Astronomen ontdekken reusachtig geboortecentrum van sterren
Sterrenkundigen hebben in onze hoek van de Melkweg een reusachtige kosmische kraamafdeling ontdekt, waarin Moeder Natuur op grote schaal nieuwe sterren baart. De astronomen beschrijven hun ontdekking in een artikel in het vakblad Nature.
De vondst werpt onder meer nieuw licht op de grootschalige structuur van ons kosmisch thuis en de manier waarop sterren zoals de zon ontstaan. Het langgerekte gebied, met een verbijsterende totale lengte van enkele biljarden kilometers, bestaat uit onderling verbonden verzamelingen kolkend gas die dienstdoen als geboortekamers op een soort galactische ziekenhuisgang.
De astronomen kwamen de kraamafdeling op het spoor dankzij de meetgegevens van de Europese Gaia-satelliet. Dat instrument stelde een ongekend nauwkeurige kaart van de sterren in ons sterrenstelsel samen, een soort Google Maps van de Melkweg.
‘In shock’
‘Geen enkele astronoom had verwacht dat we naast zo’n gigantische, golvende gasverzameling leven’, zegt astronoom en co-auteur Alyssa Goodman in een persverklaring. Samen met haar collega’s doopte zij het gebied de Radcliffe-golf, naar het instituut (het Radcliffe Institute of Advanced Study van de Harvard universiteit) waaraan de astronomen werken. En golf omdat de wolk op en neer golft door de Melkweg.
Het gevaarte is in totaal zo’n 9.000 lichtjaar (enkele biljarden kilometers) lang, 400 lichtjaar breed en steekt maximaal 500 lichtjaar boven en onder het vlak van ons sterrenstelsel uit. ‘We waren in shock toen we zagen hoe lang en recht de Radcliffe-golf is’, zegt Goodman. ‘Het bestaan hiervan dwingt ons om opnieuw na te denken over de driedimensionale structuur van de Melkweg.’
De golf bevindt zich vlak bij de dichtstbijzijnde spiraalarm van de Melkweg, in een gebied waar ook de aarde in ronddobbert. Zo’n 13 miljoen jaar geleden zwiepten aarde en zon al eens door de golf heen. Over grofweg nog eens 13 miljoen jaar staat die gebeurtenis weer op de agenda.
Continu in beweging
Astronoom Amina Helmi (Rijksuniversiteit Groningen), die zelf meewerkte aan de Gaia-missie, is onder de indruk van de vondst van het team uit Harvard. ‘Doordat Gaia nauwkeurige afstanden levert, kun je nu voor het eerst een driedimensionale kaart maken van dit soort structuren. Dan zie je ineens de vorm. Dat is heel bijzonder.’
De vondst draagt volgens haar bij aan het recente beeld van ons sterrenstelsel als dynamisch systeem. ‘We dachten lang dat de Melkweg onveranderlijk was, maar alles blijkt continu in beweging.’
Nu ze deze kraamkamer beter in beeld hebben gebracht, hopen astronomen bovendien dat ze kunnen doorgronden hoe sterren precies ontstaan. ‘We weten dat dat gebeurt in gaswolken. Maar van de details weten we nog heel veel niet. Deze ontdekking kan daarbij helpen’, zegt Helmi.
Het was overigens al langer bekend dat de aarde op kosmische schaal vlak bij een geboortecentrum voor sterren staat. Het gebied blijkt nu echter zo’n driemaal groter dan gedacht en heeft bovendien een totaal andere vorm.
Het is nog onbekend wat de ontdekte golfvorm precies veroorzaakt, zegt groepsleider João Alves in een persverklaring. Mogelijk is het net zoiets als de rimpeling die in het water van een vijver ontstaat wanneer je er een steen ingooit, speculeert hij. ‘Het kan best dat iets buitengewoon zwaars in het verleden op ons sterrenstelsel is gebotst.’