Te soepel, of net te streng? Lees hier de standpunten van alle partijen over de euthanasiewet 

Op 28 mei 2002 werd ze ingevoerd: de wetgeving die euthanasie regelt in ons land. Sindsdien is het thema steevast onderwerp van debat. Zo liggen er vandaag voorstellen van Open VLD en SP.A op tafel om euthanasie bij (vergevorderde) dementie mogelijk te maken, en een voorstel van Groen om wilsverklaringen niet meer te laten vervallen. Na het proces over de euthanasie op Tine Nys kan wel eens een nieuwe dynamiek ontstaan om de wet verder te verfijnen. Hoe denken de verschillende partijen daarover? 

N-VA wil voorzichtig zijn om vlak na dit “mediageniek debat” de wetgeving aan te passen. Een grondige evaluatie had al eerder moeten gebeuren, vindt de partij, maar het ontbrak de afgelopen jaren aan “politieke wil”.

Voor N-VA is veel bespreekbaar, als daar de vraag voor is vanuit de publieke opinie en het werkveld. Denk dan bijvoorbeeld aan een snellere controle door de evaluatiecommissie, die het dossier nu pas ná de euthanasie bekijkt. 

Als de voorwaarden van de euthanasiewet niet worden nageleefd, moeten er wel andere straffen mogelijk zijn, vindt de partij: “Voor ons kan het niet dat een schending van de euthanasiewet automatisch leidt tot een beschuldiging voor moord”, zegt Kamerlid Valerie Van Peel.

“Het debat over euthanasie bij vergevorderde dementie gaan we niet uit de weg. Maar ook met de huidige wet zou al veel mogelijk moeten zijn”, vindt Van Peel. “Als daar in de praktijk te veel onzekerheid over is, zal dat deel zijn van de evaluatie. Maar ook hier is omzichtigheid geboden. Dat bewijst Nederland, waar euthanasie bij vergevorderde dementie echt amper gebeurt. Ook dit is geen zwart-wit debat.”

Vlaams Belang is conservatief over thema's zoals euthanasie. Dat betekent dat de uiterst rechtse partij vooral de regels wil “behouden” zoals ze nu zijn. “Maar de wetgeving terugschroeven, gaan we ook niet doen”, zegt Kamerlid Marijke Dillen. Een uitbreiding naar euthanasie bij “zware dementie”, ziet Vlaams Belang dan weer wél zitten. “Wij zijn klaar voor dat debat”, klinkt het. 

Toch schort er heel wat aan de euthanasiewet zoals die nu is. Die “hiaten” zorgen ervoor dat artsen geen “zekerheid” hebben als ze euthanasie uitvoeren, zegt Dillen. Als iemand euthanasie krijgt voor ondraaglijk psychisch lijden, moet er meer rekening gehouden worden met “het totaaldossier” van de patiënt, vindt de partij. En er moet ook nagedacht worden over “andere sancties” als er iets misloopt met de euthanasie, al heeft Dillen daarvoor geen concreet voorstel. 

Ook de minister van Justitie Koen Geens (CD&V) zei het al in “De zevende dag”: er zouden andere strafmaten dan “moord” moeten mogelijk zijn als er iets fout loopt bij een euthanasie. Het assisenhof is dan ook niet altijd de juiste plek voor zo’n proces, vindt de minister. 

De partij vraagt bovendien een evaluatie van de euthanasiecommissie die elk dossier controleert. “Die is nu niet onafhankelijk”, vindt CD&V-Kamerlid Els Van Hoof, “en neemt dan ook geen objectieve beslissingen.”

Ook CD&V neemt in ethische discussies vaak een behoudsgezinde positie in. De partij wil dan ook dat ondraaglijk psychisch lijden “door de wetgever beter wordt ingevuld”, zegt Geens. “Ik zeg niet dat er altijd een behandeling mogelijk is”, nuanceert de minister, “maar de omstandigheden waarin men dat moet dragen, kunnen een groot verschil maken.” CD&V staat "niet te springen om grote, overdreven vernieuwingen door te voeren.” 

