Nieuwe wetgeving moet gebruik van leugendetector regelen
De Kamer heeft een wet goedgekeurd die het gebruik van de polygraaf, ook wel bekend als de leugendetector, beter moet regelen. Nu bepalen enkele omzendbrieven hoe politie en gerecht de leugendetector kunnen gebruiken, maar die zijn niet bindend en konden voor problemen zorgen. De Orde van Vlaamse Balies is niet opgetogen met de nieuwe wet: "De rechten van verdediging kunnen op die manier aangetast worden."
Een leugendetector kan -ironisch genoeg- géén leugens detecteren. Wat de test wel doet, is onder andere de hartslag, de ademhaling en het bloedvolume registreren tijdens een politieverhoor. Nadien gaat men na bij welke vragen er verhoogde lichamelijke activiteit is en wordt de geloofwaardigheid van de verklaringen getoetst. Het resultaat van die test kan dan een extra aanvulling zijn op andere onderzoeksmiddelen zoals bijvoorbeeld DNA-onderzoek.
“In 2018 hebben 28 verdachten bekentenissen afgelegd nadat ze door de mand waren gevallen tijdens de leugendetectortest. Dat bleek uit het jaarverslag van de federale politie. Daarnaast wordt de polygraaf regelmatig gebruikt bij zedenzaken. Er is soms maar weinig bewijs voorhanden in zulke zaken aangezien het vaak om woord tegen woord gaat. In zulke gevallen kan de polygraaf het laatste ontbrekende puzzelstukje bezorgen om de dader te vatten en slachtoffers extra te beschermen", zegt Katja Gabriëls van Open VLD.
In 2018 hebben 28 verdachten bekentenissen afgelegd nadat ze door de mand waren gevallen tijdens de leugendetectortest
"De vraag naar een wetgevend kader kwam er van polygrafisten, de politie én de magistratuur. Er wordt in ons land al sinds 2003 met de leugendetector gewerkt en het was zeker nuttig en nodig dat er een wettelijk kader kwam waarin alle voorwaarden worden vastgelegd. Voordat het wettelijk kader bestond, waren de leugendetectortesten namelijk geregeld in twee omzendbrieven. Het nadeel aan die brieven is dat er minder rechtszekerheid is, aangezien de inhoud van zo'n brief niet bindend is."
Iedereen aan de leugendetector?
De leugendetector zal alleen in duidelijk bepaalde gevallen ingezet kunnen worden. Zo moet het gaan om een misdaad (bijvoorbeeld moord) of een wanbedrijf (bijvoorbeeld diefstal). En het zijn de verdachten, getuigen en in bepaalde gevallen slachtoffers in deze zaken die hieraan onderworpen kunnen worden.
"De personen die zo'n test ondergaan moeten dan ook nog eens in een goede lichamelijke en mentale conditie zijn. Zwangere vrouwen en jongeren onder de 16 worden standaard uitgesloten van de test", zegt Gabriëls.
Iedereen mag de test weigeren of zelfs op elk ogenblik stopzetten
Daarnaast is het belangrijk om te weten dat iedereen de test mag weigeren of zelfs op elk ogenblik kan stopzetten: "Er kunnen geen gevolgen verbonden worden aan het feit dat iemand niet wil meewerken", aldus Gabriëls. "Het gaat ook om ondersteunend bewijs dat samen met andere bewijsstukken bekeken moet worden. Een verdachte of getuige heeft ook altijd het recht om zélf om een test te vragen."
Tegenkanting van advocaten
Niet iedereen is even blij met de nieuwe wet. De Orde van Vlaamse Balies wijst op de gevaren: "De leugendetector werd voordien al gebruikt en dat er nu een wettelijke regeling komt, is een goede zaak. Maar aan de andere kant wordt er op die manier wel een bewijswaarde aan de leugendetector gekoppeld, die het op wetenschappelijke gronden niet kan hebben", zegt Hugo Lamon, woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies.
Op die manier wordt er een bewijswaarde aan de leugendetector gekoppeld, die het op wetenschappelijke gronden niet kan hebben
"In de nieuwe wet is ook voorzien dat de advocaat alleen maar in een volgkamer de test kan volgen. Het is normaal de bedoeling dat een advocaat bijstand kan verlenen naast zijn cliënt. En dat is een brug te ver voor ons. Op die manier zouden de rechten van verdediging ernstig aangetast kunnen worden."