder laten weten dat het vernietigen van culturele sites in Iran een inbreuk zou zijn op internationale oorlogsconventies. Daarmee geeft hij Donald Trump, die ermee gedreigd heeft dat te doen, impliciet lik op stuk.
Johnsons woordvoerder weigerde om Trump direct te bekritiseren maar maakte duidelijk dat de Britse regering zo'n actie niet zou steunen.
De Amerikaanse president had eerder gedreigd om 52 Iraanse sites "die van heel groot belang zijn voor Iran en de Iraanse cultuur" te vernietigen mocht het Midden-Oosterse land overgaan tot repercussies voor de dood op Qassem Suleimani.
De Britse premier Boris Johnson.Beeld AP Europese buitenlandministers komen vrijdag in spoed bijeen over Iran
De ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie komen vrijdag in spoed bijeen om de hoogoplopende spanningen rond Iran te bespreken.
Sinds de Verenigde Staten vorige vrijdag in de Iraakse hoofdstad Bagdad de Iraanse generaal Qassem Soleimani uitschakelden, is het conflict tussen Teheran en Washington naar een nieuw hoogtepunt gegaan. Beide landen lijken elkaar te willen overbluffen, met alle mogelijke gevolgen voor de stabiliteit in het Midden-Oosten en daarbuiten. Zondagavond nog maakte Iran bekend dat het zich niet meer zal houden aan de beperkingen die het internationaal nucleair akkoord oplegt met betrekking tot de verrijking van uranium.
De hoge vertegenwoordiger voor het Europese buitenlandbeleid Josep Borrell.Beeld AFP De Europese Unie - die in 2015 een grote rol speelde bij de totstandkoming van het akkoord - bespreekt vrijdag de gebeurtenissen van de voorbije dagen en weken. De 28 ministers van Buitenlandse Zaken blazen dan verzamelen in Brussel voor een extra bijeenkomst, zo werd maandag bekendgemaakt. Behalve Iran zelf, zullen ongetwijfeld ook andere conflicthaarden geanalyseerd worden. De fall-out van de Amerikaans-Iraanse crisis kan namelijk bijzonder groot worden.
De hoge vertegenwoordiger voor het Europese buitenlandbeleid, Josep Borrell, zei maandagmiddag al dat hij de Iraanse aankondiging met betrekking tot de nucleaire deal betreurt. "Omwille van de regionale stabiliteit en de mondiale veiligheid, is de volledige implementering van de deal belangrijker dan ooit", zei hij. Zoals de gewoonte is, zal de EU zich in haar beslissingen met betrekking tot Iran laten leiden door terreincontroles door het Internationaal Atoomenergieagentschap. Alvast Duitsland zei al te willen blijven vechten voor het akkoord. "Daar voeren we momenteel gesprekken over", zei een regeringswoordvoerder.
Iraanse opperste leider in tranen
De Iraanse geestelijke leider, Ayatollah Khamenei, weende vandaag tijdens de begrafenis van de door de VS gedode generaal Qassem Soleimani. Honderdduizenden rouwenden liepen door de straten van Teheran.
Terwijl de doodskisten van de generaal en de Iraakse militieleider Abu Mahdi al-Muhandis, die vrijdag ook om het leven kwam tijdens de Amerikaanse droneaanval, over de hoofden van de rouwenden werden gedragen, zwoer Soleimani's opvolger om de Amerikaanse strijdkrachten uit de regio te verbannen als vergelding.
Generaal Esmail Ghaani, de nieuwe commandant van de Quds-krachten, de elite-eenheid van de Iraanse Revolutionaire Garde bevoegd met overzeese operaties, beloofde "om de opdracht van martelaar Soleimani zo sterk mogelijk verder te zetten met de hulp van God, en uit dank voor zijn martelaarschap zullen we Amerika uit de regio verbannen".
"Acties zullen ondernomen worden", zei hij nog aan de Iraanse staatstelevisie.
Turkije overlegt met VS en Iran
Turkije wil zich inzetten om de spanningen tussen Iran en de VS te doen verminderen. Minister Mevlut Cavusoglu (Buitenlandse Zaken) heeft gebeld met zijn collega’s in Washington en Teheran. “We blijven de komende dagen samenwerken met andere landen om dit probleem op te lossen of spanningen te de-escaleren.”
Cavusoglu zei dat de crisis verder besproken zal worden als de Russische president Vladimir Poetin woensdag een bezoek brengt aan Turkije. Ook zou de Turkse president Erdogan al overleg hebben gevoerd met leiders in Iran, Irak, Frankrijk en Qatar.
