60 procent minder incidenten met agressie in de gevangenis bij soepeler regime, blijkt uit onderzoek
Wanneer gedetineerden een soepeler regime krijgen waarbij ze bijvoorbeeld een telefoon op hun cel krijgen of zelf kunnen koken, zal er veel minder agressie zijn in de gevangenis. Dat blijkt uit een groot onderzoek van de Universiteit van Tilburg: er was sprake van 60 procent minder incidenten met agressie. "Een streng regime lijkt misschien goed om gedetineerden kort te houden, maar leidt uiteindelijk tot méér in plaats van minder ongewenst gedrag", aldus de onderzoekers.
De onderzoekers werkten meer dan drie jaar aan het onderzoek en vergeleken het gedrag van meer dan 1.000 gedetineerden in de gevangenis van Nieuwegein in Nederland. "In die gevangenis hebben we gekeken hoe het stond met de agressie. Het was meteen duidelijk dat er veel problemen waren", aldus Ben Vollaard van de universiteit van Tilburg in "De wereld vandaag". Volgens Vollaard had de agressie meer te maken met de manier waarop het leven is georganiseerd in de gevangenissen dan met het feit dat het om gedetineerden gaat.
"In de gevangenis hebben we dan een alternatief regime ingevoerd. Dat regime was vroeger normaal in Nederland, maar is de laatste jaren veel soberder geworden. Daar wilden we verandering in brengen."
Een streng regime lijkt misschien goed om gedetineerden kort te houden, maar leidt uiteindelijk tot méér in plaats van minder ongewenst gedrag.
En die verandering bestond uit het aanpassen van het gevangenisregime voor de helft van de onderzoeksperiode. Gedetineerden kregen toen veel meer zelfstandigheid: in plaats van één telefoon voor 15 kregen ze elk een telefoon op hun cel, de bezoekerszaal werd opnieuw ingericht, ze moesten zelf koken en hun boodschappen bestellen en ze kregen een pasje waarmee ze tijdens bepaalde uren zelf naar de sport- en werkactiviteiten in de gevangenis konden gaan.
Wat bleek? Er waren 60 procent minder agressie-incidenten bij de gedetineerden die het soepelere regime genoten. Met dit onderzoek wordt op grote schaal aangetoond wat criminologen al lang weten: "een streng regime lijkt misschien goed om gedetineerden kort te houden, maar leidt uiteindelijk tot méér in plaats van minder ongewenst gedrag", zegt Vollaard.
Maar kunnen we dan nog spreken van een gevangenisstraf? Jazeker, zegt Vollaard. "Het soepelere regime verandert niks aan het feit dat hun vrijheid is afgenomen. De rechter legt de vrijheidsberoving op, maar mishandeling door een medegedetineerde hoort dus niet bij de straf. Daarnaast moet er ook gekeken worden naar de veiligheid van het personeel."
Het soepelere regime verandert niks aan het feit dat hun vrijheid is afgenomen
Over de haalbaarheid van het project is Vollaard duidelijk: "We hebben een volledig realistische setting gebruikt. Het is een échte gevangenis met échte gedetineerden. We hebben dus laten zien dat het zeker mogelijk is. Uiteraard blijft het een politieke beslissing, maar wat wij hebben laten zien is dat er grote gevolgen zijn aan de manier waarop het leven in de gevangenis is georganiseerd.
Herbeluister hier het gesprek uit "De wereld vandaag" en lees verder:
Soepeler regime in gevangenissen kan zorgen voor minder aggressie
Een verouderd concept?
Ook in ons land gaan verschillende stemmen op om het gevangenisregime grondig te herzien. De gevangenisdirecteur van Oudenaarde, Hans Claus, gaat zelfs nog een stap verder. "De gevangenis is gewoon een verouderd detentieconcept, niemand komt er beter uit", aldus Claus. Met zijn VZW De Huizen pleit hij voor kleinschalige detentiehuizen met verschillende beveiligingsniveaus die goed geïntegreerd zijn in de samenleving. In Mechelen opende in september een proefproject: een transitiehuis voor 15 mensen die er het einde van hun straf uitzitten.
Het Gevangeniswezen is ook een voorstander van meer autonomie voor gedetineerden, zegt woordvoerster Kathleen Van De Vijver. "In bestaande strafhuizen passen wij al zo'n regime toe, maar het is nog niet van toepassing in alle gevangenissen." Volgens Van De Vijver is het soms moeilijk om het regime toe te passen. Dat komt omdat de infrastructuur het soms niet toelaat of omdat er sprake is van overbevolking.
"In België krijgen de gedetineerden de kans om minimaal één keer naar de wandeling te gaan. Dat is een basisrecht in elke gevangenis, ook in de overbevolkte. In de meeste gevangenissen zijn ook microgolfovens aanwezig. Maar zelf koken is enkel mogelijk in strafhuizen waar veroordeelde gedetineerden zitten en waar kleine keukens aanwezig zijn. Daarnaast zijn drie op de vier cellen uitgerust met een telefoon. Dat werpt zijn vruchten af voor zowel de gedetineerden als het personeel."
Volgens Van De Vijver zijn de positieve effecten al merkbaar: "Dit is in ieders belang. Op die manier doen we aan zinvolle detentie en bereiden we de gedetineerden beter voor op hun vrijlating."
Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":
Herbeluister hier het gesprek uit "De wereld vandaag":