Een heel ander geluid bij Open VLD. Zij dienden in november nog een wetsvoorstel in om euthanasie (via een wilsverklaring) mogelijk te maken voor mensen in een vergevorderd stadium van dementie. De partij wil ook een wettelijk kader uitwerken voor euthanasie bij mensen die hun leven “af” of “voltooid” vinden. Voorlopig is Open VLD de enige partij die dat voorstelt.  

Anderzijds willen de liberalen de euthanasiewetgeving wel “verduidelijken”, zodat artsen meer “zekerheid” hebben als ze met euthanasie in aanraking komen. Voor voorzitster Rutten hoeft dat niet via een aanpassing van de wet, maar kan dat ook met “een protocol”. “Sommigen grijpen de nood om verduidelijking aan om drempels in te bouwen en hun conservatieve agenda op te leggen. Dat wil ik niet, daar ben ik heel duidelijk in”, zegt Rutten. 

Ook SP.A heeft een voorstel klaar om euthanasie (via een wilsverklaring) mogelijk te maken voor mensen met vergevorderde dementie. “Dat leeft enorm bij de bevolking”, zegt SP.A-Kamerlid Karin Jiroflée. De wet terugschroeven is voor de partij geen optie, ook niet voor euthanasie bij mensen die psychisch lijden. Daar zijn volgens Jiroflée “voldoende zekerheden”, zoals het noodzakelijke advies van een tweede dokter. De euthanasiecommissie sneller een evaluatie laten uitvoeren, is volgens het Kamerlid “niet werkbaar”.

 “Ik denk dat de meeste artsen omzichtig met euthanasie omgaan”, zegt Jiroflée. “Maar als er fouten gebeuren, moet je ook een sanctie kunnen inschrijven die niet over moord gaat.” Een aanklacht zoals in het euthanasieproces in Gent vindt Jiroflée “absurd” en “een aanfluiting”. Die extra bestraffing hoeft niet per se in een wet gegoten te worden, vindt SP.A, maar kan ook via een koninklijk besluit of een protocol. 

“Gaan we nu niet een aantal gevallen als voorbeeld nemen om het beleid te veranderen?” Ook Barbara Cremers van Groen waarschuwt voor te snelle beslissingen na het euthanasieproces. “Is het bijvoorbeeld voor iedereen aangewezen dat de euthanasiecommissie zich sneller uitspreekt over de euthanasie? Misschien kan dat voor sommige mensen, maar hoeft dat niet per definitie.”

Een straf voor “gifmoord” als er iets misloopt bij de euthanasie, vindt het Kamerlid wel duidelijk “te zwaar”. Andere straffen moeten mogelijk zijn, al heeft Groen daarover geen eigen voorstel. Ook over euthanasie bij psychisch lijden heeft de partij geen duidelijk standpunt, al wil Groen die optie wel behouden.

Over euthanasie bij dementie is Groen dan weer voorzichtig: “We staan open voor een uitbreiding, maar er is nog een grijze zone: is iemand in een vergevorderd stadium van dementie wel nog dezelfde persoon, en geldt zijn wilsverklaring dan nog wel?” 

“Als de wet wordt veranderd, dan moet het recht om waardig te sterven enkel worden versterkt”, vindt Sofie Merckx van PVDA. De regels terugschroeven is dus geen optie voor de uiterst linkse partij. PVDA is dan ook te vinden voor de voorstellen van SP.A en Open VLD om euthanasie uit te breiden voor mensen met vergevorderde dementie.

Een extra strafmaat invoeren in de wetgeving, ziet PVDA niet zitten. “Er is nu al een deontologische sanctie mogelijk via de Orde van Geneesheren als de voorwaarden niet worden nageleefd", zegt Merckx. De regels voor euthanasie bij psychisch lijden zijn bovendien streng genoeg. “De wet lijkt mij daar volledig”, zegt het Kamerlid, “maar als experten aanvullingen hebben, staan we daarvoor open.” Ook de werking van de euthanasiecommissie wil PVDA ook niet veranderen. “De euthanasiewet is echt een verbetering geweest. Dat mogen we niet vergeten.” 

Bekijk hier het debat onder advocaten en artsen in "De zevende dag" na het proces in Gent: