Dacht Iran dat de Amerikaanse aanval was begonnen? Dit weten we tot nu toe over de vliegramp
Over de oorzaak van de vliegramp met een Oekraïens toestel in Iran, waarbij alle 176 inzittenden om het leven kwamen, bestaat nog veel onduidelijkheid. Wat weten we wel tot nu toe? Een overzicht.
Vliegtuig net na vertrek neergestort
Enkele minuten nadat woensdagochtend (2.38 uur Belgische tijd) een Boeing 737-800 van Ukraine International Airlines opsteeg vanaf de luchthaven van de Iraanse hoofdstad Teheran, crashte het toestel. Alle 176 inzittenden kwamen daarbij om het leven. Aan boord zaten onder meer 82 Iraniërs, 63 Canadezen (van Iraanse afkomst), 10 Zweden en 10 Oekraïners (onder wie 9 bemanningsleden). Het vliegtuig had als bestemming de Oekraïense hoofdstad Kiev.
Oorzaak
Over de oorzaak kan nog niets met zekerheid worden vastgesteld. Verschillende landen, waaronder de VS, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Nederland, zeggen over inlichtingen te beschikken dat het vliegtuig met een raket is neergehaald.
De VS beschikken over militaire satellieten, sensoren en geavanceerde radars die het afschieten van een luchtdoelraket kunnen waarnemen. Ook kunnen de VS de Iraanse militaire communicatie afluisteren. Amerikaanse functionarissen zeggen dat uit satellietgegevens blijkt dat de Boeing twee minuten in de lucht was toen twee luchtdoelraketten werden afgevuurd. Daarna was in de buurt een enorme ontploffing te horen. Er zijn ook berichten dat delen van de luchtdoelraketten zijn gevonden in de omgeving, maar dat is niet bevestigd.
Daarnaast zijn er videobeelden, naar buiten gebracht door onderzoekscollectief Bellingcat, die erop wijzen dat het vliegtuig in de lucht door een projectiel is geraakt.
De Iraanse burgerluchtvaartautoriteit ontkent met grote stelligheid dat het toestel is neergehaald. Volgens het hoofd van de burgerluchtvaartdienst, Ali Abedzadeh, is dit zelfs “wetenschappelijk onmogelijk”. Iran beweert dat een technische fout de reden is van de crash.
Twitter bericht wordt geladen...
Wat zeggen luchtvaartdeskundigen?
Ook zij noemen het een zeer waarschijnlijk scenario dat de Boeing uit de lucht is geschoten. De video’s die circuleren van de ramp, zouden dit bevestigen. “Er is plotseling iets gebeurd”, zegt Joris Melkert, docent luchtvaarttechniek aan de TU Delft. “Op de radarbeelden zie je dat het vliegtuig is gestart, dat het opstijgt maar dat kort daarna alles abrupt stopt. Er is plotseling niets meer. Dit duidt op een raketinslag. Als er een technisch probleem zou zijn geweest met het toestel, bijvoorbeeld doordat de motoren stoppen, dan zou je zien dat het nog gewoon doorvliegt. Het wordt dan een zweefvliegtuig. Op de radar zou je dan moeten zien dat het daalt. Maar dat zie je niet.”
Spanningen
Hoewel uit informatie van de inlichtingendiensten zou blijken dat de raket waarschijnlijk niet met opzet is afgevuurd, komt de verdenking op een moment dat de spanningen tussen Iran en de Verenigde Staten hoog zijn opgelopen. Aanleiding hiervoor is de luchtaanval die vorige week in opdracht van de Amerikaanse president Donald Trump plaatsvond in de Iraakse hoofdstad Bagdad. Daarbij kwam de bekende Iraanse generaal Qassem Soleimani om het leven. Als vergelding vuurde Iran dinsdagnacht – enkele uren voor de vliegtuigcrash – nog zo’n vijftien raketten af op twee Amerikaanse luchtmachtbases in Irak.
Luchtruim niet gesloten ondanks dreiging
Omdat de Amerikaanse president Trump had gedreigd 52 doelwitten aan te vallen als de Iraniërs zouden toeslaan, waaronder diverse in Teheran, zette Iran zich schrap. Maar na de Iraanse raketaanval op twee Amerikaanse bases in Irak werd het luchtruim niet gesloten. Hoewel de Amerikaanse luchtvaartdienst FAA zondag al waarschuwde voor het gevaar dat burgervliegtuigen liepen, waren de luchthavens gewoon open.
“Er is een volledige coördinatie tussen de luchtverdediging en de burgerluchtvaart”, verklaarde Ali Abedzadeh, het hoofd van de Iraanse luchtvaartautoriteiten. Kortom: Iran vond zo’n vergaande maatregel niet nodig. Pikant is dat de FAA ervoor waarschuwde dat burgervliegtuigen voor militaire toestellen konden worden aangezien. Mogelijk heeft de Iraanse luchtverdediging de Boeing aangezien voor een Amerikaans gevechtsvliegtuig en direct ingegrepen.
De kans was immers groot dat, als de VS woensdag de Iraanse raketaanval zouden vergelden, er Tomahawk-kruisraketten zouden worden ingezet tegen doelen in en rond Teheran. Dacht de Tor -M1-eenheid om 6.12 uur dat de Amerikaanse aanval was ingezet? Melkert: “Wellicht is er in paniek gereageerd. Je bent als militair al uren op. Je bent op van de zenuwen. Op je radarscherm zie je dan plotseling iets bewegen. Technisch gezien is dit een realistisch scenario van wat er toen is gebeurd.”
Zwarte dozen
De zwarte dozen van de vliegtuigen worden vrijdag uitgelezen. De informatie is cruciaal om de oorzaak van de ramp te achterhalen. Het onderzoek kan volgens Teheran een tot twee jaar duren. De Iraanse regering zegt dat het mogelijk Rusland, Canada, Frankrijk of Oekraïne om hulp vraagt. Ook de Verenigde Staten zijn formeel uitgenodigd om deel te nemen aan het onderzoek.
De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft aangekondigd dat Oekraïne een onderzoeksteam naar de plek van de ramp stuurt. “Onze prioriteit ligt bij het vinden van de waarheid en de verantwoordelijken voor deze afschuwelijke catastrofe”, aldus Zelenski.
MH17
De Canadese premier Justin Trudeau heeft donderdag met Nederlands premier Mark Rutte gebeld om te vragen naar zijn ervaringen rond vlucht MH17 van Malaysia Airlines, die in juli 2014 boven oorlogsgebied in het oosten van Oekraïne werd neergeschoten. Alle 298 inzittenden, onder wie bijna 200 Nederlanders, kwamen om het leven. Uit internationaal is toen gebleken dat de Buk-raket afkomstig was van een Russische legerbasis. Rutte heeft aangeboden om expertise en informatie te delen.
Boeing
De crash in Iran is een nieuwe tegenslag voor vliegtuigbouwer Boeing. Alle toestellen van het nieuwe type 737 MAX staan sinds maart 2019 aan de grond na twee fatale crashes binnen een half jaar die onder meer zijn veroorzaakt door technisch falen.
De Boeing 737-800 van Ukraine International Airlines, die woensdagochtend crashte, was slechts drie jaar oud.
Volg alle updates hieronder in deze liveblog. Download onze app en krijg een melding bij belangrijke updates ›
Live
Trump: 'Iran plande aanslagen op 4 ambassades'
Volgens president Trump schakelden de VS de Iraanse generaal Qassem Soleimani vorige week uit omdat Iran een aanslag plande op 4 Amerikaanse ambassades. Dat vertelde hij in een interview dat vanavond wordt uitgezonden op Fox News.
“We zullen je vertellen dat het waarschijnlijk de ambassade in Bagdad ging zijn”, aldus Trump in een clipje van het interview op Fox News. “Ik kan onthullen dat ik geloof dat het vier ambassades zouden zijn.”
Amerikaans president Donald Trump.Beeld Photo News EU blijft trekken aan atoomakkoord
De EU geeft het internationale atoomakkoord met Iran niet op. "Wij zijn bereid het voort te zetten en roepen Iran op te stoppen met het steeds verder opzoeken van de randen van dat akkoord." Dat zegt Nederlands minister Stef Blok na afloop van een spoedvergadering van de EU-ministers van Buitenlandse Zaken in Brussel.
Volgens EU-buitenlandchef Josep Borrell moet worden voorkomen dat het akkoord uit 2015, waar de Verenigde Staten zich in 2018 eenzijdig uit terugtrokken, volledig verloren gaat. "Maar Iran moet zich wel aan de afspraken houden", aldus Borrell.
Teheran kondigde zondag aan een streep te zetten door afspraken over de verrijking van uranium. President Donald Trump legde het land daarop nieuwe economische sancties op.
Nieuwe sancties tegen Iran treffen vooral staalsector
De VS hebben vrijdag een nieuws reeks sancties tegen Iran getroffen. Dat hebben ministers van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo en van Financiën Steven Mnuchin bekendgemaakt.
De grootste producenten van staal, aluminium, koper en ijzer in Iran worden aan sancties onderworpen. De maatregelen zullen gevolgen hebben voor iedereen die banden heeft met "Iraanse economische sectoren waaronder bouw, productie, textiel en mijnbouw", zegt Mnuchin. Het gaat om in totaal zeventien producenten. Pompeo zegt dat de maatregelen het regime van "miljarden aan inkomsten" zal beroven.
