Rijksten der rijksten draven op in Davos. Maar wat heeft u daar eigenlijk aan?

Wat zou er gebeuren als je Amerikaans president Donald Trump en voorvechter voor het klimaat Greta Thunberg samenbrengt in hetzelfde gebouw? Zouden ze elkaar de hand reiken en samen een Coca-Cola drinken? Of zouden ze hun Twitter-conversatie van een dikke maand geleden voortzetten? Daarin maande de 73-jarige Trump de 16-jarige Thunberg aan om haar anger management problem aan te pakken. “En ga nadien eens naar een oubollige film met een vriend.” Thunberg veranderde haar Twitter-bio tijdelijk: “A teenager working on her anger management problem.”

Klaus Schwab, de oprichter en drijvende kracht achter het Wereld Economisch Forum in Davos, kan zich geen betere marketingcampagne voorstellen. Hij noemde het bezoek van Thunberg en Trump geruststellend in de internationale pers. “Ik denk dat beide stemmen noodzakelijk zijn.”

Net als in de 49 eerdere edities is de relatief onbekende econoom erin geslaagd om de crème de la crème van het kapitalisme naar Davos te lokken. Daarnaast mogen ook vooraanstaande beleidmakers, activisten en academici zich in het skigebied aanmelden. Zullen bijvoorbeeld zeker aanwezig zijn: Christine Lagarde van de Europese Centrale Bank, Duits kanselier Angela Merkel en algemeen uitvoerend directeur van Oxfam International Winnie Byanyima. Samen met een 2.800-tal andere gasten die vaak minstens 520.000 euro hebben neergeteld om lid te worden van de club.

Om bezoekers een leidraad te bieden tijdens hun gesprekken, publiceert het Wereld Economisch Forum aan de vooravond van het vierdaagse congres zijn Global Risk Report. Het rapport probeert ieder jaar een foto te nemen die het wel en wee van onze aarde in kaart brengt. Waar moeten we ons, als mensheid, het meeste zorgen over maken? Op basis van antwoorden van honderden internationale experts en besluitvormers zoekt het WEF jaarlijks een antwoord op twee centrale vragen. Wat voor rampen verwachten zij in de komende tien jaar? En als er zich zo’n ramp voltrekt, welke schade zal die dan met zich meebrengen? Maar hebben mensen die geen honderdduizenden euro’s over hebben voor zo’n tip ook iets aan Davos? Wordt de wereld effectief beter dankzij het WEF?

Uitpuilende notitieboekjes 

“Het WEF is oorspronkelijk gestart als een seminarie waar topmanagers hun ervaringen met elkaar kwamen delen”, zegt econoom Herman Daems, die in 1996 voor het eerst naar Davos afzakte. Vooral in zijn hoedanigheid als voorzitter van technologiebedrijf Barco, een van de oprichtende partners van het WEF, maakte hij meerdere edities mee. “Schwab besefte dat onderwerpen zoals strategie, investeringen en human resources altijd hoog op de agenda stonden van managers. Maar als je de échte problemen waar bedrijven mee kampen, wil bespreken, dan heb je alle bepalende actoren nodig aan tafel.”

Panelgesprekken waar politici en beleidmakers ook welkom waren om hun monetair of budgetair beleid toe te lichten, werden in de begindagen als toetje gezien. Vandaag pakt het Wereld Economisch Forum graag uit dat het zowel bedrijfsleiders, politici en de hoogste vertegenwoordigers van internationale organisaties, zoals het Internationaal Monetair Fonds en de Europese Centrale Bank, samenbrengt. “Het is een jaarlijkse retraite waar op hoog niveau ideeën met elkaar worden uitgewisseld”, zegt Daems.

“Davos is speeddaten voor een betere wereld”, zegt minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld), die zich in 2015 een Young Global Leader van het WEF mocht noemen. Hij maakt er al enkele jaren werk van om zijn tijd in Davos zo nuttig mogelijk te besteden. “In de aanloop naar het evenement krijg je honderden aanvragen voor ontmoetingen en vergaderingen. Het is een kwestie om op voorhand duidelijke keuzes te maken en een maximaal aantal aan mensen te ontmoeten.”

Soms is het ook een kwestie van geluk. In 2016 vroeg de organisatie van het WEF een kwartier voor aanvang of De Croo niet wilde deelnemen aan een debat over de humanitaire crisis. Er was nog een stoel vrij op het podium waar onder anderen ook de Jordaanse koningin Rania en Peter Maurer, hoofd van het Internationale Rode Kruis, aanschoven. “Dat zijn zeer interessante gelegenheden als Belgisch minister van Ontwikkelingshulp. Niet alleen persoonlijk. We kunnen daar aan de wereld onze troeven tonen.”

Uiteindelijk draait het volgens De Croo om de ideeën die hij uiteindelijk meeneemt uit Davos. “Ik neem alles op als een spons, mijn notitieboekjes puilen uit. Maar dan moet het zware werk nog beginnen. Hoe zet je die energie, die kennis, die inzichten om in beleid?”

Juist daar raakt de minister van Financiën meteen het meest tere punt van Davos aan. Is het wel opportuun dat België en Vlaanderen regeringsafgevaardigden naar Davos sturen? Worden u en ik beter van de inzichten die ministers, onder de indruk van het besneeuwde landschap, een ontmoeting met Leonardo DiCaprio of een handdruk met Al Gore, in hun notitieboekje opschrijven?

