Brecht, een pedofiel, ging naar ‘Muidhond’ kijken, een film over pedofilie

Is het een controversieel idee om een pedofiele man naar een film over pedofilie te sturen? Zeer zeker. Maar het idee is niet uit de lucht komen vallen en sluit aan bij de problematiek die regisseur Patrice Toye onder de aandacht wil brengen. 

April 2019.  Brecht, een jonge veertiger, stuurt me een e-mail. Hij had mijn interview met regisseur François Ozon gelezen, over de film Grâce à Dieu: een waargebeurd relaas van kindermisbruik in de Kerk.

‘Beste mijnheer Trio’, vatte Brecht zijn bericht aan. ‘Ik heb uw recente interview met François Ozon met aandacht gelezen. Ondanks dat ik het een goed stuk vond, ben ik geschrokken van de nonchalante manier waarop u het woord ‘pedofilie’ gebruikt, daar waar u eigenlijk ‘kindermisbruik’ bedoelt. Pedofilie is het zich emotioneel en seksueel aangetrokken voelen tot kinderen of jonge tieners, zonder dat er daarom ook daden mee gemoeid zijn. Uit ervaring weet ik dat pedofilie een aangeboren seksuele geaardheid is, en het is geen pretje om ermee door het leven te moeten gaan. De meeste pedofielen gaan nooit over tot seks met kinderen, maar blijven net heel diep in de kast zitten. Erover praten is quasi onmogelijk, want als pedofiel word je als ‘potentiële dader’ beschouwd, een doorgaans onterecht beeld dat mede door de media in stand gehouden wordt.’

Een telefoontje met criminologe Minne De Boeck, van het Universitair Forensisch Centrum in Antwerpen, leert ons dat Brecht gelijk heeft: “Pedofilie gaat over een voorkeur, een gevoel. Pas als dat in gedrag wordt omgezet, is er sprake van pedoseksueel misbruik. Uit internationaal onderzoek blijkt dat ongeveer 1 procent van de mannelijke bevolking pedofiel is – in ons land zou dat overeenkomen met 44.000 mannen. Dat is veel, maar een heel belangrijke nuance is dat het merendeel van die groep nooit overgaat tot misbruik.”

Brechts e-mail blijft bij me nazinderen. Hoe moet het leven zijn voor iemand zoals hij? Precies die vraag staat ook centraal in Muidhond, de Vlaamse film van Patrice Toye die deze week in de bioscoop uitkomt. Tijmen Govaerts speelt Jonathan, een pedofiele twintiger die net is vrijgekomen uit de gevangenis. Wat hij precies gedaan heeft, wordt nooit uitgelegd. 

Wat wel duidelijk is: Jonathan wil niet opnieuw dezelfde fouten maken, hij wil zichzelf veranderen. De ontmoeting met een jong meisje dat zijn gezelschap opzoekt, stelt hem zwaar op de proef. Een innerlijke tweestrijd die voor Brecht misschien wel enigszins herkenbaar is? Ik besluit hem opnieuw te contacteren en nodig hem uit om de film te bekijken. Hij stemt zonder aarzelen toe. Hij wil praten – via een anoniem e-mailadres –, “zodat tieners die vandaag ontdekken dat ze pedofiele gevoelens hebben, niet dezelfde lijdensweg als ik moeten doormaken.”

Gedachten zijn vrij

De timing is ongelukkig. Uitgerekend vorige week startte in Dendermonde het proces over de grootste kinderpornozaak die ons land ooit gekend heeft. Dat soort nieuws ervaart Brecht als erg frustrerend: “Mensen die met kinderporno bezig zijn, ruïneren het leven van de kinderen die het slachtoffer worden van hun daden. Ze verpesten het voor zichzelf, maar ook voor de meerderheid van de pedofielen die elke dag hun best doen om niet toe te geven.”

