Koning dwingt CD&V om kleur te bekennen

Het was een manoeuvre van het paleis dat ook in de inner circle van de Wetstraat niemand had zien aankomen. Vervroegd bedankt voor bewezen diensten: de informateurs Coens en Bouchez. Nieuwe ‘opdrachthouder’: Koen Geens (CD&V). “De koning heeft vastgesteld dat de gesprekken tussen de partijen nog niet geleid hebben tot de vorming van een coalitie die de steun geniet van een parlementaire meerderheid. Hij heeft de heer Koen Geens met de opdracht belast de nodige initiatieven te nemen om de vorming van een volwaardige regering mogelijk te maken.”

Voor het informateursduo eindigt de missie daarmee onverwacht vervroegd en enigszins in mineur, na een ook al onverwachte verlenging, die nog tot volgende dinsdag zou duren. Daarmee neemt koning Filip een, naar de normen van onze constitutionele monarchie, vrij verregaande actieve rol op bij de regeringsvorming. 

Alom werd verwacht dat de beurt naar Bart De Wever (N-VA) zou gaan, maar het paleis oordeelde dat die missie bij voorbaat kansloos was. PS-voorzitter Paul Magnette stelde zijn veto tegen een duobaan met De Wever, en gaf meteen ook te kennen dat een opdracht voor de N-VA-voorzitter alleen tot mislukken gedoemd was. 

Verrassing

Koen Geens als alternatief uitsturen was naar verluidt zelfs voor zijn partijvoorzitter Joachim Coens een verrassing. Maar Geens is geen onbekende in Laken. In tegenstelling tot zijn nog onervaren voorgangers heeft hij het aura van een bemiddelaar. Bovendien wordt hij al langer genoemd als potentiële premier en onderhoudt hij uitstekende banden met het paleis. Vincent Houssiau, de kabinetschef van de koning, was voordien kabinetschef van Geens.

Wat de opdrachthouder nu precies gaat doen is niet duidelijk. Naar eigen zeggen gaat Koen Geens nu eerst contacten opbouwen met N-VA en PS. Met de bedoeling om een vrij snel een soort ‘noodregering’ met beperkt programma op poten te zetten. Of reiken de ambities verder? 

Hoe dan ook zal Geens klaarheid moeten krijgen bij zijn eigen partij. Quid CD&V? In de schaduw van het steekspel tussen PS en N-VA is het de vraag die de Wetstraat al wekenlang in de ban houdt. De facto zijn het immers de christendemocraten die de sleutel van een toekomstige regering in handen houden. Met CD&V heeft een regering van socialisten, liberalen en groenen – de zogeheten Vivaldi-coalitie – namelijk een ruime parlementaire meerderheid van 87 op 150 zetels.

CD&V hield tot nog toe echter mordicus vast aan het mantra dat het al sinds 26 mei verkondigt: dat de twee grootste partijen aan weerszijden van de taalgrens – PS en N-VA – samen tot een akkoord moeten komen. De christendemocraten zijn er namelijk als de dood voor om N-VA te lossen en een regering te vormen die geen meerderheid heeft aan Vlaamse kant. Alleen: alle bemiddelingspogingen van de afgelopen acht maanden ten spijt, lijkt de kloof tussen de twee tenoren nog geen paar centimeter kleiner geworden te zijn. 

Niet toevallig

Het is duidelijk dat de koning met de aanstelling van de vicepremier CD&V dwingt om kleur te bekennen. Lees: Geens mag nu zelf proberen om PS en N-VA te verzoenen. Mislukt dat, dan staat zijn partij plots voor een existentiële keuze: toch N-VA lossen in een Vivaldi-scenario, of verkiezingen. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez aarzelde niet om dat, vlak na zijn exit als informateur, ook open en bloot op Twitter te zeggen. “CD&V moet zijn eigen dilemma oplossen”, klonk het daar, waarmee in een beweging ook nog eens onbesuisd de kroon wordt ontbloot.

Vervroegde verkiezingen vermijden lijkt de onderliggende missie die het paleis Geens meegeeft. Mogelijk is het niet helemaal toevallig dat deze plotwending er juist komt op de dag dat de ontslagnemende regering bijzonder slechte begrotingsresultaten bekend moest maken, met een tot liefst 9 miljard euro opgelopen tekort voor 2019.  De speeltijd is voorbij, lijkt de boodschap van de koning. 

Het is intussen al twee jaar geleden dat België een begroting die naam waardig indiende. Eind december 2018 kon er geen volwaardig budget meer goedgekeurd worden door het parlement, omdat de regering gevallen was. Vervolgens ging de regering in lopende zaken en was er in heel 2019 geen regering met volheid van bevoegdheid. Zelfs begrotingscontroles en maatregelen om het budget toch op koers te houden, waren zo geen optie. Dat is een situatie die Europa niet zal blijven pikken.

Maar daarin schuilt voor Geens meteen ook de opportuniteit. Het verleden leert dat lange formaties pas echt een doorbraak kennen in dit land, wanneer de externe druk wordt opgevoerd. Ook de regering-Di Rupo kwam in 2011 zo na 541 dagen formatie tot stand.

De keuze waar Koen Geens voor staat is dus duidelijk: nu een regering vormen, of het land naar nieuwe verkiezingen leiden. Op 10 februari moet hij een eerste keer verslag uitbrengen bij de koning.