HET DEBAT. Moeten haatberichten op sociale media vaker bestraft worden?

“Bij Unia zien we twee dingen. Enerzijds krijgen we meldingen binnen over dergelijke reacties, anderzijds leert de ervaring ons dat we er de klok op kunnen zetten dat bij nieuwsfeiten rond transmigranten, vluchtelingen, asielcentra et cetera sommige mensen zich als digitale vandalen gaan gedragen. Tegelijkertijd zie je dat de bestrijding van de haatboodschappen langzaam maar zeker begint op te komen”, zegt Bram Sebrechts, woordvoerder van Unia. “WTV heeft hierop gereageerd, de berichten verwijderd en de haatreacties direct veroordeeld op hun website. Je moet echt duidelijk modereren tegen die bagger en dit ook van je site of Facebookpagina halen.”

“We zien dat dit ook gebeurt bij grote spelers zoals Facebook, YouTube en Twitter. Dat blijkt tevens duidelijk uit de cijfers”, gaat Sebrechts verder. “De laatste cijfers dateren van 2018. De nieuwe zijn nog niet bekend. Maar liefst 72 procent van de gerapporteerde berichten worden verwijderd. In 2016 was dat nog maar 30 procent. Uit de cijfers blijkt ook dat negen op de tien berichten door de grote spelers binnen de 24 uur wordt bekeken op wettelijk vlak. Dit gezegd zijnde, we vinden dat die strijd nog altijd moet verdergaan. Er is niets dat erop wijst dat het aantal haatuitingen daalt.”

“Hoe ga je als gebruiker om met al die haatreacties op sociale media? Rapporteer dergelijke comments bij Facebook of Twitter en vraag aan de paginabeheerder - in dit geval WTV - om het bericht te verwijderen. Wat je ook zelf kan doen, is reageren op de haatboodschappen. Je moet je pijlen niet richten op de auteur, maar wel op de inhoud. Dat zie je toch ook vaak gebeuren op sociale media. Mensen gaan dergelijke haatreacties veroordelen. Ze zeggen: ‘Dit is de grens en hier ga je niet over’. Je ziet het dus langs twee kanten bewegen. Enerzijds heb je de digitale vandalen die reageren met haatreacties, anderzijds krijg je ook de bestrijding van haatuitspraken die stilaan op kruissnelheid begint te komen.”

Filosoof Maarten Boudry vindt het geen goed idee om reacties op sociale media vaker te bestraffen. “Maar reacties moeten wel bestraft worden wanneer iemand oproept tot geweld. Bijvoorbeeld als iemand oproept om een terreuraanslag te plegen. Wanneer iemand gewoon leedvermaak heeft bij een drama of haatreacties uit, dan is dat verschrikkelijk maar dat is geen oproep tot geweld. Je roept niet op om migranten te verdrinken”, stelt Boudry. Volgens hem is het belangrijk dat politici hun stem laten horen in deze kwestie. “Zeker migratiekritische politici moeten dat doen. Dat Conner Rousseau zich uit, is goed maar dat is ook vanzelfsprekend. Ik denk bijvoorbeeld aan andere politici zoals Theo Francken van N-VA en de achterban van Vlaams Belang.”

“Maar om haatreacties strafbaar te stellen? Waar trek je de grens dan? Ik ben ook tegen de negationismewet. De Holocaust ontkennen zou toegelaten moeten zijn. Het is verschrikkelijk, maar volgens mij moet dit geuit kunnen worden. Ik ben een vrije meningsfundamentalist zou je kunnen zeggen”, gaat Boudry verder. 

Boudry gelooft bovendien in de kracht van ‘shaming’. “Als iemand een haatbericht naar mij stuurt, dan is het oké om mensen met naam en toenaam online te zwieren. Dat is ook een vorm van bestraffing. Je moet geen heksenjacht organiseren natuurlijk, maar mensen die het publiekelijk doen mogen daarop aangesproken worden. Soms kan het ook helpen om mensen hierop aan te spreken. Mensen komen misschien tot inkeer en gaan zich verontschuldigen. Er is vandaag een opbod om online steeds extremere dingen te zeggen. Dat is natuurlijk heel simplistisch, maar mensen zeggen dingen als: ‘Migranten zijn het probleem, hoe meer er verdrinken hoe beter’. Zolang er niet wordt opgeroepen tot geweld, moet een reactie niet worden bestraft”, concludeert de wetenschapsfilosoof.

