Amerika’s generaals moeten leven met een president die liever alles zelf bepaalt
Het is al drie jaar spitsroeden lopen voor Amerika’s generaals onder Donald Trump. Of het nu gaat om de terugtrekking uit Syrië, de aanpak van Noord-Korea of de confrontatie met Iran, de militairen weten één ding: opperbevelhebber Trump gaat zijn eigen weg.
Soms, zoals bij de uitschakeling per Reaper-drone van de Iraanse generaal Qassem Soleimani, vertrouwt Trump volledig op het oordeel van de hoogste generaals van de VS. En staat hij ze ook niet in de weg. De president, bleek de afgelopen dagen, had het Pentagon al ruimschoots voor de actie tegen Soleimani zijn goedkeuring gegeven om de generaal te liquideren.
Trump, die zich al sinds zijn presidentskandidatuur op de borst klopt dat hij opkomt voor Amerika’s militairen, wilde voor eens en altijd een einde maken aan de “terreuractiviteiten” van Soleimani. Toen de inlichtingendiensten, waaronder de spionagedienst DIA van het Pentagon, bruikbare informatie hadden dat de generaal vrijdag zou landen in Bagdad, hoefde Trump slechts zijn akkoord te geven om een Hellfire-raket af te laten vuren op het konvooi van de Iraniër.
Maar de president kan ook het bloed onder de nagels halen van Amerika’s hoogste militairen. In juni stopte hij, tot verbazing en afgrijzen van de militaire top, op het laatste moment een beperkte vergeldingsaanval op Iran. Tien minuten voordat Teheran gestraft zou worden voor het neerhalen van een peperdure Amerikaanse Global Hawk-drone, blies Trump plotseling de aanval af.
Eigengereide president
Zo’n besluit van een Amerikaanse president, na uitgebreid militair advies in de Situation Room van het Witte Huis, was ongekend. De aanval had Iran duidelijk moeten maken dat met supermacht Amerika niet gesold moest worden. Trump vond echter dat er te veel slachtoffers aan Iraanse kant zouden vallen. “Ik vroeg hoeveel doden er zouden vallen”, aldus de president in een tweet. “Het antwoord van een generaal was 150. Het stond niet in verhouding tot het neerhalen van een onbemande drone. Ik heb geen haast.”
Dat ze mogelijk te maken zouden krijgen met een eigengereide commander in chief in het Witte Huis, kon de militaire top al in 2015 zien aankomen toen Trump zich kandidaat stelde voor het presidentschap. Iemand ook die zonder enige gêne pochte dat hij zoveel verstand had van militaire zaken. De Republikein wierp zich op als de grote steunpilaar van de krijgsmacht.
Onder zijn leiding zou de Defensiebegroting weer flink stijgen en zouden militairen weer de eer krijgen die ze verdienden. Maar het weerhield Trump er niet van ook forse kritiek te uiten op het paradepaardje van het Pentagon: het JSF-gevechtsvliegtuig dat alsmaar duurder en duurder werd. De luchtmachttop en fabrikant Lockheed Martin moesten alle zeilen bijzetten om Trump voor zich te winnen, wat uiteindelijk ook lukte.
“Overschatte generaal”
Maar als het ging om de beëindiging van Amerika’s aanwezigheid in Afghanistan, Syrië en Irak, een belangrijke campagnebelofte, bleef de president botsen met de generaals. En met minister van Defensie James Mattis. Steeds weer liet Trump zich overhalen, vooral door Mattis die hij zo bewonderde, dat een snelle terugtrekking militair onverantwoord was en de Taliban, IS en het Assad-regime in de kaart zou spelen.
Dat zelfs de houdbaarheid van Mattis van beperkte duur was, bleek eind 2018 toen Trump bekendmaakte dat de VS zouden vertrekken uit Syrië. Zijn nationale veiligheidsadviseurs, onder wie Mattis, waren tegen dit besluit. Nadat hij er niet in was geslaagd de president op andere gedachten te brengen, trad de minister af. Trump haalde vorig jaar hard uit naar Mattis. “Een overschatte generaal”, zo noemde hij de oud-minister. Mattis nam vervolgens voor het eerst de president op de korrel. “Hij noemde Meryl Streep ooit een overschatte actrice”, aldus de oud-minister. “Dus ik ben eigenlijk de Meryl Streep van de generaals.”
Eind vorig jaar, toen Trump plotseling besloot per direct alle troepen terug te trekken uit Noord-Syrië, liet de president de militaire top opnieuw zien wie de baas was. Lange uiteenzettingen van de generaals dat een strategische fout werd begaan, kon Trump weer missen als kiespijn. Hij schoffeerde de generaals ook door het op te nemen voor een Navy Seal-commando die verdacht werd van moord. De staatssecretaris voor de marine, die de betreffende commando uit de elite-eenheid wilde gooien en zich niets aantrok van Trump, moest het veld ruimen.
De boodschap luidt: de president bepaalt, jullie hebben maar te volgen. Het is een flinke breuk met het verleden, toen presidenten nog eerbiedig pleegden te luisteren naar de deskundige adviezen van de generaals. “De leiders van het Pentagon realiseren zich nu dat ze onder de radar moeten blijven en gewoon hun werk moeten doen”, aldus oud-legerkolonel Peter Mansoor tegen Politico over de nieuwe verhouding met het Witte Huis onder Trump. Wie zich daarvan niets aantrekt, loopt het risico publiekelijk onderuit gehaald te worden door de president.