Brecht behoort tot die ‘brave’ meerderheid, zegt hij. Hij voelt zich aangetrokken tot “jonge tienerjongens van een jaar of dertien of veertien”, en is als student “verschillende keren stapelverliefd geweest op een jongen van die leeftijd”. Maar hij legt zichzelf duidelijke grenzen op, zowel in het echte leven als op het internet: “Ik hou me niet bezig met illegaal materiaal, omdat ook ik vind dat kinderen beschermd moeten worden tegen misbruik. Wat ik wel soms doe, is discussieforums lezen waarop jonge tieners hun eigen seksuele ervaringen uitwisselen. Dat vind ik opwindend en ik denk niet dat daar iets mis mee is.” De gedachten zijn vrij, vindt Brecht: “Seks is vandaag gelukkig geen optie voor de meeste pedofielen, maar je gevoelens, verlangens en fantasieën onderdrukken, dat is wel erg veel gevraagd. Je kan je eigen natuur niet ontkennen.”

Het maakt u misschien lichtjes ongemakkelijk om bovenstaande paragraaf te lezen, maar mensen als Brecht kunnen weinig veranderen aan hun gevoelens en gedachten. Dat beaamt Minne De Boeck: “Pedofilie wordt door de wetenschap niet erkend als een geaardheid, maar er zijn wel duidelijke gelijkenissen. Zo is pedofilie net als een geaardheid iets waar je niet voor kiest, en dat je niet kan veranderen. Pedofilie valt niet te ‘genezen’, je kan hoogstens evolueren naar een soort aanvaarding.”

Victoriaanse tijden

Maar dat is een moeilijk proces, toont Patrice Toye in Muidhond. En althans in dat aspect van de film kan Brecht zich wel vinden. “Heel wat elementen uit de film zijn erg herkenbaar voor mij”, schrijft Brecht. “De schaamte, niet noodzakelijk omwille van wat je hebt gedaan, maar wel omwille van hoe je bent; De angst om zelfs niet meer door je eigen moeder gekust te worden als je ooit eens niet keurig binnen de lijntjes zou kleuren; De schrik om uitgespuwd te worden door de maatschappij, als iemand zou ontdekken dat je pedofiel bent.”

Die vrees is begrijpelijk, want het stigma pedofilie is groter dan ooit, zegt Brecht. “Op relationeel en seksueel vlak kan vandaag alles, behalve praten over pedofilie. Op dat vlak leven we opnieuw in Victoriaanse tijden.” Niet zo heel lang geleden was dat nog anders, zegt hij: “In 1986 verscheen nog een studie over jonge jongens die seks hadden gehad met mannen zonder dat als negatief te hebben ervaren. Vandaag zou zo’n onderzoek zelfs niet gefinancierd raken.”

Ook de vrijheid om over pedofiele gevoelens te praten is drastisch ingeperkt, ervaart Brecht. “In de jaren zeventig en tachtig waren er zeker in Nederland praatgroepen en verenigingen van pedofielen. Vandaag is er enkel anonimiteit op het internet. Ik heb nog nooit iemand ontmoet van wie ik zeker weet dat hij ook pedofiele gevoelens heeft.”

Een gevolg van de zaak Dutroux, die het taboe op pedofilie ongetwijfeld versterkt heeft? “Dat denk ik wel”, beaamt Brecht. “Nochtans is Dutroux geen pedofiel, hij is niet iemand die op kinderen verliefd wordt.” Dat kan kloppen. Vorige week nog werd in deze krant de Amerikaanse klinisch psycholoog James Cantor (Universiteit van Toronto) aan het woord gelaten. Hij stelt dat mensen die kinderen misbruiken, zich meestal niet van nature seksueel aangetrokken voelen tot minderjarigen. In twee derde van de gevallen zijn misbruikers niet pedofiel. Volgens Cantor spelen er dan andere motieven: “Kinderen zijn voor deze mensen bijvoorbeeld een makkelijk slachtoffer om agressief tegen te zijn, of een surrogaat voor een man of vrouw naar wie ze verlangen maar die er niet is.”

