Direct naar artikelinhoud
DM ChatFormatie

‘Natuurlijk speelt strategie hier een belangrijke rol’: uw vragen over de politieke impasse beantwoord door Bart Eeckhout

Bart Eeckhout, hoofdredacteur van De Morgen.Beeld Eva Beeusaert

Ruim acht maanden na de verkiezingen hebben we nog steeds geen regering. De formatie zit muurvast, koning Filip heeft de opdracht van informateurs Coens en Bouchez verlengd. Waarom lukt het maar niet om een coalitie te vormen? Krijgen we nieuwe verkiezingen? Of zijn er nog andere opties? Uw vragen werden beantwoord door hoofdredacteur Bart Eeckhout.

Live

  1. Einde

    We sluiten deze DM Chat af. Veel dank voor alle boeiende vragen! U kan alle antwoorden hieronder herlezen.

  2. Het lukt toch ook zonder regering?

    Hoe problematisch is deze impasse eigenlijk? Ons land functioneert toch? De grootste Belgische uitdagingen zijn op wereldschaal irrelevant (klimaat) of zelfs beter af zonder regeringsbeleid (het begrotingstekort is door de federale regering met de taxshift zelf georganiseerd). Ook een Europees ‘sanctiebeleid’ bleek al meermaals zeer relatief. – Diederik Hoedt, Roeselare

    Aan de oppervlakte is er niet zo’n probleem. Alles wat moet draaien, draait. Het klopt dat ook de EU nog weinig druk zet. Europa heeft daar de budgettaire kar gekeerd: mede om grote landen als Frankrijk en Italië te ontzien, wordt er ook niet streng naar de kleintjes gekeken. Van die kant komt er dus weinig aansporing.

    Ten gronde is er natuurlijk wel een probleem. Fundamentelere beleidskwesties blijven onaangeroerd. Hoe financieren we de sociale zekerheid in de toekomst? Wat met de arbeidsmarkt, wat met het wettelijke pensioen? Hoe verzoenen we nieuwe economie met sociale rechten? Door stilstand missen we aansluiting met andere landen op al die en andere punten.

  3. Waarom geen deadline?

    Waarom stelt men geen wettelijke termijn voor waarin een regering gevormd dient te worden, zoals in Spanje? – Raf De Ryck, Koningshooikt

    De vraag is of het veel zou uitmaken, en of je niet juist het typische ‘uitstelgedrag’ gaat krijgen dat nu eenmaal met deadlines gepaard gaat (geloof me, ik weet er alles van). Dat, met andere woorden, juist altijd tot aan het gaatje gewacht zal worden om een regering te vormen, ook als de zaken een keer eenvoudiger liggen.

    Spanje bewijst trouwens dat zo’n houdbaarheidsdatum weinig indruk maakt, als het echt niet lukt. Dan komen er maar gewoon nieuwe verkiezingen, luidt de redenering daar.

    Socialist Pedro Sanchez mocht in Spanje een linkse regering vormen.Beeld AFP
  4. Minderheidsregering

    De politieke partijen zijn altijd erg huiverig tegenover een minderheidsregering, maar technisch is dat wel legaal. Is een minderheidsregering naar Deens model geen valabele oplossing als alle andere niet werken? – Thomas Verkest, Praag

    In theorie is er geen bezwaar. Het is de voortzetting van de huidige situatie, eigenlijk, weliswaar met volle bevoegdheid dan. Maar ook een minderheidsregering moet het vertrouwen van een meerderheid krijgen, op basis van een programma. Dat is bijna even moeilijk te bewerkstelligen als de vorming van een gewone regering. Wie gaat in de regering zitten, wie steunt vanuit de oppositie op welk punt? Ook niet simpel.

