Hoe rook van Australische bosbranden de aarde rondreist en wat de mogelijke gevolgen zijn
De rook die bij de bosbranden in Australië vrijkomt, is zo omvangrijk en zo krachtig dat hij de aarde rondgaat en uiteindelijk weer in Australië zal belanden. Dat zegt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. De atmosfeer kan hier wereldwijd door beïnvloed worden. De exacte gevolgen worden momenteel "intensief onderzocht", maar nu al is duidelijk dat de luchtkwaliteit er zwaar onder te lijden heeft.
Al maandenlang woeden enorme bosbranden langs de oostkust van Australië. De rook van die bosbranden wordt over de oceaan gestuwd. Volgens de NASA hadden rookpluimen die rond Nieuwjaar in Australië de lucht in gingen, rond 8 januari al de halve afstand om de aarde afgelegd. Ze trokken onder meer over Zuid-Amerika, waar ze "troebele lucht" veroorzaakten, en "kleurrijke zonsopgangen en -ondergangen." De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie verwacht dat de rook minstens één keer volledig om de aarde zal gaan.
Onweerswolken, veroorzaakt door vuur
Hoe kan de rook de wereld rondreizen? De bosbranden in Australië dit seizoen zijn van die aard dat ze leiden tot een "uitzonderlijk groot" aantal "pyrocumulonimbus"-wolken (pyrCbs). Dat zijn onweerswolken die ontstaan boven een warmtebron, zoals een vulkaanuitbarsting of een natuurbron. In essentie zijn het stormen die veroorzaakt worden door vuur.
Het "uitzonderlijk grote" aantal wolken komt door de combinatie van hoge temperaturen en historische droogte, legt de NASA uit. "Ze worden uitgelokt door het opstuwen van as, rook en brandend materiaal door oververhitte, opwaartse luchtstromen. Als dat allemaal afkoelt, ontstaan donderwolken die zich gedragen als traditionele stormen, maar zonder de bijbehorende neerslag."
Die "vuurstormen" creëren een weg voor de rook om de stratosfeer te bereiken. Dat is een van de vier lagen in de atmosfeer of dampkring om onze aarde. De stratosfeer begint op ongeveer 10 kilometer hoogte aan de polen en op ongeveer 17 kilometer hoogte aan de evenaar. Boven in de stratosfeer bevindt zich de ozonlaag, die het leven op aarde beschermt tegen ultraviolet zonlicht. Eens in de stratosfeer kan de rook duizenden kilometers ver van zijn "bron" reizen.
Een animatie van de CALIPSO-satelliet van de NASA toont hoe de rook van de Australische bosbranden zich door de atmosfeer verspreidt, over de Atlantische Oceaan, richting Zuid-Amerika:
(tekst gaat voort onder de video)
In een week tijd half de aarde rond
De NASA volgt de weg die de rook uit Australië aflegt op meer dan 15 kilometer hoogte. "De voorbije week hebben satellieten een uitzonderlijke hoeveelheid rook gedetecteerd die door de bosbranden in Australië in de atmosfeer terechtgekomen is, en hoe die rook zich oostwaarts heeft verspreid."
Rond 8 januari had de rook al halfweg de afstand om de aarde afgelegd, voorbij Nieuw-Zeeland, en over Zuid-Amerika. De NASA verwacht dat de rook minstens een keer de volledige afstand om de aarde zal afleggen en uiteindelijk via het westen weer Australië zal bereiken. Dat zal allicht in de komende dagen gebeuren.
Als de rook in de stratosfeer belandt, kan dat de omstandigheden in de atmosfeer om de aarde wereldwijd beïnvloeden, waarschuwt de NASA. Wat de exacte gevolgen zijn -een afkoeling of een opwarming van de atmosfeer, het effect op de wolken eronder,...- wordt momenteel "intensief onderzocht", aldus de NASA.
(tekst gaat voort onder de tweet)
Luchtkwaliteit
Nu al is duidelijk dat de rookpluimen een dramatische impact hebben op de luchtkwaliteit in Nieuw-Zeeland en Australië. De luchtkwaliteit in Nieuw-Zeeland is al dagenlang uiterst slecht, de sneeuw op de bergtoppen kleurt er donker. En ook in Australië gelden waarschuwingen. In steden als Sydney, Melbourne, Canberra en Adelaide vraagt de overheid dat de inwoners hun voorzorgen nemen.
In Melbourne werd afgelopen nacht "de slechtste luchtkwaliteit ter wereld" gemeten, volgens de weerkundige diensten. Iedereen, ook mensen met een goede gezondheid, loopt risico's. Kinderen jongeren dan 14 jaar, mensen ouder dan 65, zwangere vrouwen en mensen met een zwakke gezondheid wordt gevraagd om binnen te blijven.
Desondanks zijn de kwalificatiewedstrijden voor de Australian Open in Melbourne wel gewoon van start gegaan. Een van de speelsters moest al opgeven omdat ze bevangen raakte door de rook. Veel spelers en speelsters stellen zich vragen bij de gang van zaken.
Bij de bosbranden in het oosten van Australië zijn al meer dan 2.000 huizen verwoest en zijn 28 mensen om het leven gekomen. In de deelstaat New South Wales is al 5,2 miljoen hectare in de as gelegd, in de staat Victoria 1,3 miljoen hectare.
Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":
