Jef Vermassen kijkt terug op het euthanasieproces: ‘Het stinkt precies wel allemaal een beetje’

Het was een korte donderdagnacht en lange vrijdag voor Jef Vermassen en zijn cliënte, psychiater Godelieve Thienpont. De eerste spreekt vol respect over de tweede, die hij een heel sterke en integere dame noemt. “De opluchting is enorm. U mag niet vergeten dat ze tien jaar in angst heeft moeten leven en al die tijd moest zwijgen. Nu loopt ze over van energie.”

Hadden u en uw cliënte de vrijspraak verwacht?

“Er was oneindig veel schrik, zeker omdat de beraadslaging donderdagavond zo lang duurde. Maar als je nuchter nadenkt over deze zaak, dan was het zo goed als zeker dat ze niet veroordeeld kon worden. Zij was een van de twee adviserende artsen. De uitvoerende arts moet geen rekening houden met die adviezen. In de wet is ook enkel sprake over de uitvoerder. Er staat niets in over diegene die adviseert. Dus hoe kan je dan als adviserend arts veroordeeld worden? Die is ‘onstrafbaar’.”

Speelden er bij dit proces andere zaken mee, zoals sommige beweren? Uw confrater Walter Van Steenbrugge die de uitvoerende arts verdedigde, wees onomwonden naar René Stockman, de generale overste van de Broeders der Liefde. Die zou druk uitgeoefend hebben op de procureur-generaal.

“Ik ga zelf niet zover als Walter Van Steenbrugge. Hij zegt twee mensen gehoord te hebben die zeggen dat René Stockman hier achter zit. Zelf weet ik dat niet. Ik kan alleen maar zeggen dat het allemaal precies wel een beetje stinkt.”

Eerst en vooral de manier waarop het tot een assisenproces gekomen is. Eerst wordt de zaak geseponeerd, passeert het allerhande gerechtelijke sluizen, maar uiteindelijk beslist een procureur-generaal zoveel jaar na datum er toch werk van te maken. Zonder ook maar te zeggen waarom. En dan zie je dat er twee advocaten opduiken die eerder al de kerk als klant hadden. Daar stel ik me dan vragen bij.”

Kan u die ook beantwoorden?

“Ik kan alleen maar zeggen dat ik het hoogst eigenaardig vind wat er allemaal gebeurd is.”

U heeft bijna 50 jaar ervaring. Heeft u dit soort ‘eigenaardigheden’ nog al meegemaakt?

“Het doet me ergens denken aan het dossier van de Bende van Nijvel. Waar het dossier plots uit Dendermonde, waar men goed werkte, werd weggehaald en ergens in Wallonië geparkeerd. Waarna het stilvalt. Dan voel je dat daar mogelijk toch ellebogen aan te pas kwamen. Ook dat was hoogst eigenaardig.

“Of we het ooit gaan weten wat er in dit euthanasieproces heeft gespeeld en of er druk is uitgeoefend? Misschien ooit wel.”

De algemene indruk bij dit proces is toch dat het over meer ging dan enkel de euthanasie van Tine Nys. Aan de ene kant stonden advocaten die een duidelijke link hebben met de kerk, aan de andere kant stond u, een advocaat die in de raad van bestuur blijkt te zitten van LEIF. Dat noemde uw tegenpartij ook verdacht.

“LEIF is een pluralistisch forum dat informatie geeft over het levenseinde. Ik zit in de raad van bestuur omdat ik ooit een verpleegster heb verdedigd die het niet meer kon aanzien dat haar tante Angèle zo zwaar afzag op het einde van haar leven. Ze gaf haar tante zelf een spuit. Tijdens dat proces heb ik ook professor Wim Distelmans (voorzitter van LEIF en ook van de federale euthanasiecommissie) leren kennen en appreciëren. Ik ben toen lid geworden uit puur idealisme.

“LEIF en Vonkel, waar mijn cliënte voorzitter van is, zijn niet hetzelfde. Vonkel is ooit een LEIF-punt geweest, maar is dat niet meer. Dus kon ik wel degelijk onafhankelijk optreden als advocaat van dokter Thienpont.”

De beide partijen probeerden elkaar voortdurend verdacht te maken. U slaagde er ook in om Fernand Keuleneer, die de familie Nys verdedigde, uit het proces te wippen.

“Dat was eigenlijk toeval. Bij het begin van het proces heb ik rondgevraagd aan collega’s wat voor iemand meester Keuleneer, die mijn tegenstander zou worden, is. Ik hoorde dat hij katholiek is, maar ook als jurist in de federale euthanasiecommissie zetelt. Volgens sommigen als spion voor de kerk. En dat hij naar alle vergaderingen gaat. Dus toen Wim Distelmans opgeroepen werd als getuige heb ik hem gevraagd welke juristen aanwezig waren toen het dossier van Tine werd besproken. Meester Keuleneer was één van hen.”

“Dat was ook voor ons onbegrijpelijk. Hij heeft veel geriskeerd. Hij dacht wellicht dat het nooit zou uitkomen, maar had op zijn leeftijd beter moeten weten.”

Was dit ook niet voor een stuk het proces van Vonkel? Van dat centrum wordt, volgens de tegenstanders, gezegd dat mensen die elders geen steun vinden voor euthanasie daar toch nog geholpen worden. Dokter Thienpont werd zelfs al ‘doctor death’ genoemd.

“Het was het proces van van alles, en ja, ook van Vonkel. Vonkel is een informatiecentrum over levenseinde, met een dertigtal vrijwilligers. Ze begeleiden mensen, geven hen informatie en proberen in eerste instantie hoop te creëren. Dat is ook bij Tine gebeurd. Tine wou nog een boek schrijven, ze werd daarin aangemoedigd. Ze wou nog een reportage maken, ook daarin werd ze aangemoedigd.

“Natuurlijk is Vonkel een toevluchtsoord voor mensen die op zoek zijn naar euthanasie. Met delicate zaken als abortus of euthanasie wil je ook terechtkunnen bij mensen van wie je weet dat ze weten waarmee ze bezig zijn. Dat heb je ook bij advocaten. Als er een moord gebeurd is, komen de slachtoffers ook vaak aan mijn deur kloppen. Terwijl andere confraters vooral de daders over de vloer krijgen. Omdat geweten is dat ze dat goed doen. Dat geldt ook voor Vonkel.”

Het hele proces heeft er hard ingehakt bij alle betrokkenen. Wat is uw cliënt nu van plan? Zal ze nog vaker een euthanasie begeleiden?

“Ze zal zich blijven inzetten ja. Er zijn in dit hele proces twee overduidelijke winnaars: dokter Thienpont, want over haar oordeelde de jury dat ze geen enkele fout heeft gemaakt. Maar ook het instituut kerk heeft gewonnen. Dat instituut is zwaar tegen euthanasie. En je ziet nu dat dokters afhaken.

“De echte slachtoffers hier zijn de mensen met een euthanasievraag. Daarom is het volgens mij heel belangrijk dat de euthanasiewet aangepast wordt. Want die vertoont hiaten en onduidelijkheden. Wat is onafhankelijkheid van een adviserend arts? Welke sancties moeten er zijn voor welk soort overtredingen en misdrijven? Dat moet eerst geregeld wordt. Nu het proces achter de rug is, is het aan het parlement. Daar moet het nu gebeuren.”