Er komen daarnaast ook maatregelen tegen acht Iraniërs die een hoge functie bekleden binnen het regime. Zij zouden volgens de VS een rol hebben gespeeld bij recente Iraanse aanvallen op Amerikaanse troepen.
Oekraïense experts krijgen toegang tot zwarte dozen
Experts uit Oekraïne die in Iran aanwezig waren om een onderzoek in te stellen naar het neerstorten van het lijnvliegtuig van Ukraine International Airlines hebben van de Iraanse autoriteiten toegang gekregen tot de zwarte dozen van het gecrashte toestel. Dat heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken van Oekraïne bekendgemaakt.
"Ons team heeft nu toegang tot de zwarte dozen", heeft de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Vadym Prystaïko op een persconferentie gezegd.
Iraniërs in Brussel vragen sancties tegen regime
Een honderdtal sympathisanten van de Iraanse gemeenschap van België hebben op het Schumanplein in Brussel een betoging gehouden waarmee ze zich tegen het huidige Iraanse regime keren. De betogers vragen dat de Europese Unie en de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties opnieuw sancties opleggen aan het Iraanse regime.
De betoging vindt niet toevallig vrijdag plaats, want tegelijkertijd is er ook een Raad van ministers van Buitenlandse Zaken aan de gang die zich buigt over de kwestie Iran, nu de spanningen met de Verenigde Staten oplopen.
17 mensen uit Zweden omgekomen bij crash
Zweden zegt dat bij de crash van het Oekraïense vliegtuig bij Teheran 17 mensen met banden met Zweden zijn omgekomen. Het gaat om 7 mensen met het Zweedse staatsburgerschap en 10 anderen met een verblijfsvergunning in het Scandinavische land.
"Ze waren allemaal iemands kind, klasgenoot, vriend of collega. Mijn gedachten zijn bij de families", zegt minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde.
Het land stopt voorlopig ook met alle vluchten tussen Zweden en Iran.
Twitter bericht wordt geladen...
Nederlands minister: 'Vliegtuig waarschijnlijk neergeschoten'
De Nederlandse militaire inlichtingendienst MIVD beschikt over informatie dat het vliegtuig dat woensdag bij Teheran neerstortte vermoedelijk is neergehaald door een raket. Dat zegt de Nederlandse minister van Defensie Ank Bijleveld.
"De MIVD beschikt ook over eigenstandige informatie dat het waarschijnlijk is dat dit een luchtafweerraket is geweest", aldus Bijleveld. Ook andere landen hebben al laten weten over informatie te beschikken dat de Boeing 737-800 van Ukraine International Airlines bij de Iraanse hoofdstad is neergeschoten, vermoedelijk per ongeluk.
Lufthansa blijft zeker tien dagen weg uit Iran
Zeker tot en met 20 januari vliegen er geen vliegtuigen van Lufthansa of haar dochtermaatschappijen meer naar Teheran. Gisteren maakte een toestel van de Duitse luchtvaartmaatschappij onderweg al rechtsomkeer.
Ook Lufthansa-dochter Austrian Airlines is normaal op Teheran actief, maar ook die vluchten gaan voorlopig dus niet meer door. Brussels Airlines, nog een Lufthansa-filiaal, vliegt niet naar de Iraanse hoofdstad.
‘Dit duidt op een raketinslag’
In de Volkskrant laat luchtvaartexpert Joris Melkert (TU Delft) zijn licht schijnen over de vliegtuigcrash. Hij noemt het scenario dat vliegtuig werd neergehaald “realistisch”. “Er is toen plotseling iets gebeurd. Op de radarbeelden zie je dat het vliegtuig is gestart, dat het opstijgt maar dat kort daarna alles abrupt stopt. Er is plotseling niets meer. Dit duidt op een raketinslag.”
Ook Melkert bekeek de beelden, die verspreid werden door The New York Times. “Op de beelden zie je een flits: dat is de inslag van de raket. Een luchtdoelraket heeft een explosieve kop voorzien van een sensor. Als de raket dicht bij het doelwit is, laat de sensor ’m ontploffen”, legt de luchtvaartexpert uit. “Vervolgens wordt het vliegtuig doorboord met een wolk van metalen deeltjes. Op de beelden en foto’s van de wrakstukken zie je dat mogelijk de vleugel is getroffen. Er is een hagelpatroon zichtbaar, allemaal kleine gaatjes. Dat zou overeenkomen met de inslag van een luchtdoelraket.”
Wrakstukken van het gecrashte vliegtuig. Beeld AP Kiev heeft ‘belangrijke informatie’ gekregen van Washington
De Verenigde Staten hebben vrijdag de Oekraïense president Volodymyr Zelensky “belangrijke gegevens” doorgespeeld over de crash van een Oekraïense Boeing in Iran. Dat hebben de Oekraïense diplomatieke diensten bekendgemaakt.