Extra grenscontroles: politie ontkent
De Amerikaanse grenspolitie US Customs and Border Protection (CBP) ontkent dat Iraniërs en Amerikanen met de dubbele nationaliteit sinds afgelopen weekend extra gecontroleerd en ondervraagd worden wanneer ze de VS willen binnenkomen. Berichten dat aan de grens met Canada in de staat Washington zestig Iraniërs tegengehouden werden, kloppen niet, klinkt het.
Volgens de burgerrechtenorganisatie Council on American-Islamic Relations werden de zestig dit weekend tegengehouden aan de Peace Arch-grensovergang in Blaine, in de noord-westelijke staat Washington. Sommigen onder hen, die terugkwamen van een vakantie of werktrip in Canada, zouden tot elf uur vastgehouden zijn en zouden vragen over hun politieke overtuigingen gekregen hebben.
De grenspolitie ontkent dat formeel, maar laat wel verstaan dat extra controles mogelijk zijn. “Gebaseerd op het huidige dreigingsniveau is de grenspolitie extra alert aan de punten van binnenkomsten. Onze nationale veiligheid wordt gegarandeerd en de Amerikaanse bevolking beschermd, terwijl we de burgerrechten en vrijheden voor iedereen beschermen.”
Soleimani's opvolger belooft wraak
De opvolger van Qassem Soleimani bij de Revolutionaire Garde, Esmail Qaani, heeft beloofd "martelaar Soleimani's werk met dezelfde kracht voort te zetten en zijn martelaarschap te beantwoorden in verschillende stappen door de VS uit de regio te verwijderen". Dat zei hij tijdens de herdenkingsceremonie voor de gedode generaal, waar hij naast de opperste leider van Iran, Ayatollah Khamenei, het volk toesprak.
Qaani uitte ook bedreigingen in een interview met de Iraanse staatstelevisie. "God de almachtige heeft wraak beloofd, en God is de grootste wreker. Er worden zeker acties genomen."
Esmail Qaani.Beeld AFP Ook Johnson bekritiseert Trump
Nu de kritiek op Amerikaans president Donald Trump toeneemt, heeft ook Brits eerste minister Boris Johnson zich uitgesproken tegen Trumps dreigementen om 52 Iraanse culturele sites te bombarderen als de crisis escaleert.
"Er zijn internationale conventies van kracht die de verwoesting van cultureel erfgoed voorkomen", zegt de woordvoerder van Johnson.
Of een dergelijke aanval als oorlogsmisdaad beschouwd moet worden, wil de woordvoerder echter niet zeggen. Wel blijft hij achter de aanval op generaal Soleimani staan. "Staten hebben het recht om actie te nemen uit zelfverdediging, en de VS hebben duidelijk gesteld dat Soleimani aanslagen plande op Amerikaanse diplomaten en militair personeel."
Brits premier Boris Johnson.Beeld Kay Nietfeld/dpa Iraniërs delen massaal foto’s van werelderfgoedsites
Met zijn dreigement om bij eventuele vergeldingsacties tegen Iran ook culturele erfgoedsites als doelwit te beschouwen, heeft de Amerikaanse president Donald Trump een gevoelige snaar geraakt in het land. Iraniërs zijn bijzonder fier op hun rijke verleden, en het land telt enkele van de mooiste religieuze gebouwen ter wereld. Die worden nu massaal gedeeld op sociale media.
Twitter bericht wordt geladen...
Twitter bericht wordt geladen...
Twitter bericht wordt geladen...
Twitter bericht wordt geladen...
Ocasio-Cortez: 'Dit is een oorlogsmisdaad'
Trumps dreigement om 52 Iraanse sites aan te vallen, is een "oorlogsmisdaad". Dat zegt Democratisch parlementslid Alexandria Ocasio-Cortez op Twitter. "Ermee dreigen om onschuldige families, vrouwen en kinderen te doden, maakt geen stoere kerel van je. Het maakt je geen strateeg. Het maakt je een monster."
Twitter bericht wordt geladen...
Commissie herinnert Trump eraan dat hij geen dictator is
De Commissie Buitenlandse Zaken van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden berispt president Donald Trump op Twitter nadat die dreigde met 'buitenproportionele' vergeldingsmaatregelen tegen Iran.
"Deze post dient als een herinnering dat oorlogsbevoegdheden volgens de grondwet van de Verenigde Staten bij het Congres liggen", klinkt het scherp. "En dat je de 'War Powers Act' eens zou moeten lezen. En dat je geen dictator bent."
De tweet is een reactie op een bericht van Trump, waarin hij de kritiek lijkt weg te lachen dat hij Soleimani besliste te doden zonder het Congres daar vooraf van in te lichten.
