Alcohol op de werkvloer: moet kunnen?

Hilde De Man: ‘Alcohol is niet nodig op het werk. Ook niet op recepties’

Voor Hilde De Man, hoofd psychosociale aspecten bij preventiedienst IDEWE, mag alcohol van de werkvloer verdwijnen. ‘Het is de oorzaak van onderlinge spanningen, grens­over­schrijdend gedrag en imago­schade voor bedrijven.’

“Geen gênante dronken foto’s van jou op sociale media? #keepitmocktail: met die boodschap trokken we eind vorig jaar naar werkgevers. Alcohol is niet nodig op de werkvloer. Ook niet tijdens recepties of teambuildings, zakenlunches of in de cafetaria.

“Alcohol blijft alomtegenwoordig. Nochtans zijn de gevolgen voldoende bekend. Wie drinkt tijdens of naast de werk­uren verliest energie. Het concentratievermogen wordt aangetast en de kwaliteit van het geleverde werk gaat erop achteruit. Onder invloed van alcohol nemen we ook meer risico’s. Sommigen zien dat misschien als een voordeel, maar dat kan tot zeer onveilige werksituaties leiden.

“Uit onderzoek blijkt dat tot 25 procent van de arbeidsongevallen aan alcohol gerelateerd zijn. En 13 procent van het ziekteverzuim zou verband houden met alcoholgebruik. Dat is enorm veel. Ander onderzoek stelt dat elk lichaam anders reageert op alcohol, afhankelijk van de omgeving. Het gevolg: op een privé­feestje kan iemand misschien vijf consumpties drinken, maar op de werkvloer duikt dat dronken gevoel sneller op, omdat onze hersenen deze context niet met alcohol associëren.

“Dat kan verstrekkende gevolgen hebben. Ieders doen en laten verschijnt meteen op sociale media. Soms duiken er dus ongewild foto’s op van dronken escapades. Tijdens het drinkgelag is het allemaal lollig en ‘onschuldig’. Tot je de volgende dag wakker wordt met Facebook-meldingen van gênante beelden en een vervelende kater.

“En soms erger. Alcohol maakt ongeremd. Het was al de oorzaak van onderlinge spanningen, grensoverschrijdend gedrag en imagoschade voor bedrijven. Bij IDEWE hebben we al meerdere meldingen gekregen van ongewenst seksueel gedrag dat begon op een personeelsfeest waar de alcohol rijkelijk vloeide.

Duidelijke grenzen

“Daarom is het belangrijk dat bedrijven hun CAO 100 op orde hebben. Die arbeids­overeen­komst verplicht private werkgevers om een preventief alcohol- en drugsbeleid uit te werken. Daarin staat bijvoorbeeld: we tolereren geen alcoholgebruik op de werkvloer. Of: alcohol mag niet tijdens de werk­uren gedronken worden. Idealiter gaat die ook gepaard met duidelijke richtlijnen. Wie eenmalig betrapt wordt op een overtreding komt er meestal vanaf met een berisping.

“Soms zijn er signalen die wijzen op disfunctioneren door een drankverslaving, zoals iemand die vaak in slaap valt, steevast te laat komt en daar excuses voor zoekt. Dan raden we een traject aan met begeleiding. We pleiten voor een meerkansenbeleid. Zo krijgt iemand tijd om zich te herpakken en zijn gedrag bij te sturen. Dat deed de Antwerpse N-VA-afdeling ook. Maar het houdt natuurlijk eens op.

“Ik begrijp dat werkgevers niet betuttelend willen zijn. Alcohol volledig verbannen is niet altijd nodig. Maar de grenzen moeten duidelijk zijn. We zien dat bedrijven op feestjes vaker de focus leggen op een beperkt alcoholgebruik en met aandacht voor veilig vervoer naar huis. Het aanbieden van alcoholvrije dranken zou de norm mogen worden op werkaangelegenheden.

“Daarom moedigen we bedrijven aan om alternatieven te voorzien. Er is tegenwoordig een heel aantrekkelijk kant-en-klaar aanbod niet-alcoholische dranken en mocktails (cocktails zonder alcohol, red.). Voor een leuke groepssfeer is alcohol ook niet nodig. Werknemers amuseren zich ook op een thema- of verkleedfeest, een nieuwjaarsreceptie met leuke muziek of een teambuilding alternatief koken.” 

