AFP or licensors

Duurzaam bestand in Libië of een nog groter wespennest? Vijf vragen over de vredesconferentie in Berlijn

Komt het tot een duurzaam vredesbestand in het diep verdeelde Libië? Verschillende partijen schuiven vandaag aan tafel voor een internationale conferentie in Berlijn. De vredestop wordt voorgezeten door de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die eerder al waarschuwde dat Libië "geen tweede Syrië" mag worden. Maar Libië is een wespennest, en dat dreigt het met steeds meer buitenlandse inmenging alleen nog maar méér te worden. 

1. Wat is er aan de hand in Libië?

Sinds de val en de dood van dictator Moe'ammar al-Khaddafi in 2011 heerst de chaos in Libië. Verschillende milities en wisselende allianties strijden met elkaar om de macht. Het land raakte opgedeeld in een westelijk deel en een oostelijk deel. Het westelijke deel wordt bestuurd door de regering van premier Fayez al-Sarraj, die erkend wordt door de Verenigde Naties. Het oostelijke deel is in handen van generaal Khalifa Haftar en zijn rebellenleger, het Libische Nationale Leger. 

Het voorbije jaar zijn de troepen van Khalifa Haftar opgerukt in de richting van de hoofdstad Tripoli, waar de regering van Sarraj zit. Haftar wil zich opwerpen als de nieuwe sterke man van Libië en controleert intussen drie vierde van het land. Het oosten én het zuiden heeft hij al in handen. Een deel van het westen en de hoofdstad Tripoli worden nog beheerst door Sarraj. 

Maar hoe lang nog? Eind vorig jaar kondigde Haftar de beslissende slag om Tripoli aan. Dat had hij maanden eerder, in april, ook al eens gedaan, maar nu lijkt hij er sterker voor te staan. En dat heeft hij vooral te danken aan zijn buitenlandse bondgenoten.  

2. Wie zijn de bondgenoten van Haftar (en waarom)?

De belangrijkste bondgenoot van generaal Haftar is Rusland. Rusland stuurde vliegtuigen en artillerie naar Libië, maar ook honderden strijders. Toch valt de steun van Rusland aan Haftar absoluut niet te vergelijken met de Russische steun aan de Syrische president Assad. Libië is voor Rusland dan ook minder belangrijk dan Syrië, maar een voet aan de grond in Libië -aan de Middellandse Zee, en met de grootste oliereserves van Afrika- is zeker meegenomen. Dat Rusland zich ook nadrukkelijker op dat terrein begeeft, is vanzelfsprekend niet naar de zin van de VS.  

Haftar kan ook rekenen op de steun van de Verenigde Arabische Emiraten, Saudi-Arabië, Jordanië en Egypte. Met een 1.200 kilometer lange grens is Egypte een buurland van Libië. Egypte heeft er belang bij dat er weer wat stabiliteit komt in zijn buurland.

De Egyptische leider Abdul Fatah al-Sisi steunt Haftar al geruime tijd. Ze hebben dan ook wel wat gemeen: beide zijn generaals, houden van een autoritaire aanpak, en zijn gekant tegen de Moslimbroeders. Sisi schoof die aan de kant in zijn eigen Egypte, maar ook met de centrale regering in Tripoli werken de Moslimbroeders mee. 

3. Wie zijn de bondgenoten van Sarraj (en waarom)?

Landen die wél sympathie hebben voor de Moslimbroeders, zoals Qatar en Turkije, kiezen dan weer voor Sarraj. De ogen zijn vooral gericht op Turkije, dat zich eind vorig jaar bereid verklaarde de regering van Sarraj militair te steunen. Intussen stuurde Turkije al troepen naar de regering in Tripoli, die zoals gezegd erkend wordt door de Verenigde Naties (en het Westen).  

De band tussen Turkije en Libië gaat al lang mee, want Libië was onderdeel van het Ottomaanse Rijk. Maar zeker onder Khaddafi waren de banden sterk. Turkse bouwbedrijven deden toen gouden zaken in Libië. Die zakenbelangen hoopt Turkije nog altijd te redden.  

Belangrijker is dat Turkije eind vorig jaar met de regering in Libië een maritiem akkoord sloot. In dat akkoord bakenden beide landen economische zones in de oostelijke Middellandse Zee af, waar olie- en gasvelden zijn gevonden. Het pact geeft Turkije een iets sterkere positie tegenover onder meer Griekenland en Egypte, die eerder al initiatieven smeedden met betrekking tot de exploitatie. 

4. Wie zit rond de tafel in Berlijn?

Nu steeds méér landen een rol beginnen te spelen in de strijd in Libië, leeft de vrees dat dat conflict er alleen maar ingewikkelder op zal worden. Des te meer omdat ook hier, net als in Syrië, met name Rusland en Turkije partijen steunen die tegenover elkaar staan.   

De Duitse bondskanselier Angela Merkel waarschuwde eerder al dat "Libië geen tweede Syrië mag worden". Zij is het nu die de nieuwe internationale vredestop voor Libië zal leiden. 

Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, China, Italië, Turkije, Rusland en de VS bevestigden hun komst. Net als vertegenwoordigers van de VN, die al sinds april werken aan een staakt-het-vuren.

Ook de Libische regering in Tripoli zal aanwezig zijn. Net als generaal Haftar, is intussen bevestigd. 

5. Wat zijn de verwachtingen?

Een duurzaam bestand zou uiteraard in de eerste plaats worden toegejuicht door de Libiërs zelf, die al lang in een compleet onstabiele toestand leven. Maar ook Europese Unie (die overigens verdeeld is over Libië: verschillende lidstaten hebben er andere belangen) heeft er alle belang bij, want Libië is een belangrijke poort naar Europa voor migranten en vluchtelingen uit Afrika. 

Toch zijn de verwachtingen over de top zeker niet hoog. De strijdende partijen in Libië sloten al twee keer eerder een vredesbestand, maar dat werd telkens geschonden. Vorig weekend organiseerden Rusland en Turkije dan weer een mini-topje met de strijdende partijen in Moskou, maar ook dat mislukte.

Ditmaal zitten er meer partijen aan tafel, waardoor er mogelijk meer druk komt op de strijdende partijen om tot een wapenstilstand te komen.  

Toch is de hoop niet al te groot. Haftar lijkt aan de winnende hand in Libië, en het ziet ernaar uit dat hij absoluut heel Libië wil veroveren. In Libië zijn ook nog altijd enorm veel wapens in omloop. Zolang er niet wordt ontwapend, is de kans zeer groot dat conflicten weer oplaaien. Zeker in Libië, een erg complex land waar tribale structuren sterk blijven. Om dáár tot een duurzame vrede te komen, moeten dus niet alleen de twee strijdende partijen, maar ook alle kleine milities daarbij worden betrokken.   

Meest gelezen