Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un wordt 36 jaar (of daar gaan we toch van uit)

Vijf jaar geleden dook op het internet een filmpje op waarin de voormalige Amerikaanse basketbalster Dennis Rodman "Happy birthday" zingt voor zijn vriend Kim Jong-un, een basketbalfan. Rodman bleek in Pyongyang te zijn voor de verjaardag van de Noord-Koreaanse leider.

Het regime in Noord-Korea hangt de verjaardag van Kim Jong-un nochtans niet aan de grote klok. Het precieze moment waarop hij werd geboren, is nooit bekendgemaakt. Kim zou geboren zijn op 8 januari, vermoedelijk in 1984. 

Vandaag zou hij dus zijn 36e verjaardag moeten vieren. Met grootse parades of andere festiviteiten gaat dat niet gepaard. Enigszins opmerkelijk is dat misschien, want de verjaardagen van Kims overleden vader en grootvader zijn wél populaire feestdagen in Noord-Korea.

Wellicht acht het regime de tijd niet rijp om de focus nu al te verleggen naar de nog jonge leider Kim. Voor een verder doorgedreven personencultus moet hij waarschijnlijk nog wat geduld oefenen.  

Toch zal de verjaardag van Kim Jong-un in Noord-Korea niet helemáál onopgemerkt voorbijgaan, meent Korea-kenner Remco Breuker van de Universiteit Leiden. Met name in het nog altijd bestaande distributiesysteem voor voedsel zijn sommige symbolische dagen goed voor een extraatje. Dat zou kunnen betekenen dat de Noord-Koreanen een cadeau van de grote leider mogen ontvangen. Een fles zonnebloemolie bijvoorbeeld, of een pak koekjes. "Wat precies hangt af van de economische toestand, van hoe het regime in de slappe was zit", zegt Breuker.

Met zijn 36 jaar is Kim Jong-un nog altijd een van de jongste staatshoofden ter wereld. Toen hij eind 2011 in de voetsporen trad van zijn vader Kim Jong-il, was er heel weinig over hem bekend. "Zelfs zijn leeftijd is onduidelijk", schreef VRT NWS toen. Maar ook vandaag, intussen ruim acht jaar later, blijven veel vraagtekens overeind.

Wat weten we wél over Kim Jong-un? Dat hij de zoon is van de voormalige leider Kim Jong-il en een van zijn concubines, de half-Japanse Ko Yong-hui. Zijn beide ouders zijn overleden. Kim Jong-un bracht een deel van zijn jeugd door in Zwitserland. Hij zat er op kostschool in Bern. Daar was het dat hij een bijzondere voorliefde aan de dag legde voor basketbal. Hoewel zijn kleine gestalte het niet doet vermoeden, zou hij ook zelf geen onaardige speler zijn geweest.

De jaren na zijn schooltijd zijn in nevelen gehuld. Kim Jong-un wordt op de voorgrond geschoven vanaf het najaar van 2010. Op dat moment moet hij 26 zijn geweest, al is dat dus niet gespecifieerd. Op een speciaal congres werd hij tot generaal benoemd en kreeg hij sleutelposten binnen de leidende communistische partij. 

Het waren tekenen dat Kim de opvolger zou worden van Kim Jong-il, die in 2011 zou komen te overlijden. Dat juist Kim Jong-un die eer te beurt viel, is op zich al opmerkelijk. Hij was pas de derde zoon. Waarom werden zijn twee oudere broers over het hoofd gezien, is dan een logische vraag. Zijn halfbroer Kim Jong-nam, de oudste van de de drie, was eerst de favoriet, maar viel in ongenade nadat hij naar Disneyland in Japan was gereisd met een vals paspoort. De middelste broer, Kim Jong-chul, zou ongeschikt zijn bevonden voor het leiderschap.

Hoe en waarom Kim Jong-un zich naar boven manoeuvreerde, is onduidelijk. Ook hoe hij er als volwassen man uitzag, was lange tijd een vraagteken. Pas toen hij tot generaal werd benoemd, lieten de staatsmedia voor het eerst een foto van hem zien. Een dikkige twintiger, omringd door partijbonzen. 

"Hij heeft heel weinig ervaring en of hij er klaar voor is, is de grote vraag", was toen de algemene teneur.

Maar de voorbije jaren is Kim Jong-un nadrukkelijk aanwezig geweest op het wereldtoneel. Hij versnelde het kernwapenprogramma van Noord-Korea en voerde meerdere met argusogen gevolgde atoomproeven en rakettestten uit. Met de Amerikaanse president Donald Trump verzeilde hij in een woordenoorlog. Kim noemde Trump een "seniele oude gek", Trump gaf Kim op zijn beurt de neerbuigende bijnaam "Little rocket man" ("kleine raketman").

Toch hadden de twee nog geen jaar daarop een historische ontmoeting.  

Niet veel later haalde Kim alweer de voorpagina's, door de Zuid-Koreaanse president Moon-jae uit te nodigen om samen ook de grens naar Noord-Korea over te steken. 

Een geslaagd charmeoffensief was het, maar de toenadering tussen beide Korea's zit intussen wel weer in het slop. Net als de nucleaire onderhandelingen tussen de VS en Noord-Korea trouwens.

"Ja zeggen, nee doen", zo omschrijft Korea-kenner Remco Breuker de tactiek van Kim. In zijn nieuwjaartoespraak stak Moon gisteren trouwens weer een voorzichtige hand uit naar het regime van Noord-Korea. "Moons politieke succes in eigen land hangt dan ook af van de verzoeningspogingen waarmee hij uitpakte. Maar hij zal bot vangen", zegt Breuker.

(lees voort onder de foto)

Hoe weinig er ook uit Noord-Korea naar buiten komt, ook in eigen land lijkt Kim Jong-un zeker geen marionet te zijn. Zo is hij er de voorbije jaren niet voor teruggedeinsd om mensen uit de partijelite ongenadig aan de kant te zetten. Zelfs zijn machtige oom en halfbroer werden omgebracht. Dat alles doet vermoeden dat Kim de touwtjes stevig in handen heeft.

"Hij is gegroeid in zijn rol, hij is écht machtig", zegt Remco Breuker. "Maar of hij de énige is, zoals zijn vader indertijd, dat betwijfel ik. Zoals veel dictators moet ook Kim rekening houden met andere machtige figuren in zijn entourage."