“Op platformen zoals Facebook heb je de mogelijkheid om comments te rapporteren. Als die comments strafbaar zijn - bijvoorbeeld aanzetten tot racisme - kunnen die wel degelijk gevolgen hebben. Mensen die strafbare comments schrijven, kunnen daarvoor aangeklaagd worden. Er is ook een andere gradatie, namelijk zaken die indruisen tegen de gebruiksvoorwaarden van platformen. Als je op rapporteren klikt, dan kun je uitkiezen waarvoor je een bepaalde comment wil rapporteren.” 

Verhalle legt uit dat er ook grove comments zijn die niet indruisen tegen de wet en de gebruiksvoorwaarden van een platform. “De vraag is dan: wat doe je daarmee? Er zijn niet heel veel sluitende opties. We zouden de comments proactief kunnen uitsluiten, maar op basis van wat doe je dat dan? Een geautomatiseerd systeem met bepaalde sleutelwoorden? Om welke woorden gaat het? En in welke taal? Dit systeem kan je omzeilen door woorden bijvoorbeeld anders te spellen. En iemand erop zetten die alle comments op voorhand moet doornemen voor ze op een platform verschijnen, is onbegonnen werk”, klinkt het. “Als beheerder van de pagina kun je op dat moment wel ingrijpen: commentaren waarvan je vindt dat ze niet thuishoren op je pagina kun je verwijderen.”

Naast een gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid om te strijden tegen haatcomments, vindt Verhalle dat er ook een stuk van de verantwoordelijkheid bij platformen als Facebook ligt. “Grote platformen stellen mensen in staat om comments te rapporteren, maar Facebook kan nog altijd bepalen dat er niets mis mee is. Facebook, YouTube, Twitter en Instagram kunnen bijvoorbeeld comments als “ik hoop dat ze allemaal verdrinken” niet verwijderen, omdat het volgens hen niet zou ingaan tegen de gebruiksvoorwaarden of tegen de wet. Dan kun je je de vraag stellen: wat kan ik als individu doen? Vandaar dat er een groot stuk van de verantwoordelijkheid bij de platformen zelf ligt.”

Daarnaast vindt Verhalle dat ook nieuwsmedia zich bewust moeten zijn van hun keuzes. “Als heel veel mensen negatieve comments geven op een artikel dat op Facebook is verschenen, dan zullen meer en meer mensen dit te zien krijgen. Alle negatieve aandacht zorgt er - mede door het algoritme - voor dat almaar meer mensen die content te zien krijgen. Je ziet vaak in de media dat bepaalde nieuwsitems voor meer interactie zorgen. Als redactie kies je welke items je brengt en hoe je reacties modereert.”

“HLN is al jarenlang niet enkel de plek om als eerste op de hoogte te zijn van het nieuws, maar ook om erover te discussiëren en te debatteren. Dat kan over alle onderwerpen. Ook over migratie wordt op HLN vaak scherp gediscussieerd onder artikels. En of je nu vindt dat de grenzen helemaal dicht moeten, of dat er net voor iedereen in nood een plek moet zijn … voor al die meningen is er plaats op HLN. Of ze nu uitgesproken rechts zijn, extreem links, of alles daar tussenin.”

“Er is wel één belangrijke voorwaarde: elke reactie moet de gedragsregels respecteren. Zo zullen bijvoorbeeld haatdragende of racistische berichten geschrapt worden door het moderatieteam. Reacties zijn ook enkel mogelijk onder artikels waar een discussie relevant is. Daardoor kan de reactiemogelijkheid bijvoorbeeld uitstaan bij een heel persoonlijk verhaal, bij een artikel over een ongeval of bij sommige showbizzverhalen.”

“Ook bij het verhaal over de acht vluchtelingen -onder wie twee kinderen- die bijna verdronken toen hun bootje kapseisde in De Panne zijn de reacties uitgeschakeld. Het gaat hier in de eerste plaats om een persoonlijk drama. De meeste mensen zullen meteen begrijpen dat -wat je politieke overtuiging ook is over het onderwerp- reacties als: “Spijtig voor de zee” ongepast zijn. Het debat over migratie en asiel zélf kan beter en respectvoller op een andere plek gevoerd worden.”

En nu is het aan jou. Wat is jouw mening? Moeten haatberichten op sociale media vaker bestraft worden? Laat het weten in de comments onder dit artikel. We bundelen de boeiendste reacties vanavond in een nieuw stuk.