Wordt broze, nagenoeg blinde paus Benedictus gemanipuleerd om zijn opvolger te bekritiseren?
‘Silere non possum’ – ik kan niet zwijgen, schrijft emeritus paus Benedictus XVI in een boek dat een kleine bom legt onder de relatie tussen hem en zijn opvolger paus Franciscus. Terwijl Franciscus overweegt het celibaat te versoepelen, stelt Benedictus juist dat het huwelijk en het priesterschap immer onverenigbaar zijn.
Het is de eerste keer dat de 92-jarige emeritus paus zich zo expliciet bemoeit met het beleid van zijn opvolger; de eerste keer dat de twee pausen zo openlijk botsen.
De steen des aanstoots is een stemming die eind oktober plaatsvond ter afsluiting van een bisschoppenconferentie over de toekomst van de kerk in het Amazonegebied. In dat gebied bestaat een nijpend priestertekort – sommige gelovigen moeten wel een jaar wachten voor ze ter biecht kunnen gaan – waardoor de kerk er in rap tempo zieltjes verliest.
Omdat veel inheemse bewoners geen priester willen worden vanwege het celibaat, ontstond het plan om, bij hoge uitzondering en enkel in de meest afgelegen gebieden, oudere, gerespecteerde, maar ook getrouwde mannen uit de lokale gemeenschappen te wijden tot priester om zo de leegloop te stoppen.
Hoge uitzondering
Twee derde van de synode stemde uiteindelijk voor dat plan en sindsdien is paus Franciscus aan het nadenken of hij dat stemadvies volgt. Het is precies tijdens dat denkproces dat zijn voorganger Benedictus XVI oproept vooral niet mee te gaan in de verleiding het celibaat op te geven, omdat het averechts zou werken. “Gewond door de onthulling van zovele schandalen en verontrust door het constant ter discussie stellen van het celibaat, komen vele priesters ten onrechte in de verleiding om het op te geven en alles achter te laten”, schrijft de 92-jarige ex-paus.
Hoewel het tijdens de Amazonesynode herhaaldelijk ging over een ‘hoge uitzondering’, vrezen Benedictus en zijn medeauteur kardinaal Robert Sarah dat deze beslissing een precedent schept voor andere ontkerkelijkte gebieden.
Dat Benedictus XVI, die bekend staat als een aartsconservatief, het inhoudelijk oneens is met zijn opvolger mag geen verrassing heten. Wat echter wel verrassend is, is dat hij die onvrede nu openbaar maakt. Na zijn abdicatie in 2013 beloofde hij immers “verborgen te blijven voor de wereld” en zich niet meer te bemoeien met de politiek van de kerk.
Bovendien bleek vorige week hoe broos hij geworden is. Tijdens een half uur durende tv-reportage lukte het hem slechts drie keer te spreken, en dat nauwelijks hoorbaar. Hij zat in een rolstoel omdat zijn knieën niet meer werken, was zo goed als blind en zou moeite hebben langer dan een half uur achter elkaar bij bewustzijn te blijven.
Gewetenloze hovelingen
De vraag is dan ook hoe hij een boek van 175 pagina’s heeft geschreven als hij nauwelijks een pen kan vasthouden, noch fatsoenlijk kan dicteren. Bovendien hamerde Benedictus de afgelopen jaren juist herhaaldelijk op loyaliteit jegens zijn opvolger. “Als hij dus uitingen doet die Franciscus ondermijnen, betekent dit dat hij gemanipuleerd wordt door de gebruikelijke gewetenloze hovelingen”, twitterde Vaticaankenner Austen Ivereigh, doelend op een groeiende groep conservatieve geestelijken die grote moeite heeft met de, volgens hen, veel te progressieve Franciscus. Zij vinden dat hij er een “ketterse interpretatie van de kerkelijke leer” op na houdt en zien hem het liefst zo snel mogelijk vertrekken.
In een reactie op het boek van Benedictus herinnert het Vaticaan aan een uitspraak van Franciscus van vorig jaar: “Persoonlijk zie ik het celibaat als een geschenk voor de kerk. Een facultatief celibaat zou daarom hoogstens een mogelijkheid zijn in de meest afgelegen gebieden [...] als er een grote pastorale nood heerst.” De verwachting is dat paus Franciscus binnen enkele weken zijn definitieve beslissing publiceert.
Maandag liet Franciscus via zijn woordvoerder alvast al weten dat het celibaat nooit optioneel kan worden. “Ik herinner mij dat paus Paulus VI zei: ‘Ik ga liever dood dan dat ik de wetgeving rond het celibaat aanpas.’ Ik vind het celibaat een geschenk voor de kerk.”