Wetenschappers verklaren waarom stress ons grijze haren geeft

Een van de bekendste legendes over grijze haren dateert reeds van 1791. De nacht voordat de toenmalige Franse koningin Marie Antoinette onthoofd werd, zou ze plotsklaps grijs zijn geworden door de stress. Een recenter voorbeeld is Barack Obama. De voormalige Amerikaanse president startte aan zijn eerste ambt met een zwartharige kruin. Maar doorheen zijn presidentschap maakten de zwarte haren al snel plaats voor grijze exemplaren.

Kan dat wel? En hoe zit dat proces dan precies in elkaar? Met die vragen gingen de wetenschappers van Harvard University aan de slag.

Als we stress hebben, wordt ons volledige lichaam dat gewaar. Daardoor is het bijzonder moeilijk om het lichaamssysteem dat verantwoordelijk is voor het verband tussen stress en onze (grijze) haarkleur, af te zonderen.

Toch konden de wetenschappers het immuunsysteem uitsluiten als boosdoener. Aanvankelijk werd gedacht dat stress het immuunsysteem ertoe aanzet de pigmentproducerende cellen aan te vallen. Maar muizen zonder immuuncellen kregen ook grijze haren na aanhoudende stresssituaties.

Ook cortisol, het stresshormoon dat gemaakt wordt in de bijnierschors, kon op die manier geëlimineerd worden. Muizen zonder bijnier kregen nog steeds grijze haren.

Tijd om de échte verantwoordelijke aan te duiden: het sympathische zenuwstelsel. Dat is het deel van het autonome zenuwstelsel dat de organen zodanig beïnvloedt dat het lichaam arbeid kan verrichten. Verder speelt het een rol bij de activatie van de vecht- of vluchtreactie, die in werking treedt bij acute stress.

De vecht- of vluchtreactie is in de eerste plaats bedoeld om een gevaarlijke situatie te overleven. In de tweede plaats – en nu volgt het minder goede nieuws – zorgt die reactie voor een uitputting van de pigmentproducerende stamcellen. Na enkele dagen is er sprake van permanente schade bij de pigmentvernieuwende stamcellen in de haarzakjes. Die schade is jammer genoeg onomkeerbaar: grijze haren krijgen nooit hun oorspronkelijke kleur terug. 

Op zoek naar een mogelijke oplossing voor grijze haren voerden de wetenschappers een tweede experiment uit. Daarbij kregen enkele muizen een antihypertensivum of bloeddrukremmer voordat hen de stuipen op het lijf werd gejaagd. Andere muizen kregen geen bloeddrukremmers en werden evenzeer blootgesteld aan stress.

Op die manier konden de onderzoekers van Harvard University het eiwit isoleren dat verantwoordelijk is voor de schade aan de pigmentproducerende cellen. Als dat eiwit - Cycline-afhankelijke kinase of CdK – onderdrukt werd, kregen de muizen beduidend minder grijze haren.

Dat zet de deur op een kier voor wetenschappers en maakt het misschien wel mogelijk om het menselijke ‘vergrijzingsproces’ te vertragen. “Onze ontdekking is slechts het begin van een lange reis naar het vinden van een interventie voor mensen”, relativeert onderzoeker Ya-Cieh Hsu. “Het geeft ons wel een goed idee van hoe stress vele andere delen van het lichaam kan beïnvloeden”, besluit ze.