Achter de feiten

De Croo is overtuigd van wel. “Het WEF vertrekt vanuit de gedachte dat de boutade ‘the business of business is business’ van econoom Milton Friedman al lang niet meer van deze wereld is. Bedrijven hebben een economische, maar ook een sociale en ecologische verantwoordelijkheid. Economie moet ten dienste staan van ons allemaal. Maar meer ten gronde: de grote problemen van deze tijd kan niemand alleen oplossen. Daarvoor is samenwerking nodig, tussen landen, bedrijven, ngo’s en internationale organisaties als de VN. Door bedrijfsleiders een paar dagen op een berg in Zwitserland te zetten waar ze niet zomaar van naar huis kunnen vliegen, kan je ze met vernieuwende ideeën besmetten.”

Zo zal het exquise gezelschap dit jaar tijdens het WEF te horen krijgen dat de wereld nu echt in brand staat. De grootste vijf risico’s die de wereld bedreigen, hebben allemaal te maken met klimaat. Het rapport vreest ernstige schade door extreme weersomstandigheden, slaat alarm omdat overheden en bedrijven er niet in slagen klimaatverandering te beperken, ziet de milieuschade, milieurampen en milieucriminaliteit toenemen, maakt zich zorgen om het verlies aan biodiversiteit en voorspelt dat er alleen maar meer grote natuurrampen zullen plaatsvinden.

“Het politieke landschap is gepolariseerd, het zeeniveau stijgt en de klimaatbranden woeden”, zei Borge Brende, voorzitter van het WEF. “Dit is het jaar waarin wereldleiders de handen in elkaar moeten slaan.” Toch zou econoom Geert Noels politici adviseren om niet naar Davos af te zakken of toch zeker niet elk jaar te gaan. “En ik ben geen lid van de PVDA, hè.”

In zijn boek Gigantisme wijdt hij een volledig hoofdstuk aan Davos. Hij vindt niet alleen dat Davos te veel aandacht krijgt, wat nog schadelijker is: het krijgt ook veel te veel credibiliteit. “De uitdagingen die Davos vandaag in zijn rapport omschrijft, hadden 12 jaar geleden al bovenaan op de agenda moeten staan. Davos slaagt er opnieuw in om achter de feiten aan te lopen en wil ons doen geloven dat het een voorloper is.”

Ontbreken vandaag onder andere op de agenda volgens Noels: demografie, de negatieve rente en de snel stijgende ongelijkheid in de Verenigde Staten. De econoom wil best geloven dat Klaus Schwab de allerbeste bedoelingen heeft. “Maar wie is hij om mee de internationale agenda te bepalen?”

Noels maakt zich onder andere zorgen over de New Green Deal in Europa. Met dat plan wil Europa aandacht vestigen op het economische verdienmodel van milieu-innovaties én voor de met ontslag bedreigde werknemers in vervuilende industrieën. “Die zal op maat van grote bedrijven geschreven worden, en bestaande spelers bevoordelen. Het idee van wat politici denken dat goed is voor de economie, wordt in Davos mee bepaald, en dat zou beter in het parlement worden bediscussieerd. De vraag is of een oprichter van een start-up of de directeur van een kmo, die zich geen ticket kunnen veroorloven, daar ook mee gediend is? Het hele evenement ruikt naar greenwashing, en georganiseerd gelobby van grote bedrijven op politici.”

Anonimiteit

Davos is een deel van het probleem. Dat bleek nog maar eens uit het nieuwe ongelijkheidsrapport van Oxfam. Het aantal miljardairs verdubbelde in de laatste tien jaar, hun vermogen nam in totaal met 7,4 procent toe. Daartegenover staat de helft van de wereldbevolking, die het nog steeds met minder dan 5 euro per dag moet rooien. Vrouwen en meisjes worden veelal niet betaald.

Neem daar nog eens een aantal eenvoudige Davos-cijfers bij en de geur van greenwashing dringt nog sterker binnen in de neus. Hoewel Davos al jaren inzet op diversiteit, is maar 24 procent van de 2.821 deelnemers een vrouw. Met 1.052 deelnemers komt een derde van de deelnemers uit West-Europa. De tweede grote groep komt uit Noord-Amerika, met 740 afgevaardigden.

En toch hebben zelfs de grootste tegenstanders van het huidige economisch systeem en zijn uitwassen het moeilijk om een uitnodiging van Davos naast zich neer te leggen. In The Guardian verdedigt Micah White, een van de oprichters van Occupy Wall Street, zich waarom hij toch in dezelfde bar een koffie zal drinken als Donald Trump.

Hij heeft geleerd dat er niet één Davos is, maar meerdere. Hij spreekt over het strak georganiseerde Davos met debatten die live gestreamd worden en waar journalisten welkom zijn. Dat is het podium dat zowel Greta Thunberg als Rutger Bregman hebben gebruikt om Davos een geweten te schoppen. Vorig jaar haalde Bregman het wereldnieuws omdat er tijdens Davos niet over “belastingen, belastingen, belastingen” gepraat wordt. Daarnaast is er het nachtelijke, decadente Davos, waar mensen op afkomen in de hoop eens een nachtje te kunnen doorzakken met wereldsterren. 

“Maar dan is er nog het verborgen Davos: het private, off the record-evenement, schrijft White. Die geheime vergaderingen op uitnodiging gaan door onder één voorwaarde: de Chatham House rule. Dat is een strikte richtlijn die de anonimiteit van de gasten verzekert in de hoop om een open, franke discussie te organiseren.” Dat is volgens White het Davos, samen met toevallige ontmoetingen in de wandelgangen, waar grote sociale veranderingen wel zouden kunnen groeien. “Het is daar waar we de elites kunnen vertellen dat ze moeten stoppen met het onderdrukken van protesten. Die creatieve energie en sociale bewogenheid is nodig om samen grootse vernieuwingen te verwezenlijken. Het Forum in Davos is misschien wel de enige plek ter wereld waar de kansen om te verbroederen zo groot zijn.”