Direct naar artikelinhoud
Vliegramp Iran

Dacht Iran dat de Amerikaanse aanval was begonnen? 5 vragen over de neergehaalde Boeing

Het luchtdoelsysteem Tor-M1 waarmee de Oekraiense Boeing zou zijn neergehaald.Beeld AP

De ramp met de Oekraïense Boeing 737 bij Teheran roept alleen maar vragen op. Waarom sloot Iran bijvoorbeeld het luchtruim niet nadat het Amerikaanse bases in Irak met raketten had bestookt? Vijf vragen over een vliegramp die wellicht had kunnen worden voorkomen.

Wat heeft Iran zaterdag bekendgemaakt over het neerhalen van het vliegtuig?

Iran geeft toe dat het Iraanse leger ‘onbedoeld’ de Boeing heeft neergehaald vlak nadat het toestel met 176 inzittenden was opgestegen van het vliegveld in Teheran. Iraanse staatsmedia spreken over een menselijke fout. Iran zegt alles in het werk te stellen om de verantwoordelijken te vervolgen.

Waarom geeft Iran nu toe, alhoewel het eerder ontkende het passagiersvliegtuig te hebben neergehaald?

Mogelijk schatte Iran in dat de bewijslast zo overtuigend was dat ontkennen geen zin meer had. Westerse landen, waaronder de VS, zeiden de laatste dagen dat hun inlichtingen wezen op het Iraanse leger. 

De VS beschikken over militaire satellieten, sensors en geavanceerde radars die het afschieten van een luchtdoelraket kunnen waarnemen. Ook kunnen de VS de Iraanse militaire communicatie afluisteren. Met name de luchtverdediging werd nauwgezet gevolgd. Volgens Amerikaanse functionarissen blijkt uit satellietgegevens dat de Boeing twee minuten in de lucht was toen twee luchtdoelraketten werden afgevuurd. Daarna was in de buurt een enorme ontploffing te horen. Er zijn ook berichten dat delen van de luchtdoelraketten zijn gevonden in de omgeving, maar die zijn niet bevestigd.

Waarom legde Iran de burgerluchtvaart niet aan banden na de vergeldingsaanval op de Amerikaanse bases?

De Iraanse Revolutionaire Garde begon de raketaanval op twee Amerikaanse bases in Irak in de nacht van dinsdag op woensdag om 01.20 uur. De aanval duurde slechts kort. Luttele uren later, om 06.12 uur, steeg Ukraine International Airlines Flight 752 op van de internationale luchthaven Imam Khomeini bij Teheran. De bestemming was de Oekraïense hoofdstad Kiev. Aan boord waren 176 passagiers, onder wie 82 Iraniërs, 57 Canadezen, en negen bemanningsleden. De meeste passagiers waren onderweg naar Canada. 

Omdat de Amerikaanse president Trump had gedreigd 52 doelwitten aan te vallen als de Iraniërs zouden toeslaan, waaronder diverse in Teheran, zette Iran zich schrap. Maar het luchtruim werd niet gesloten. Hoewel de Amerikaanse luchtvaartdienst FAA zondag al waarschuwde voor het gevaar dat burgervliegtuigen liepen, waren de luchthavens gewoon open.

‘Er is een volledige coördinatie tussen de luchtverdediging en de burgerluchtvaart’, verklaarde genraal Abedzadeh, het hoofd van de Iraanse luchtvaartautoriteiten. Kortom: Iran vond zo’n vergaande maatregel niet nodig. Pikant is dat de FAA ervoor waarschuwde dat burgervliegtuigen voor militaire toestellen konden worden aangezien. 

De Iraanse gemeenschap in Montreal rouwt om de slachtoffers van de ramp met de Boeing 737. Onder de doden waren 63 Canadezen en Iraniërs die naar Canada zouden gaan.Beeld AP

Met welk luchtdoelsysteem zou het vliegtuig dan zijn neergehaald?

Iran beschikt over een uitgebreide luchtverdediging, waaronder de Russische S-300, vooral om nucleaire installaties en het uitgebreide raketarsenaal te beschermen. De Amerikanen gaan ervan uit dat de Boeing is neergehaald door een Russische Tor-M1. Dit mobiele luchtdoelsysteem, dat bij de Navo bekendstaat als de SA-15 Gauntlet, is geschikt om vliegtuigen, helikopters maar ook kruisraketten tot een afstand van twaalf kilometer neer te halen. De drie meter lange raket vliegt met een topsnelheid van bijna drie keer de snelheid van het geluid op het doel af.

Als het een ongeluk was, hoe heeft dit dan kunnen gebeuren?

De kans was groot dat, als de VS woensdag de Iraanse raketaanval zouden vergelden, er Tomahawk-kruisraketten zouden worden ingezet tegen doelen in en rond Teheran. Dacht de Tor -M1-eenheid om 06.12 uur dat de Amerikaanse aanval was ingezet? Joris Melkert, docent luchtvaarttechniek aan de Nederlandse TU Delft: ‘Wellicht is er in paniek gereageerd. Je bent als militair al uren op. Je bent op van de zenuwen. Op je radarscherm zie je dan plotseling iets bewegen. Technisch gezien is dit een realistisch scenario van wat er toen is gebeurd.’

Dacht Iran dat de Amerikaanse aanval was begonnen? 5 vragen over de neergehaalde Boeing
Beeld Volkskrant Infographics

Lees verder:

Zal Iran zijn openstaande rekening met de VS vereffenen?
Het ombrengen van generaal Qassem Soleimani, Irans militaire opperhoofd in het Midden-Oosten, leidde deze week vermoedelijk tot 176 dode vliegtuigpassagiers. Ligt meer bloedvergieten op de loer, of kan Soleimani’s dood ook rust in de regio brengen?

De VS zijn niet van plan aftocht te blazen uit Irak
De Amerikaanse regering heeft vrijdag geweigerd in te gaan op een verzoek van de Iraakse premier Adel Abdul Mahdi om voorbereidingen te treffen voor het vertrek van de Amerikaanse militairen uit Irak.

Iran doet berichten over neerhalen van Oekraïense Boeing af als ‘psychologische oorlogsvoering’
De Iraanse regering heeft vrijdag ontkend dat Iran per ongeluk een Oekraïens passagiersvliegtuig heeft neergehaald en doet berichten hierover af als ‘psychologische oorlogsvoering’. De Boeing 737-800 stortte woensdag neer bij Teheran. Alle 176 inzittenden kwamen om.

Wie zijn de Canadese slachtoffers van de Iraanse vliegtuigramp?
Bij de vliegtuigramp in Iran kwamen 63 Canadezen en een aantal in Canada studerende Iraanse studenten om het leven. Wie waren zij?