Twitter bericht wordt geladen...
Merkel naar Moskou
Duits bondskanselier Angela Merkel zal op 11 januari naar Moskou reizen om de crisis in het Midden-Oosten te bespreken met Russisch president Vladimir Poetin. Dat maakt het Kremlin bekend. Merkel reist naar Rusland op uitnodiging van Poetin. Ze zullen ook de situatie in Syrië en Libië bespreken.
Adam Schiff: 'Een roekeloze zet'
De Democratische voorzitter van de Inlichtingencommissie van het Huis van Afgevaardigden Adam Schiff heeft de inlichtingenrapporten ingekeken en is er niet van overtuigd dat de aanval op Soleimani nodig was om een op handen zijnde dreiging tegen te gaan. Dat laat hij weten op Twitter.
"Trumps beslissing verhoogt net de kans op een oorlog met Iran en bedreigt onze kansen tegen IS", klinkt het. "Dit was een roekeloze zet."
"Als minister Pompeo zegt dat deze beslissing Amerikaanse en Europese levens gered heeft, is dat zijn mening en geen gefundeerd besluit", zegt Schiff aan CNN. "Net zoals het zijn mening was dat het verzaken aan de nucleaire deal met Iran onze veiligheid verbeterde. Toen toonden de bewijzen het tegendeel aan, en ik ben bang dat dat ook nu het geval is."
Twitter bericht wordt geladen...
'Miljoenen rouwenden aanwezig'
Volgens Iraanse staatsmedia zijn miljoenen mensen in Teheran de straat opgegaan om stil te staan bij de dood van Soleimani. Ook tal van hoogwaardigheidsbekleders zijn aanwezig, zoals president Hassan Rohani, parlementsvoorzitter Ali Larijani en bevelhebber Hossein Salami van de Revolutionaire Garde.
De doodskisten van generaal Soleimani en Iraaks militieleider Abu Mahdi, die ook omkwam bij de aanval, werden boven de hoofden van de rouwenden gedragen, terwijl er slogans geroepen werden als 'Dood aan Amerika'.
Beeld AFP Situatie Midden-Oosten weegt op beurzen
De ongerustheid over een escalatie van de situatie in het Midden-Oosten weegt ook op de beurzen. De Europese beurzen zijn vandaag opnieuw lager van start gegaan.
De Eurostoxx 50 ging bij opening lager. Op de Europese beursvloeren staan verliezen van dik een procent. In Brussel gaat de Bel20 ruim 1,5 procent in het rood. Ook in Amsterdam, Parijs en Frankfurt noteren de sterindexen met verliezen van meer dan een procent.
'Soleimani stapelde de blunders op'
Generaal Qassem Soleimani was allesbehalve een geniale strateeg, schrijft New York Times-columnist Thomas L. Friedman. 'Zijn blunders begonnen in 2015, nadat de Verenigde Staten en de grote Europese machten vrijwel alle sancties tegen Iran hadden opgeheven in ruil voor een nucleair akkoord. Een goede zaak voor Iran: in één jaar groeide de economie met meer dan 12 procent. Maar wat deed Soleimani? Samen met de Opperste Leider startte hij een agressief imperialistisch project dat Iran achter de schermen aan de macht bracht in Beiroet, Damascus, Bagdad en Sana.'
Lees: De dood van een overschatte strateeg: generaal Qassem Soleimani was allesbehalve geniaal
Militaire bewakers bij de doodskisten van Soleimani en de andere slachtoffers van de Amerikaanse aanval.Beeld Reuters Pelosi wil Trumps militaire bevoegdheid inperken
De Democratische voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden Nancy Pelosi wil de militaire bevoegdheid van president Donald Trump inperken. De afgevaardigden stemmen deze week over een resolutie die de militaire acties van Trump tegen Iran moet limiteren.
"De regering Trump heeft vorige week een provocerende en onevenredige militaire luchtaanval uitgevoerd op Iraanse militaire hoogwaardigheidsbekleders", schrijft Pelosi in een brief aan het Huis. "Deze actie bracht onze militairen, diplomaten en anderen in gevaar. Het is onze eerste verantwoordelijkheid om het Amerikaanse volk te beschermen."
Nancy Pelosi.Beeld AFP Goffin roept opnieuw op tot dialoog
Minister van Buitenlandse Zaken Philippe Goffin (MR) roept nogmaals op tot de-escalatie in het conflict. Het is de Europese en Belgische verantwoordelijkheid "om erover te waken dat de escalatie stopt en dat dialoog en diplomatie hervat worden", zei de minister maandagochtend op de RTBF-radio.
