Om de twee weken is er in België een Tine Nys: Wim Distelmans schetst breder plaatje op euthanasieproces

Wim Distelmans is de Nederlandstalige covoorzitter van de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie (FCEE). Hij en de overige vijftien leden bestudeerden vorig jaar 2.357 dossiers.

“Daarvan gaan er 26 over euthanasie bij psychisch lijden”, plaatste hij het geval-Nys in een breder perspectief. Er is in België om de twee weken een Tine Nys.

Bekijk ook

▶︎ Waarover gaat het euthanasieproces juist? ‘Dit proces heeft zijn doel nu al bereikt’

De 38-jarige vrouw uit Sint-Niklaas ijverde vanaf 2009 maandenlang voor euthanasie vanwege borderline en autisme. Ze had er zes zelfmoordpogingen op zitten, een ervan deed haar voor anderhalf jaar in een rolstoel belanden. Ze vreesde vooral een gedwongen opname. Op 27 april 2010 kreeg ze wat ze wou, maar volgens het Gentse parket-generaal schonden Jo Van Hove (59), zijn collega Frank D. (58) en psychiater Godelieve Thienpont (67) de voorwaarden van de euthanasiewet. Nu staan zij alle drie terecht voor vergiftiging. Moord dus.

Fout adres

Kort voor de euthanasie kreeg Distelmans een telefoontje van Thienpont. Zij vertelde hem over de dreigementen van de familie Nys en vroeg hem om advies. In augustus 2010 werd Distelmans gecontacteerd door de vader van Tine Nys, in een poging tot gesprek met de artsen.

Wim Distelmans: “Begin augustus zijn we samengekomen in het kabinet van dokter D. De teneur was dat de artsen probeerden het lijden en de ongeneeslijkheid van Tine over te brengen en de familie vooral bezig was met de wetgeving rond voorwaarden voor euthanasie. Ik ben mislukt als bemiddelaar. Het was een dovemansgesprek en iedereen is uit elkaar gegaan.”

In de aanklacht wordt arts Van Hove aangewreven dat het aangifteformulier voor de euthanasie van Tine Nys pas na 51 dagen bij de FCEE aankwam, terwijl dat volgens de wet binnen de 4 werkdagen moet gebeuren. De FCEE verhuisde in 2004 en nogmaals in 2015.

Distelmans: “Het gebeurt wel vaker dat men via Google het adres opzoekt, op een oude link klikt en de aangifte, aangetekend, naar een oud adres stuurt. Het dossier van Tine Nys is bij ons zonder problemen gepasseerd. Zonder discussie. Het is unaniem goedgekeurd.”

Wat is ‘onafhankelijk’?

De euthanasiewet verplicht een schriftelijk advies van een ‘onafhankelijke’ arts. Het parket-generaal vindt dat die voorwaarde is geschonden doordat de ontbrekende handtekening, die van huisarts Frank D., pas op de avond van de euthanasie werd bekomen.

Distelmans: “Het probleem is dat er binnen de commissie al veel is gediscussieerd over wat de wetgever bedoelde met ‘onafhankelijk’. Vaak is de huisarts niet geneigd om op een verzoek in te gaan, waarna de patiënt zelf op zoek moet naar een andere arts.”

Dat gebeurde ook bij Tine Nys. Frank D. had begrip voor haar verzoek, maar was al zes jaar haar vaste huisarts, en stuurde haar door. Toen uiteindelijk nog één handtekening vereist was, gaf hij die. Op voorwaarde van een laatste lang gesprek met Tine. Het was Tine zelf die hem op de dag van haar dood wist te overtuigen.

Distelmans: “Volgens mij is dokter D. deontologisch correct te werk gegaan.”

Belangenvermenging?

De FCEE keurt jaarlijks 74 procent van de dossiers zonder meer goed, en deed dat op 3 augustus ook met het dossier-Nys.

Distelmans: “Bij nog eens 8 procent keuren we goed, maar moeten we de arts attenderen op een foute geboortedatum of een verkeerd stempel. Bij 18 procent wordt de euthanasie niet goedgekeurd en wordt er bijkomende informatie gevraagd. De handtekening van de tweede arts die ontbreekt, bijvoorbeeld.”

In de zaak-Nys ontbrak er geen handtekening, er is enkel discussie in welke volgorde en hoedanigheden die zijn gezet.

Distelmans werd onder vuur genomen door Joris Van Cauter, advocaat van de ouders van Tine Nys. Hij liet het dossier projecteren, zoals het aankwam bij de FCEE. In principe zijn deze aangiften geanonimiseerd, maar in dat van Tine Nys kwamen zowel haar voornaam voor als die van psychiater Thienpont.

Van Cauter: “Hebt u mee beslist over dit dossier?”

Distelmans: “Jazeker.”

Van Cauter: “U hebt voor de euthanasie met Godelieve Thienpont gebeld, u hebt bemiddeld met die familie.”

Procureur-generaal Clarysse: “U heeft zich niet laten wraken?”

Distelmans: “Waarom had ik mij moeten laten wraken? Ik was niet de uitvoerende arts. Wat wou de wetgever in 2002? Eén mogelijkheid was: we sturen elk registratiedocument naar het openbaar ministerie, en van zodra er iets administratief niet klopt, gaat men vervolgen. Of: we maken een commissie, om een buffer te vormen tussen de wet en het openbaar ministerie.”

De FCEE vergadert tien tot elf keer per jaar en verwerkt per zitting zo’n 250 dossiers.

Distelmans: “We ijveren allang voor een elektronische registratie, maar er zijn geen financiële middelen voor. Wij hebben een budget van 160.000 euro. In Nederland is het 4,2 miljoen. Daar heeft de commissie een secretariaat met 25 mensen, wij hebben 2 secretaresses.”

Er volgde nog een kleine coup de théâtre gisteravond, toen Distelmans zich liet ontvallen dat Fernand Keuleneer, de advocaat van de zussen van Tine Nys, plaatsvervangend lid was van de FCEE tot 2012 en mee aanwezig was toen die in 2010 het dossier goedkeurde. “Maar ik had geen stemrecht”, preciseerde Keuleneer.

Wie vragen heeft rond zelfdoding kan terecht op de zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.