  5. We horen in de media enkel dat N-VA geen toegevingen wil doen aan de PS. Als je uit een impasse wil geraken, moet het van twee kanten komen. Tot welke toegevingen richting N-VA heeft de PS zich dan al bereid verklaard? – Philip Van Acker, Deurne

    Er is op verschillende momenten vanwege PS bereidheid geweest om ‘creatief’ na te denken over een vorm van staatshervorming. Een deel van de federale bevoegdheden zou dan bijvoorbeeld in aparte taalgebonden ‘comités’ behandeld kunnen worden. Een splitsing zonder te splitsen, zeg maar. Daar blokkeert evenwel de MR op. Op sociaal-economisch vlak is de kloof veel minder makkelijk te overbruggen.

    Voorzitter Paul Magnette en zijn voorganger Elio Di Rupo op de nieuwjaarsreceptie van de PS.Beeld Tim Dirven
  6. De schaduw van N-VA

    Waarom hangt CD&V zich vast aan de N-VA? – Freek Postumous, Anderlecht

    Goede vraag. De partij is nooit echt betrokken geraakt bij gesprekken over een uitbreiding van de paars-groene formule, zonder N-VA. Anderzijds heeft ze nooit ook maar enig signaal gegeven dat ze daar belangstelling voor had.

    CD&V heeft een zware nederlaag opgelopen, en heeft best wel even knock-out gelegen. Wellicht is het marsorder tot nader order: geen risico’s nemen, veilig in de luwte schuilen, in de schaduw van N-VA. Of het daar echt veilig is, valt af te wachten. De zware verkiezingsnederlaag werd immers opgelopen nadat een regering mét N-VA faliekant afliep.

    Theo Francken en Bart De Wever. Of de schaduw van de N-VA een veilige plek is voor CD&V, valt af te wachten.Beeld rv
  7. N-VA wil bepalingen van Marrakesh niet uitvoeren. Is dat een probleem? – Christian Stas, Boechout

    Neen. Het pact verplicht een regering tot niets. Het is op nog geen enkel moment een strijdpunt geweest in de onderhandelingen.

  8. Als er nieuwe verkiezingen komen, is het dan mogelijk dat eerst nog grondwetsartikelen (zoals art. 135) ter herziening opengesteld worden, zodat na de verkiezingen meer onderhandelingsmarge mogelijk is? Of kan dat alleen onmiddellijk na een gewone regeerperiode? – Filiep Geeraert, Zwevegem

    Neen hoor, dat kan perfect. En dat zal meteen veel verhelderen. Als de grondwet op slot blijft, worden alle debatten over confederalisme eigenlijk zonder voorwerp.

  9. Zonder PS?

    Zou een coalitie met N-VA, sp.a, Open Vld, CD&V, MR en cdH geen mogelijke oplossing zijn, in plaats van paars-geel of Vivaldi? Een regering zonder PS sluit dichter aan bij de vorige regering qua economisch programma. – Filiep Geeraert, Zwevegem

    Wiskundig hebt u helemaal gelijk: er is een meerderheid voor die formule. Ze is ook wel al eens getest, maar met name de sp.a heeft tot dusver altijd benadrukt niet zonder de PS op stap te gaan. Voor sp.a en cdH zou deze formule ook een groot risico inhouden. Ze zitten allebei op een historisch dieptepunt en zijn behoorlijk klein geworden. Nu in een regering stappen die eigenlijk het afgestrafte beleid van de vorige ploeg voortzet, zonder dekking op de progressieve flank, is dan wel een stevige gok.

    PS-voorzitter Paul Magnette.Beeld BELGA
  10. Als er nieuwe verkiezingen komen, zullen die dan dezelfde inzet hebben als de vorige? Of zullen we over andere inhoud moeten gaan stemmen, zoals de toekomst van het land? – Seppe Vierstraete, Izegem

    Dat bepalen we uiteindelijk zelf. Partijen en politici kunnen een programma aanbieden, maar wij kiezen welke punten we prioritair vinden. Bij de vorige verkiezingen speelde de organisatie van het land zo goed als geen rol, zo blijkt uit kiezersonderzoek. Zal dat nu ook het geval zijn? Niet te voorspellen.

