Wat is de impact van de Australische bosbranden op de opwarming van de aarde?
Dat bosbranden veel koolstofdioxide de lucht in jagen, ligt voor de hand. De branden in Australië zijn wat dat betreft erger dan ooit tevoren. Toch is de totale uitstoot van CO2 niet per se groter dan andere jaren. Dat ligt ingewikkelder.
Bij de omvangrijke bosbranden in Australië komen grote hoeveelheden CO2 vrij. Die dragen bij aan het mondiale broeikaseffect totdat de vegetatie weer aangroeit. Sinds het begin van de branden is in het zuidoosten van het continent minstens evenveel koolstofdioxide in de atmosfeer terechtgekomen als bij de branden die vorig jaar woedden in het Braziliaanse Amazonewoud.
De branden in New South Wales en Victoria zorgden tot nu toe voor een uitstoot van bijna 400 miljoen ton CO2, schat Guido van der Werf. Hij is hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam en specialist op het gebied van bosbranden. De uitstoot van de recente branden in de Amazone is eerder geschat op zo’n 360 miljoen ton. “Wat in deze deelstaten gebeurt is redelijk bizar”, zegt hij. “Sinds het begin van de satellietmetingen hebben we in dit deel van Australië nog nooit zo’n grote uitstoot gezien.”
De bosbranden in het zuidoosten waren de afgelopen maanden verantwoordelijk voor de helft van de CO2-uitstoot van heel Australië in 2019. De andere helft is veroorzaakt door branden in het noordelijk deel van het continent. Die waren niet uitzonderlijk vorig jaar. Voor de duidelijkheid: deze schattingen gaan over de effecten van natuurbranden en staan los van uitstoot door het gebruik van fossiele brandstoffen door de mens. De CO2-uitstoot van fossiele brandstoffen ligt ook nog eens rond de 420 miljoen ton per jaar.
De jaarlijks terugkerende branden in het noorden van Australië zijn vooral savannebranden. Daarbij komt ook veel kooldioxide vrij, maar dat wordt gewoonlijk weer snel opgenomen wanneer de grassen en struiken op de savannes zich herstellen. Na verwoestende bosbranden, zoals nu in het zuidoosten, duurt het veel langer voordat bomen weer substantiële hoeveelheden CO2 opnemen.
“CO2 heeft een lange levensduur en draagt dus bij aan het broeikaseffect”, zegt Maarten Krol, hoogleraar aan de Wageningen Universiteit en universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht. “Het duurt zeker tien jaar voordat de bossen die afgebrand zijn weer koolstof gaan opnemen en het duurt decennia voordat evenveel is opgenomen als vrijkwam bij de branden.” Naast CO2 komen bij de branden ook veel stoffen in de lucht die schadelijk zijn voor de gezondheid van de mens, zoals roetdeeltjes en koolwaterstoffen. “De mensen maken zich nu meer zorgen over hun huizen dan over hun gezondheid. Maar er komen giftige verbindingen vrij die worden ingeademd.”
In 2019 woedden op diverse plaatsen in de wereld grootschalige branden: in Indonesië, Brazilië, Rusland en Australië. Toch is volgens Van der Werf wereldwijd geen sprake van een recordjaar. Recordjaren zijn nog steeds 1997 en ’98, toen in Indonesië veenbranden enorme verwoestingen aanrichtten. “We zien dat de afgelopen twintig jaar de omvang van savannebranden in de wereld aan het afnemen is. Dat komt doordat deze gebieden steeds meer als landbouwgrond worden gebruikt. Daardoor zijn er minder branden en is er minder uitstoot. Die afname wordt in toenemende mate gecompenseerd door bosbranden. Je zit dit jaar bijna aan dezelfde mondiale uitstoot als twintig jaar geleden.”
Na een bosbrand blijft een kale, zwartgeblakerde vlakte achter, die minder straling van de zon reflecteert dan een bos en meer warmte opneemt. Branden leiden ook tot een verandering van de waterhuishouding, zegt Krol. “Een bos houdt zichzelf in stand door het vasthouden en recycleren van water. In een kaal oppervlak verdwijnt water sneller in de bodem. Minder verdamping draagt ook bij aan opwarming. We krijgen een zichzelf versterkend effect met meer droogte en meer opwarming.”
De Australische premier Scott Morrison heeft gisteren nog eens laten weten dat er volgens hem geen verband bestaat tussen de bosbranden en klimaatverandering. Daarmee gaat hij in tegen de heersende opvatting onder wetenschappers. Krol: “Een individuele gebeurtenis kun je niet direct koppelen aan klimaatverandering, maar in een veranderend klimaat zullen dit soort perioden van extreme droogte en hitte vaker voorkomen. Deze branden passen in dat beeld.”