Heidi Henkens: ‘Een drankje bevordert de sociale cohesie in een bedrijf’

Alcohol is niet weg te denken uit onze maatschappij, zegt psycho­sociaal preventie­adviseur Heidi Henkens van Mensura. “Werkvloeren die alcohol volledig bannen, kunnen werknemers minder engageren.”

“Vroeger werd vaak een oogje dichtgeknepen. Mensen dronken een pint of glas wijn in de bedrijfs­kantine. Anderen kropen na de middagpauze licht beschonken aan hun bureau. Recepties waren het uitgelezen moment om laveloos te worden op kosten van de baas.

“Ook nu is alcohol moeilijk weg te denken uit onze maatschappij. De meeste mensen en bedrijven gaan er – gelukkig – bewuster mee om. Alleen voor speciale gelegenheden mogen de kurken knallen. Denk bijvoorbeeld aan een nieuwjaars­receptie, een pensioen­viering of verjaardag.

“Dat moet kunnen. Werkvloeren die alcohol volledig bannen, kunnen werknemers minder engageren. Dat bleek bij de federale politie. Zes jaar lang mocht daar geen druppel alcohol gedronken worden op sociale gelegenheden. Dat was nefast voor de sfeer op de feestjes. Er daagde amper volk op. In juni vorig jaar besliste de nieuwe commissaris-generaal Marc De Mesmaeker daarom die maatregel in te trekken.

“Elders zien we hetzelfde. Lokale overheden, organisaties en andere netwerken gebruiken ‘een drankje’ om de sociale cohesie te bevorderen. Het maakt de sfeer gemoedelijker en collega’s leren elkaar op een andere manier kennen. Wederzijds vertrouwen is daarbij erg belangrijk. Werknemers moeten de ruimte en vrijheid krijgen om bewust met hun alcoholgebruik om te gaan.

Gezond verstand

“Dat neemt niet weg dat er soms problemen zijn. Daarom zetten leiding­gevenden best in op verantwoord gebruik en sensibilisering. De CAO 100 is een verplichte beleidsverklaring over alcohol- en ander drugs­misbruik. In de meeste ondernemingen beperkt die zich tot: ‘We gaan ervan uit dat werknemers hun gezond verstand gebruiken.’ Dat is natuurlijk niet genoeg. Als het verkeerd loopt, weet niemand hoe het verder moet. Ik ijver er dan ook voor dat bedrijven die richtlijn omzetten in duidelijke afspraken en beleid. Drank kan toegestaan worden tijdens een viering. Wie op andere momenten drinkt of in beschonken toestand werkt, moet daarover aangesproken en opgevolgd worden. Die procedure kan best zo duidelijk mogelijk omschreven worden. Zo weten overtreders wat hen te wachten staat en hebben leiding­gevenden een houvast.

“Tot slot kunnen ook vormingen en sensibiliseringsacties helpen. Wij deden dat bijvoorbeeld al bij een brandweerzone. Alcohol mag dan maatschappelijk aanvaard zijn, het mag het functioneren van een werknemer niet beïnvloeden. Het helpt om die spiegel voor te houden. Zou u in een wagen stappen bij een collega die naar alcohol ruikt? Durft u een collega aanspreken die beschonken toekomt? Die confrontatie werkt.”

“Steeds meer bedrijven spelen daarop in door een aantal alcoholvrije dranken aan te bieden. Als een werknemer na een receptie onder invloed een ongeval veroorzaakt, kan de werkgever immers aansprakelijk zijn. Soms worden alcoholtesten voor eenmalig gebruik voorzien of komen de Responsible Young Drivers langs die een ademtest afnemen aan de uitgang. Werkgevers delen ook best op voorhand mee tot wanneer het feestje duurt. Zo weten werknemers of ze met hun wagen naar huis kunnen rijden of een taxi moeten bellen.

“Gezond verstand, een voorbeeldfunctie vanuit de leidinggevenden en duidelijke afspraken brengen een werk­omgeving al erg ver op het gebied van alcoholconsumptie. Pas als werknemers verplicht worden om mee te drinken – na een succesvolle opdracht of om de sfeer te verbeteren – is er een groot probleem en loopt de tolerantie de spuigaten uit.”