Politicoloog Carl Devos: ‘Te veel politici denken: het komt vanzelf wel goed met onze partij’

Bent u verbaasd?

“Deze studie bevestigt een trend die al veel langer aan de gang is: de traditionele partijen kalven af. Maar deze cijfers zijn bijzonder hard. De drie traditionele partijen beschikken nog over een slechts beperkt groeipotentieel, zo blijkt. Bovendien is de afkeer toegenomen. Dat wil zeggen dat het bijzonder moeilijk wordt om die kiezers terug te winnen. Het verleden en de huidige situatie kenden we al, deze studie voegt daar een erg pessimistische vooruitblik aan toe.”

“Wat opvalt: je zou verwachten dat de ‘nieuwe’ partijen het nu overnemen. Wel, dat klopt slechts gedeeltelijk. Groen en PVDA hebben nog een beperkt potentieel om te groeien. Dat potentieel zit bij N-VA en Vlaams Belang. Dit toont aan dat de kans reëel is dat Vlaanderen de komende jaren alleen maar verder naar rechts zal hellen.”

Zijn de traditionele partijen zich bewust van de ernst van de situatie?

“Ik heb sterk de indruk van niet. Na de verkiezingen van 24 november 1991, de eerste Zwarte Zondag, was de ontreddering immens. Vlaams Belang haalde toen 10 procent. Nu was het bijna meteen na de verkiezingen weer business as usual. In het Vlaamse regeerakkoord werden er nauwelijks afspraken gemaakt over politieke vernieuwing, en ook bij de federale onderhandelingen zie ik het niet snel gebeuren. Je zou kunnen kijken naar een hervorming van het kiesstelsel, de parlementaire werking of de partijfinanciering, om maar iets te zeggen. Maar niets van dat. Toch blijkt, ook uit dit onderzoek, dat de burger het heeft gehad met de manier waarop nu aan politiek wordt gedaan. Toch denken nog te veel politici: het zal vanzelf wel weer goed komen.”

Hoe geraken ze hier uit?

“Het aantal vernieuwingsoperaties of herbronningscongressen de laatste jaren is intussen niet meer te tellen, zowel bij Open Vld, CD&V als sp.a. Elke stembusslag stelden ze de verwachtingen bij. Als je 20 jaar geleden aan sp.a of Open Vld had gezegd dat ze nu nog rond de 10 procent zouden scoren, ze hadden je gek verklaard. Nu is de kiesdrempel plots niet eens zo veraf meer. Die partijen komen er alleen uit als ze zichzelf existentieel in vraag durven te stellen. Een jonge, hippe voorzitter, zoals Conner Rousseau bij sp.a, kan dat niet alleen. Net zoals Joachim Coens bij CD&V of Bart Tommelein – of wie het ook wordt bij Open Vld – dat kan.”

Wat ook opvalt in de studie: Vlaams Belang is de grootste partij bij de jongere kiezers.

“Vroeger kon je er nog grosso modo van uitgaan dat de jongeren eerder links stemden en ze naarmate ze ouder werden opschoven naar rechts. Er zijn geen zekerheden meer in de huidige politiek. Partijen die al mee gaan van in de 19de eeuw kunnen haast verdwijnen. Kijk naar wat de socialisten in Frankrijk en Nederland is overkomen. Net die traditionele partijen leefden op basis van compromissen met andere partijen, maar ook dat model werkt nu niet meer. Federaal willen nu minstens zeven partijen rond de tafel hun eigen punten binnenhalen. Begin er maar aan.”