  11. Parlementaire lonen

    Is het rechtvaardig dat de niet onfraaie lonen van parlementariërs gewoon onverminderd doorbetaald worden? Als een werknemer zijn werk niet goed doet – in dit geval het vormen van een federale regering – wordt die toch ook bijgestuurd of ontslagen? – Simon, Mechelen

    Parlementsleden worden betaald voor hun werk in het parlement, ministers voor hun werk in de regering. Politici zullen dan ook – terecht – aanvoeren dat ze gewoon hun werk doen. Dat geldt voor de deelregeringen, de regering in lopende zaken en de parlementen.

    De parlementen werken in principe normaal: er wordt over belangrijke wetten gediscussieerd en gestemd. Politici krijgen niet extra betaald voor hun rol in de regeringsvorming.

  12. CD&V wil niet zonder N-VA

    CD&V wil absoluut N-VA in de regering. Nochtans wordt CD&V zwaar aangevallen voor haar harde besparingsbeleid in de Vlaamse regering. Zijn er dan echt geen groeikansen voor die partij op haar linkse flank, als ze stelling neemt tegen het forse beleid van N-VA en daar in een regering duidelijk afstand van neemt met een sociaal project? – Johan De Crom, Borgerhout

    CD&V heeft een erg slechte verkiezing achter de rug. Het is duidelijk dat de partij denkt dat ze enkel groei- of overlevingskansen heeft als ze in de schaduw van N-VA blijft. Dat is op zich vrij merkwaardig, want de afstraffing kwam er juist na een coalitie met N-VA.

    In de voorgaande regering (Di Rupo-I) kon CD&V wel wat stemmen winnen, en toen zat N-VA in de oppositie (waar zij toen ook fors wonnen). Vermoedelijk is de analyse dat het vooral het voortdurende gevecht met N-VA in de regering stemmen heeft gekost, niet zozeer de coalitie op zich. De lastige start van de Vlaamse regering laat evenwel zien dat het moeilijk is om die sfeer van interne strijd en permanente campagne te vermijden.

    CD&V-voorzitter Joachim Coens. Zijn partij heeft pijnlijke verkiezingen achter de rug.Beeld Photo News
  13. Strategie

    In hoeverre is de politieke impasse echt een probleem op inhoudelijk vlak tussen PS en N-VA en niet eerder een strategie (langs beide kanten) om de achterban blij te houden en misschien mogelijke verkiezingen te kunnen winnen? – Alexandre Goossens, Leuven

    In theorie zou het perfect mogelijk moeten zijn om een coalitie te vormen met twee dominante, ideologisch tegengestelde partners. In andere landen worden zulke ‘grote coalities’ voortdurend gevormd. Wat hier ontbreekt, is een gemeenschappelijk aangevoelde noodzaak om nationaal samen te werken.

    Voor PS hoeft er geen regering met N-VA te komen: er is, theoretisch, een alternatief. Voor N-VA hoeft er geen oplossing te komen, want de blokkering is een illustratie van de kern van hun programma: België werkt niet. Dat wil niet zeggen dat ze geen regering wíllen vormen, maar het zou er dan wel eentje moeten zijn op hun voorwaarden. Dat is lastig met PS en MR.

    Natuurlijk speelt strategie een belangrijke rol. Dat is zelfs begrijpelijk. Zowel N-VA als PS hebben flink verloren op hun radicale flank. Dat lek (naar Vlaams Belang of PVDA) is niet gedicht. In zee gaan met een ideologisch tegengestelde partner is dan een groot risico. Het is duidelijk dat zowel PS als N-VA dat risico niet willen lopen. Ook CD&V (‘niet zonder N-VA) en Ecolo (niet met N-VA’) werken mee aan de blokkering vanuit veeleer strategische overtuiging.

    PS-voorzitter Paul Magnette sloot maandag finaal de deur voor een samenwerking met N-VA.Beeld BELGA
  14. Tijd voor een expertenregering?

