Na de leugen over de vliegtuigcrash heeft Iran er plotseling twee crisissen bij
De verklaring van Teheran dat Iran na drie dagen van glasharde ontkenning toch door ‘menselijke fouten’ een Oekraïens passagierstoestel uit de lucht heeft geschoten, heeft zowel binnen als buiten Iran tot woede geleid. Iran heeft er ineens twee crisissen bij.
De vraag is hoe Iran zal reageren op de internationale eis om een grondig onderzoek uit te voeren en de verantwoordelijken te berechten. De druk komt niet alleen van Oekraïne en andere landen die burgers aan boord van het vliegtuig hadden: in Iraanse steden zijn duizenden mensen woedend de straat opgegaan om te demonstreren tegen de ‘leugenaars’.
“We kunnen alleen maar raden waarom Iran in eerste instantie zo fel ontkende het toestel te hebben neergeschoten”, zegt David Criekemans, hoogleraar internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen. “Wellicht was er sprake van paniek. Bovendien: bij de verschillende staatsorganen wordt alles niet altijd met elkaar afgestemd. Het kan goed zijn dat sommigen zichzelf probeerden in te dekken uit angst voor consequenties, waar anderen wel openheid van zaken wilden geven.”
180 graden gedraaid
Feit is dat het regime dit weekeinde 180 graden is gedraaid. De Boeing, die vorige week woensdag naar Kiev zou vliegen, was net opgestegen van de luchthaven van Teheran en zou zijn afgebogen naar een ‘gevoelige militaire locatie’ van de Revolutionaire Garde.
Diezelfde dag had Iran wraak genomen voor de liquidatie van generaal Qassem Soleimani en een raketaanval uitgevoerd op twee Amerikaanse bases in Irak. Het Iraanse leger stond op scherp, volgens Teheran. Door de hoogte waarop de Boeing vloog, leek het toestel op een vijandige kruisraket en werd het neergeschoten.
Alle 176 inzitten kwamen daarbij om het leven: 82 Iraniërs, 63 Canadezen, 11 Oekraïners, 10 Zweden, 4 Afghanen, 3 Duitsers en 3 Britten.
Twitter bericht wordt geladen...
De eerste dagen verklaarde Iran nog dat het vliegtuig defect moet zijn geweest en deed het andere verklaringen af als ‘psychologische oorlogsvoering’.
De bewijzen dat de Boeing door een raket was geraakt, stapelden zich echter op, en dit weekeinde kwam de bekentenis. “De communicatielijnen waren verstoord en er waren nog geen 10 seconden om te beslissen”, stelde commandant Amirali Hajizadeh. Hij neemt de volledige verantwoordelijkheid voor het incident op zich en zegt dat hij, toen duidelijk werd wat er was gebeurd, “wilde dat hij dood was”.
Onvermijdelijk
“De draai van Teheran was onvermijdelijk”, zegt Peyman Jafari, historicus en Iran-deskundige aan de universiteit van Princeton en de Universiteit van Amsterdam. “Er was zo veel bewijs dat het toestel was neergeschoten. Hoe langer ze zouden hebben gelogen, hoe groter het gezichtsverlies.”
Volgens Mitchell Belfer, president van het Euro Gulf Information Center en docent internationale betrekkingen, terrorisme en veiligheid aan de Metropolitan University in Praag, blijven nog grote vragen onbeantwoord. “Was het wel een ongeluk, want waarom zou je een Boeing die in een bepaald tempo van Teheran wegvliegt, aanzien voor een kruisraket die met veel hogere snelheid op Teheran afkomt? Waarom is de crashsite direct leeggeruimd? Uiterste transparantie is nu vereist, maar ik betwijfel of we die gaan krijgen.”
Iraniërs trokken afgelopen weekeinde in diverse steden de straat op om te rouwen om de slachtoffers. De bijeenkomsten liepen al snel uit op protesten tegen de autoriteiten.
Op video’s op sociale media is te zien hoe zij “Dood aan de leugenaars” en “Jullie kennen geen schaamte!” roepen, en hoe zij vragen om het aftreden van de hoogste leider van het land, ayatollah Ali Khamenei. Er zouden foto’s van de door de VS geliquideerde generaal Soleimani zijn verscheurd.
Twitter bericht wordt geladen...
De Amerikaanse president Trump twitterde dat hij de ‘dappere’ bevolking steunt, en hun ‘inspirerende’ protesten volgt. Bij demonstraties in november vorig jaar (die begonnen na de verhoging van de brandstofprijzen) greep de Iraanse overheid keihard in. Daarbij zijn honderden, en volgens sommige bronnen zelfs 1.500, mensen om het leven gekomen.
Vertrouwen
De dood van Soleimani had het nationalisme in Iran even flink aangewakkerd, maar het vertrouwen in de autoriteiten lijkt, in elk geval onder een deel van de bevolking, te zijn verdampt. Zelfs media die normaal gesproken als spreekbuis van de regering fungeren, spraken hun afschuw uit.
Na de enorme crisis rondom de liquidatie van Soleimani heeft Iran er twee crisisses bijgekregen, zegt Peyman Jafari. “Het regime moet, na alle leugens, zijn legitimiteit opnieuw bewijzen. Maar ook over zijn capaciteiten bestaan vragen: hoe heeft het zo’n stomme fout kunnen maken?”