‘Na de dictatuur van Mobutu zit Congo vandaag onder de dictatuur van Kabila’

Joseph Kabila © Belga Image
Stavros Kelepouris
Stavros Kelepouris Journalist Knack.be

Nadia Nsayi is Congo-experte bij Pax Christi en Broederlijk Delen. Ze kijkt met lede ogen toe hoe president Kabila zich aan de macht vastklampt. ‘De Congolezen zijn vandaag volledig afhankelijk van de goodwill van de president om verkiezingen te organiseren. Hij wilt gewoon niet opstappen, en hij is bereid om het heel hard te spelen, desnoods met heel veel geweld en dodelijke slachtoffers’, klinkt het.

Nsayi: ‘Het mandaat van president Joseph Kabila loopt in principe af op 19 december, nu maandag. Hij had verkiezingen moeten organiseren zoals in 2006 en 2011 – verkiezingen die hij officieel won, maar waarbij zeker in 2011 heel wat onduidelijkheid was over de eerlijkheid. De bedoeling was om eind dit jaar opnieuw verkiezingen te organiseren, maar dat heeft hij bewust niet gedaan omdat hij op die manier langer aan de macht kan blijven. De grondwet voorziet namelijk niet dat zich hij voor de derde keer kandidaat kan stellen.’

‘Hij heeft de verkiezingen bewust uitgesteld, en daar is bijzonder veel reactie op gekomen vanuit de oppositie en het middenveld. De oppositie is al een aantal maanden aan het mobiliseren voor protesten vanaf 19 december. In principe moet hij op die dag zijn macht afstaan, maar dat is hij niet van plan. Hij wil absoluut aan de macht blijven.’

Heeft hij dan nog politieke macht vanaf 19 december, of eigent hij zicht die gewoon toe?

Nsayi: ‘Hij heeft die politieke macht zeker wel. In september was er een arrest van het grondwettelijk hof, dat stelt de president mag aanblijven tot de installatie van een nieuwe president. Hij heeft dus een zekere juridische basis om aan te blijven. Het probleem is dat het grondwettelijk hof niet onpartijdig is: alle rechters zijn benoemd door de president. Het arrest is dus niet op een degelijke manier tot stand gekomen.’

Het grondwettelijk hof stelt dat hij mag aanblijven tot de installatie van een nieuwe president. Maar alle rechters zijn door Kabila benoemd.

‘Kabila heeft op 17 oktober ook een akkoord gesloten met een deel van de oppositie, waardoor hij tot aan de verkiezingen van april 2018 kon aanblijven. Maar de belangrijkste oppositiepartijen zijn niet in dat akkoord opgenomen: het UPDS van jarenlange opposant Etienne Tshisekedi en de vroegere gouverneur van mijnprovincie Katanga, Moïse Katumbi. Die twee belangrijke figuren willen dat Kabila opstapt. Als er tegen 19 december geen politiek akkoord is, roepen zij op om op straat te komen.’

Etienne Tshisekedi
Etienne Tshisekedi © Belga

En het regime bereidt zich daarop voor.

Nsayi: ‘Het regime anticipeert al op 19 december en probeert ieder protest in de kiem te smoren. In Kinshasa, waar ongeveer 15 miljoen mensen wonen, worden heel wat jonge mensen gemobiliseerd. Het regime zet daarom militairen op straat, en creëert een sfeer van terreur en repressie. Men wil via geweld mensen afschrikken, om zo de situatie onder controle te houden. Maar of dat zal lukken, is niet duidelijk – ook binnen Kabila’s veiligheidsapparaat is er ontevredenheid, onder meer over achterstallige lonen en de socio-economische situatie. Het is niet zeker dat zij Kabila volledig zullen volgen.’

Het regime creëert een sfeer van terreur en repressie

Als de protesten toch uitbreken, moeten we dan vrezen voor slachtoffers?

Nsayi: ‘In januari 2015 zijn bij anti-Kabila-protesten al 40 doden gevallen in hoofdstad Kinshasa. In september 2016 opnieuw, met ongeveer 50 doden. Mijn vrees is dat het nu nog erger zal zijn. Tot nu toe gaven zijn tegenstanders hem nog een zekere legitimiteit, na 19 december is hij die kwijt. Mensen zullen veel vastberadener zijn om op straat te komen, en het risico zal des te groter zijn. Niet alleen in Kinshasa trouwens, maar ook in andere grote steden zoals Goma en Lubumbashi.’

Is Kabila een dictatuur aan het installeren?

Nsayi: ‘Congo heeft een dictatuur gekend van 32 jaar onder Joseph Mubutu. Vandaag zit Congo weer in een dictatuur, onder Joseph Kabila. Heel veel buitenlanders hebben deze week het land verlaten, omdat men beseft hoe ernstig de situatie is. Buitenlandse Zaken in België heeft nu ook het reisadvies aangepast.’

'Na de dictatuur van Mobutu zit Congo vandaag onder de dictatuur van Kabila'
© Belga

‘Vanaf zondag worden sociale media trouwens afgesloten, zodat militanten en betogers een communicatiekanaal kwijt zijn. Intussen zijn ook twee televisieploegen van VTM en VRT het land uitgezet. Die hele context, waarbij men geen buitenlandse pottenkijkers wil, is de voorbode van een gewelddadige coup om aan de macht te blijven.’

Wat kan er na 19 december gebeuren? Als een deel van de oppositie hem steunt, kan hij dan aanblijven zolang hij geen verkiezingen uitschrijft?

Nsayi: ‘Neen – als hij niet de steun krijgt van Tshisekedi en Katumbi, heeft hij onvoldoende politiek draagvlak om aan te blijven. Bovendien zijn de burgers Kabila na 15 jaar kotsbeu. Ze zijn zijn beleid moe, zijn dictatuur, de oorlog in het oosten die al 20 jaar woedt, de zware socio-economische crisis. Er is een zeer grote ontevredenheid. Al die elementen maken dat het voor hem heel moeilijk zal zijn om aan de macht te blijven. Zelfs als hij aan de verkiezingen zou mogen deelnemen – wat dus niet mag – zou hij ze niet eens winnen’

Na 15 jaar zijn de burgers Kabila kotsbeu

‘De vraag is ook hoe de internationale gemeenschap en de buurlanden zullen reageren. Het westen is zeer kritisch geweest, met sancties deze week vanuit de Europese Unie en de VS. En zullen Angola en Congo-Brazzaville Kabila steunen als de situatie uit de hand loopt, of gaan ze hem laten vallen? Een aantal jaar terug zouden ze hem zeker gesteund hebben, maar ook daar zien we verandering. Ze beseffen dat Kabila geen garantie meer is op stabiliteit in de regio – hij is een obstakel geworden voor zijn land.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content