Geen klankbord

Terug naar Muidhond. Brecht herkent in de film de eenzaamheid van hoofdpersonage Jonathan. “Ik mis vaak een klankbord. Vanwege het enorme taboe heb ik maar aan een handvol mensen uitgelegd wat er met me aan de hand is. Daardoor moet ik zowat alles alleen beslissen. Niet alleen de ‘gewone’ keuzes die iedereen moet maken in het leven, maar ook de manier waarop ik met kinderen omga. Pedofielen zien kinderen gewoon graag, maar kunnen wel wat feedback gebruiken om duidelijkheid te verschaffen over waar de grenzen precies liggen.”

Toch lijkt Brecht die grenzen vrij goed aan te voelen: “Ik probeer mezelf aan de regel te houden dat ik niet op een andere manier met kinderen en jongeren omga dan wanneer hun ouders erbij zouden zijn. Ik doe ook niets met hen dat ik niet eerlijk aan hun ouders (of aan wie dan ook) zou kunnen navertellen. Ik slaag daar tegenwoordig vrij goed in, maar ik moet toegeven dat het ooit anders is geweest. Net als Jonathan heb ik weleens een jongen op wie ik verliefd was in zijn slaap aangeraakt. Ook ik heb – lang geleden weliswaar – risico’s genomen door iets te graag mee te gaan in de toenadering die groeide tussen een jongen en mezelf. Dat heeft verschillende keren tot een oplaaiende maar problematische verliefdheid geleid.”

Maar ondanks de vele raakpunten tussen de film en zijn eigen leven houdt Brecht een wrang gevoel over aan Muidhond. “Wat bij mij blijft hangen, is het beeld dat pedofielen psychisch labiel en contactgestoord zijn, uit dysfunctionele gezinnen komen en gedoemd zijn om in de marge te leven. Dat klopt niet, denk ik, en ik vind het zelfs onverantwoord om dit beeld op te hangen zonder enig tegenwicht te bieden.” 

Het contrast met zijn eigen situatie is namelijk groot: “Ik ben opgegroeid in een quasi probleemloos gezin, heb universitaire studies achter de rug en heb momenteel een intellectueel uitdagende job waar ik goed voor betaald word. Ik heb een open geest en wellicht een meer dan gemiddelde interesse in wat er in de wereld gebeurt. Ik doe aan sport en aan cultuur, ik ga op reis en ik engageer mij in vrijwilligerswerk.”

De onzichtbare pedofiel

Muidhond toont de mens achter het vaak misbegrepen etiket ‘pedofiel’, en dat is een stap in de goede richting. Maar volgens Brecht is de film ook een gemiste kans: “Elke dag ontdekt er wel ergens een tiener dat hij pedofiele gevoelens heeft. Die jongeren hebben nood aan een positief rolmodel, maar dat zullen ze niet vinden in deze film. Jammer, want zo blijft de ‘gewone’ pedofiel, die nooit met het gerecht in aanraking komt, onzichtbaar.”

Ook de pers en het onderwijs doen te weinig om daar verandering in te brengen, vindt Brecht: “In de lessen seksuele opvoeding zou het thema bijvoorbeeld aan bod kunnen komen. Want ik heb het sterke vermoeden dat het taboe klimaat ervoor zorgt dat pedofiele jongeren erg vatbaar zijn voor zelfdoding.” Experte Minne De Boeck bevestigt: “Pedofiele jongeren zijn inderdaad zeer vatbaar voor sociale eenzaamheid en depressieve gevoelens. Dat kan tot suïcidale gedachten leiden.”

Ondanks alles zou Brecht zichzelf niet per se willen veranderen. Ik vraag hem of hij een pilletje tegen pedofilie zou nemen, mocht er zo’n wondermiddel bestaan: “Als ik die pil had mogen nemen voor ik geboren werd, dan graag. Want een leven zonder seks is één ding, maar ik mis vooral affectie, en iemand om mijn zielenroerselen mee te delen. Maar anderzijds is mijn pedofiele voorkeur wel een deel van mijn identiteit.”

*Brecht is een schuilnaam.

Wie zich zorgen maakt over zijn gevoelens voor of gedrag tegenover minderjarigen kan surfen naar www.stopitnow.be.

‘Muidhond’ speelt vanaf 29/01 in de bioscoop.