    Is een expertenregering niet de beste oplossing? Onder het motto scheiding der machten, zodat parlement en regering onafhankelijk staan tegenover elkaar. Moeten we anders niet naar een systeem zoals in Frankrijk, waar regeringsleider rechtstreeks verkozen worden? – Salvatore Monachesi, Genk

    Persoonlijk ben ik erg sceptisch over een ‘expertenregering’. Daarmee zet je de wil van de kiezer en dus eigenlijk de democratie buitenspel. Dat is niet niks. Bovendien is het een illusie om te denken dat die experten een wetenschappelijk neutraal beleid gaan voeren. Hun beleid zal even gekleurd zijn als dat van een gewone regering, die de steun heeft van een meerderheid van de volksvertegenwoordiging.

    Ook het aanpassen van de verkiezingsspelregels is altijd riskant. België heeft verkiezingen laten samenvallen om bestuur vlotter mogelijk te maken. In de praktijk zien we nu juist het tegendeel gebeuren. Om maar te zeggen: elk systeem heeft zijn risico’s en nadelen.

  15. Confederalisme

    Het is duidelijk dat België een nieuwe structuur nodig heeft. N-VA heeft een duidelijk plan: confederalisme. Waarop wachten de andere partijen om met hun langetermijnvisie voor ons land te komen? – Adri Hans, Brussel

    Dat zou inderdaad de inzet van nieuwe verkiezingen kunnen zijn: hoe willen we het land gaan organiseren? Confederalisme of zelfs separatisme (Vlaams Belang) zijn mogelijkheden, maar herfederalisering is dat ook. Open Vld en Groen/ Ecolo hinten daarop. Het zou geen kwaad kunnen om die plannen wat helderder te krijgen.

    Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten.Beeld OPENVLD
  16. Zal het parlement een meer prominente rol krijgen wanneer er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, aangezien de Europese Commissie ons vraagt een begroting, klimaatplan, energieplan... voor te leggen? Komt dat de facto dan niet neer op een noodregering? – Joeri Meerts, Gent

    Veeleer integendeel. Als er verkiezingen worden uitgeschreven, heft het Parlement zichzelf per definitie op. Om verkiezingen te krijgen moet een meerderheid in de Kamer daarmee instemmen, en er dus tegelijk mee instemmen dat de eigen werkzaamheden beëindigd worden.

    Dat kan al dan niet gepaard gaan met een openstelling van de grondwet. Ten laatste veertig dagen later gaan we dan naar de stembus. In de tussentijd kan de (huidige) regering van lopende zaken wel op de winkel blijven passen. Daar verandert dus niets.

  17. Ondemocratisch?

    Klopt het dat Vlaanderen 60 procent van de Belgische bevolking uitmaakt, dat Vlaanderen 70 procent van het bbp creëert en 80 procent van de buitenlandse handel? Is het voorstel van een coalitie zonder Vlaamse meerderheid dan niet uiterst ondemocratisch? – Eva Boeckx, Sint-Niklaas

    Ondemocratisch is het niet. De wet voorziet enkel dat een regering het vertrouwen moet krijgen van een meerderheid in de Kamer, hoe die ook taalkundig is samengesteld.

    De regering-Michel had maar een beperkte steun van Franstalige zetels (25 procent). De voorgaande regering-Di Rupo had dan weer nipt geen meerderheid aan Vlaamse kant. In de regering zelf geldt hoe dan ook taalpariteit: elke taalgroep moet evenveel ministers krijgen.

  18. Joachim Coens liet gisteren uitschijnen dat ook de media verantwoordelijkheid dragen in dit debacle. Zo blijkt dat vooral de Franstalige media de N-VA framen als een partij waar geen land mee te bezeilen valt, alhoewel dit helemaal niet met de werkelijkheid strookt. Wat is uw mening over de verantwoordelijkheid van de media? – Jan Dehoucke, Brugge

    Wat alleszins klopt, is dat opeenvolgende lekken mogelijke toenaderingen hebben bemoeilijkt. Is dat de verantwoordelijkheid van de verslaggevers of van de lekkende politici? Die lekken zijn van links en rechts gekomen, uit Vlaanderen en Franstalig België, afhankelijk van wie belang heeft bij het lek en de mislukking van de gesprekken.