“Samen met president Volodymyr Zelensky hebben we een ontmoeting gehad met Amerikaanse vertegenwoordigers” en we “hebben daarbij belangrijke gegevens gekregen die onze specialisten zullen verwerken”, schreef het hoofd van de Oekraïense diplomatie Vadym Prystaïko op Twitter.
Ook Norwegian vliegt niet meer over Iran
Ook luchtvaartmaatschappij Norwegian heeft besloten om niet meer over Iran te vliegen, in navolging van verschillende andere luchtvaartmaatschappijen. Norwegian biedt vluchten aan op Dubai en maakt nu een omweg om daar te geraken, bevestigde een woordvoerster vrijdag. Volgens de lagekostenmaatschappij gaat het om “een voorzorgsmaatregel”.
Zwarte dozen worden vandaag geopend
De zwarte dozen van het Oekraïense vliegtuig dat woensdag crashte in Teheran, worden vandaag geopend. Dat zegt het persagentschap IRNA. Wie de zwarte dozen gaat onderzoeken is niet duidelijk.
Beeld AFP Lufthansa blijft weg uit Iran
Lufthansa heeft zijn vluchten naar de Iraanse hoofdstad Teheran voorlopig opgeschort. Lufthansa liet donderdag een vlucht van Frankfurt naar Teheran uit voorzorg rechtsomkeer maken. De maatschappij verwees daarbij naar een gewijzigde inschatting van de veiligheidstoestand in het luchtruim rond de luchthaven.
Oekraïense president: ‘Raketinslag nog niet bevestigd’
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft vrijdag niet uitgesloten dat de nabij Teheran neergestorte Oekraïense Boeing door een raket is geraakt, maar daar ook aan toegevoegd dat dit nog niet bevestigd is. Dat meldt het Russische persbureau Interfax.
Zelensky vraagt Washington en Ottawa bewijzen voor te leggen aan de commissie die de crash onderzoekt. Hij heeft later op de dag een onderhoud met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo, weet Interfax.
De Oekraïense president Volodymyr Zelenski.Beeld AP Canada rouwt
Rouwende Canadezen hebben stilgestaan bij de vliegramp in Iran, waarbij 63 landgenoten om het leven kwamen. Mensen hielden waken in steden als Montreal, Ottawa en Toronto, waar honderden mensen afkwamen op de plechtigheid. Premier Justin Trudeau legde in hoofdstad Ottawa een krans bij het parlement.
In Toronto wonen naar schatting 100.000 Canadezen van Iraanse afkomst. Mensen die de wake bijwoonden, reageerden boos of verdrietig op de dodelijke vliegtuigcrash. “Iemand moet ons uitleggen waarom dit gebeurde. De mensen die omkwamen waren onschuldig”, zei een 43-jarige man, die vertelde dat hij twee vrienden verloor bij de crash.
De Canadese premier Justin Trudeau legde een krans neer voor de slachtoffers.Beeld Getty Images Slachtoffers krijgen gezicht
176 doden: de tol van de vliegtuigcrash in Teheran is loodzwaar. Stilaan krijgen al die slachtoffers nu ook een gezicht. Iran werd het zwaarst getroffen, maar er zaten ook veel Canadese studenten op het ramptoestel die via een tussenstop in de Oekraïense hoofdstad Kiev naar hun thuisland wilden vliegen.
Een wake voor de slachtoffers van de vliegtuigcrash in Ottawa, Canada.Beeld REUTERS ‘Wetenschappelijk onmogelijk’
Iran blijft ontkennen dat het de Boeing 737-800 van Ukraine International Airlines heeft neergehaald. “Een ding is zeker. Dat toestel is niet geraakt door een raket”, zegt Ali Abedzadeh, hoofd van de Iraanse burgerlijke luchtvaart. “Wetenschappelijk is het onmogelijk dat een raket insloeg op het Oekraïense vliegtuig en zulke geruchten zijn onlogisch.” Volgens hem zullen de zwarte dozen de werkelijke oorzaak van de crash aantonen.
Het feit dat Iran alle internationale partners heeft uitgenodigd deel te nemen aan het onderzoek toont de “bereidheid van Teheran aan voor een transparant onderzoek en zijn vertrouwen in het professionalisme van de operaties”, klinkt het nog.
Vliegramp in Iran: wat we nu weten
• Een Oekraïens passagiersvliegtuig is woensdag in Iran neergestort bij Teheran. Alle 176 inzittenden kwamen om.
• Volgens de Canadese premier Justin Trudeau en verschillende westerse inlichtingenbronnen is het vliegtuig neergehaald met een Iraanse luchtdoelraket.
• Er zijn beelden opgedoken die tonen hoe een raket een toestel lijkt te raken.
• Iraanse functionarissen houden vol dat de gecrashte Boeing niet door een raket is geraakt.
Brokstukken van de neergestorte Boeing 737.Beeld AFP