Voor Goffin brengt de huidige situatie de missie van de internationale coalitie tegen IS niet in gevaar, ook al heeft die de operaties in Irak opgeschort. "Op dit moment beschermt de coalitie zichzelf en haar belangen, maar de vraag van een mogelijke terugtrekking van de troepen stelt zich op dit moment niet."
Minister van Buitenlandse Zaken Philippe Goffin.Beeld BELGA Goudprijs naar hoogste peil in zes jaar
De oplopende spanningen in het Midden-Oosten zorgt ervoor dat beleggers voor goud kiezen. Als gevolg is de goudprijs gestegen naar het hoogste niveau in meer dan zes jaar.
Goud wordt door beleggers beschouwd als een veilige haven in woelige geopolitieke tijden. De prijs voor een troy ounce (31,1 gram) steeg maandag tot 1.588,13 dollar: het hoogste niveau sinds april 2013. Ook andere metalen zoals palladium, zilver en platina werden duurder.
De prijs van ruwe olie blijft intussen stijgen. De prijs voor een vat olie van de Amerikaanse soort WTI steeg in de vroege handel tot 64,72 dollar: de hoogste stand sinds april. Ook de prijs voor een vat olie van de Noordzeesoort Brent stijgt, tot 70,23 dollar. De vrees bestaat dat de situatie in het Midden-Oosten escaleert en de bevoorrading vanuit de belangrijke olieregio hindert.
Nucleair akkoord
Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk vragen Iran om alle maatregelen terug te draaien die het nucleair akkoord van 2005 in het gedrang brengen. Ze doen dat na de aankondiging van Teheran gisteren dat het geen rekening meer houdt met de limieten op verrijking van uranium.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel had zondag een telefoongesprek met de Franse president Emmanuel Macron en de Britse eerste minister Boris Johnson om te overleggen over het conflict tussen de VS en Iran. "We roepen Iran op alle maatregelen die niet conform het akkoord nucleair akkoord zijn, terug te draaien", zo luidt het in een gemeenschappelijke verklaring.
Analyse
Een Amerikaans schip tot zinken brengen, een van hun ambassadeurs ombrengen, een olie-installatie van de VS bombarderen: Iran zou het kunnen doen, maar het is de vraag of het land het aandurft. Teheran zit niet te wachten op een escalerend militair conflict met een veel sterkere vijand, en impulsiviteit kan het regime niet verweten worden.
Lees: Iran zint op wraak voor dood generaal, maar liefst via een omweg
Dochter Soleimani: 'Dit is niet voorbij'
De Verenigde Staten en hun bondgenoot Israël gaan een "donkere dag" tegemoet. Dat zei de dochter van de gedode Iraanse generaal Qassem Soleimani maandag tijdens een herdenkingsceremonie voor haar vader in Teheran.
"Gekke Trump, denk niet dat alles voorbij is met het martelaarschap van mijn vader", zei Zeinab Soleimani tegenover een grote menigte. De dienst, waar duizenden mensen op afkwamen, was live op de Iraanse staatstelevisie te volgen.
Beeld AFP Grote menigte voor herdenking
Ruim voor 8 uur verzamelde een grote menigte rond de universiteit van Teheran. De Iraanse opperste leider, ayatollah Ali Khamenei, zal daar een gebed leiden ter ere van de populairste soldaat van Iran. Het publiek heeft rode en Iraanse vlaggen bij, maar ook Libanese en Iraakse. Slogans als “dood aan Amerika” en “dood aan Israël” worden gescandeerd en er wordt opgeroepen tot wraak voor de dood van de generaal.
Na de ceremonie in Teheran zal het lichaam van Soleimani naar het sjiitische bolwerk Qom worden gebracht, waar ook een herdenkingsdienst zal plaatsvinden. Morgen wordt Soleimani begraven in zijn geboorteplaats Kerman.
Beeld EPA Wat voorafging
Qassem Soleimani kwam vrijdag in de Iraakse hoofdstad Bagdad om door een Amerikaanse raket. Hij was de rechterhand van de Iraanse geestelijk leider ayatollah Ali Khamenei.
Iran heeft gezworen wraak te zullen nemen op de VS. Amerikaans president Trump waarschuwde dan weer voor een vernietigende tegenaanval.
De aanval leidde ook in Irak tot woedende reacties. Het parlement stemde gisteren in met een resolutie die vraagt om alle buitenlandse troepen uit Irak te verwijderen. Ook tegen Irak dreigt Trump met sancties.
Lees ook het portret van Qassem Soleimani: Iraanse ‘spookgeneraal’ hielp IS verslaan: wie was Qassem Soleimani, die stierf bij een Amerikaanse droneaanval?