    Ik ben er niet van overtuigd dat de Franstalige media zich activistischer opstellen dan de Vlaamse. Toen paars-groen even levensvatbaar leek te worden, was de kritiek in de Vlaamse media ook veel feller dan in de Franstalige.

    Informateurs Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR). Hun opdracht werd vandaag door de koning met een week verlengd.Beeld Photo News
  19. Wanneer komt De Wever aan zet?

    Waarom is Bart De Wever nog nooit aan zet geweest? – Jeroen Van den Branden, Gent

    Een moment waarop het gekund had, was samen met Paul Magnette, in het najaar van 2019. Volgens Magnette wou De Wever toen zelf niet. Daar zit ook een logica in: net daarvoor was het duo Geert Bourgeois en Rudy Demotte mislukt in de poging N-VA en PS te verzoenen.

    Toen Magnette mislukte had het ook gekund, maar stootte De Wever op een veto van alle partijen behalve CD&V (en N-VA uiteraard), omdat zijn partij te weinig inspanningen toonde om een akkoord mogelijk te maken. En nu had het ook weer gekund en leek het lange tijd de bedoeling, tot Paul Magnette maandag een definitief ‘non’ uitsprak.

    N-VA-voorzitter Bart De Wever.Beeld Photo News
  20. Lossen herverkiezingen iets op?

    Wat gaan nieuwe verkiezingen oplossen? Volgens de laatste peilingen komen vooral de partijen aan het uiteinde van het spectrum daar beter uit. Welke ingrijpende veranderingen ziet u na nieuwe verkiezingsuitslagen die de zaak zo veranderen dat ze nieuwe coalities mogelijk maken? – Hans Leenders, Wolvertem

    Het is totaal onvoorspelbaar hoe de kiezer zich bij herverkiezingen gaat gedragen. België heeft geen ervaring met dit fenomeen. In andere landen (Spanje, Israël) zijn er recent wel herverkiezingen geweest. Waarmee meteen gezegd is: mocht het ook in België zover komen, dan is dat alvast geen argument dat we ‘uitzonderlijk’ zijn of dat het land ‘kapot’ is.

    De meest te verwachten resultaten zijn, volgens mij, een status quo van de huidige toestand, of een verdere uitdieping van de trend naar radicalisering. Dat is wat je meestal bij opiniepeilingen ziet na recente verkiezingen. Ofwel verandert er weinig, ofwel zet de dominante trend zich nog verder door. In beide gevallen zou een nieuwe verkiezingsuitslag de situatie wellicht niet meteen eenvoudiger maken. Het is ook geen toeval dat Vlaams Belang, als enige, fel campagne voert voor herverkiezing: zij gaan uit van nieuwe forse winst? Terecht? Niet onmogelijk. Maar, nogmaals, zo’n uitslag valt totaal niet te voorspellen. Er is veel gebeurd in de Wetstraat, veel personeel is gewisseld. De impact daarvan is moeilijk in te schatten, maar ik ben geneigd om te denken dat dat niet het grote verschil gaat maken.

    Dries Van Langenhove en Tom Van Grieken. Vlaams Belang voert als enige fors campagne voor herverkiezingen.Beeld Bas Bogaerts
  21. Mogen wij weigeren opnieuw te gaan stemmen? Mijn keuze waait namelijk niet zomaar mee met de wind. – Jan De Meulder, Kessel-Lo

    In België geldt de opkomstplicht bij verkiezingen. U wordt dus geacht te gaan stemmen, ook bij herverkiezingen. In het stemhokje doet u uiteraard wat u wilt, al is ‘ongeldig’ stemmen wel technisch lastig geworden bij stemverrichtingen per computer.

    De opkomst ligt, uiteraard door de verplichting, hoog in ons land. Ondanks recente debatten over thuisblijvers, tekende ook in 2019 88,5 procent van de stemplichtigen trouw present. Dat is maar een fractie lager in vergelijking met vorige jaren (percentage draait altijd rond de 90 procent). België heeft wel geen traditie van vervolging van wie de kiesplicht ontduikt. In Franstalig België is het verzuim groter dan in Vlaanderen.