Sociale huisvesting wordt onbetaalbaar voor personen met een handicap

Voor vele huurders van een sociale woning bracht de eindejaarsperiode een bitter cadeau. Met ingang van 1 januari 2020 betalen zij een stuk meer voor hun sociale woning dan in 2019. De verhoogde huurprijzen voor sociale woningen zijn intussen een week in voege. Vooral voor mensen met een handicap dreigt een rampscenario.

Onder voormalig Vlaams minister van Wonen, Liesbeth Homans, werd werk gemaakt van een nieuw decreet sociale huur. Dat decreet zette enkele stappen vooruit in de vereenvoudiging van de sociale huur in Vlaanderen. Dat was zinvol en nodig.

Maar tegelijk nam het nieuwe decreet, of het Kaderbesluit Sociale Huur zoals het officieel heet, enkele kwalijke opties. Met één daarvan werden we de voorbije weken al uitvoerig geconfronteerd. Door een aantal uitzonderings­voorwaarden in het bepalen van het inkomen te schrappen, worden de huurprijzen van vele mensen in sociale huisvesting opgetrokken.

Dat gebeurt niet zoals op de private markt, overigens. Daar krijg je maanden voor het aflopen van je contract een bericht van de verhoging van de huurprijs. Mensen die in financiële kwetsbaarheid leven, werden daarentegen pas enkele weken of dagen geleden op de hoogte gebracht van hun nieuwe huurprijs. Dat die stijging, hoe klein ook, deze mensen sinds 1 januari voor bijkomende uitdagingen stelt, zie je vanzelf.

Die signalen worden intussen ook bevestigd. Sociaal werkers die cliënten in OCMW’s begeleiden in budgetbeheer of schuldbemiddeling moeten plots op zoek naar extra besparingen in het huishoudbudget. Voor wie maandelijks rondkomt met een leefbudget van 300 euro is 50 euro extra huur veel geld.

De armoedeorganisaties gaven dat signaal ook aan de bevoegde minister, in de zomer van 2018. Maar, zo werd verzekerd, de stijging van de huurprijzen zou beperkt blijven. En de huurprijzen op de sociale huurmarkt in Vlaanderen zijn laag in vergelijking met andere landen, dus mocht die wel wat omhoog. De ‘scherpe kantjes’ zouden wel nog weggevijld worden vooraleer de nieuwe huurprijzen in voege kwamen, werd ons gezegd.

Vandaag zien we dat er één vlijmscherpe kant overgebleven is. Door het toevoegen van de inkomensvervangende tegemoetkoming (IVT) aan het bepalen van de huurprijs, stijgt die huurprijs voor mensen met een handicap erg sterk. Een stijging van verschillende honderden euro’s per maand is op het terrein geen zeldzaamheid.

De inkomensvervangende tegemoetkoming is er voor mensen die wegens hun handicap niet of slechts deels over een inkomen uit arbeid kunnen beschikken. Het IVT zorgt voor een zeker basisinkomen voor mensen die geen sociale rechten konden opbouwen. Belangrijk is dat in de berekening van die tegemoetkoming al rekening gehouden wordt met de andere eventuele inkomens binnen een gezin. 

Mensen met een handicap hebben vandaag een dubbel zo groot armoederisico tegenover de rest van de bevolking. Voor een alleenstaande ligt het IVT-bedrag 20% onder de armoedegrens en bijna 60% onder het gewaarborgd minimuminkomen. Uit recent studiewerk van Koen Hermans (KU Leuven) blijkt nogmaals hoe ontoereikend de inkomensvervangende tegemoetkoming op zich is. Bij wie een handicap heeft, wegen de kosten voor het leefonderhoud zwaarder door op het totale maandbudget.

Voor deze bijzonder kwetsbare groep dreigt de stijging van de huurprijs dan ook een drama te worden. Wie van de ene op de andere maand rekening moet houden met een grote bijkomende uitgave in de sociale huur en daarnaast al moeilijk rondkomt door extra uitgaven gekoppeld aan een handicap, kan zijn hoofd niet boven water houden.

Het is dan ook niet onlogisch dat Koen Hermans in het boek Armoede en Handicap in België pleit om de kosten voor huisvesting, gezondheid en onderwijs voor mensen met een handicap terug te dringen. Of om de uitkeringen en tegemoetkoming die deze mensen krijgen te verhogen tot de armoedegrens. Vandaag krijgen zij echter te weinig en geven ze te veel weer af. Die kloof wordt met de stijging van de sociale huurprijzen alleen maar groter.

Dit probleem kan snel en eenvoudig verholpen worden. De Vlaamse Regering kan komende vrijdag al beslissen om de inkomensvervangende tegemoetkoming niet langer mee te rekenen bij het bepalen van het inkomen (en dus de huurprijzen) bij mensen die een sociale woning huren. Dat is een snelle ingreep, die het nieuwe jaar voor mensen met een handicap sterk zou kunnen beïnvloeden.

De verantwoordelijkheid van de Vlaamse Regering is dan ook groot. Het idee dat wie in een sociale woning woont er dan maar voor moet bijdragen, gaat alleen op als ook de overheid haar verantwoordelijkheid opneemt. Want wie een tegemoetkoming onder de armoedegrens geeft, moet er maar voor zorgen dat ze verhoogd wordt. En wie solidariteit en menselijkheid predikt, moet er maar voor zorgen dat iedereen, ook mensen met een handicap, ook in 2020 nog mee kan.