Ervaring, consensusfiguur en in het midden van het bed: waarom de koning Koen Geens (CD&V) het veld instuurt

Dinsdag werd de opdracht van informateurs Georges-Louis Bouchez (MR) en Joachim Coens (CD&V) nog met een week verlengd. Ze waren al sinds 10 december bezig met pistes te verkennen voor de vorming van een federale regering. Gisteravond werden de twee plots bij de koning ontboden en werd hun opdracht beëindigd.

"Je kan je afvragen wat Coens en Bouchez nog konden doen", analyseert Wetstraatjournalist Johny Vansevenant. "MR-voorzitter Bouchez was voor een Vivaldi-coalitie (met de socialisten, liberalen, groenen en christendemocraten, zonder N-VA). CD&V-voorzitter Coens was voor een coalitie met PS en N-VA. De informateurs hadden dus tegengestelde verwachtingen en konden daardoor moeilijk nog veel bereiken."

"Afgelopen dinsdag wou Coens eigenlijk al stoppen, maar Bouchez wou voort doen. De MR-voorzitter wou niet met lege handen eindigen. Daarom heeft hij vier uur lang een pleidooi moeten houden bij de koning om toch een verlenging te krijgen. Dat is dus niet zonder slag of stoot gegaan", weet Vansevenant.

Beluister de analyse van Johny Vansevenant in "De ochtend" op radio 1 en lees verder onder audiofragment:

"Het kwam de koning wel goed uit", vertelt Vansevenant verder. "Hij kon donderdag rustig zijn nieuwjaarstoespraak voor de zogenoemde gestelde lichamen houden, de hoogste gezagsdragers van het land. En dinsdag waren de scherpe woorden van PS-voorzitter Paul Magnette ook nog niet vergeten. Als daar wat tijd overheen zou gaan, zou dat wel wegebben. Intussen lekte uit dat PS en N-VA al verder stonden."

"Na de nieuwjaarstoespraak heeft de koning met toppolitici gesproken en daarna heeft hij ook nog getelefoneerd met enkele politici. Zijn conclusie was: Coens en Bouchez konden niets meer doen. En dus heeft de koning gisteravond de twee informateurs bij zich geroepen en hen gezegd dat ze ermee mochten ophouden."

"Iedereen verwachtte N-VA-voorzitter Bart De Wever", aldus Johny Vansevenant. "Dat was ook het advies van de informateurs en PS-voorzitter Magnette ging er zelfs mee akkoord dat De Wever het wou doen. Magnette had zelf niet veel zin om in duo te werken met Bart De Wever, hij gelooft niet in het nut van zo'n formule."

Maar de koning heeft dus verrast. "Sommigen wijzen naar de kabinetschef van de koning, Vincent Houssiau. Dat is de ex-kabinetschef van Geens. Ik hoor ook dat het Paleis vreesde dat Bart De Wever hoe dan ook niet zou slagen, dat hij van de PS alleen maar een rondje zou mogen draaien."

"Voor Geens pleit zijn ervaring. Hij heeft meer ervaring dan neofiet Joachim Coens die nog maar pas CD&V-voorzitter is. Geens heeft ook het voordeel dat hij niet controversieel is bij de andere partijen, hij is een consensusfiguur. Bovendien is het een CD&V-politicus, ook een voordeel. CD&V is namelijk een centrumpartij, ligt in het midden van het bed. Geens bevindt zich zo tussen N-VA en PS en kan op die manier makkelijker de spil zijn van een coalitievorming." 

"Koen Geens heeft niet de titel van preformateur of formateur. Dat zegt toch al iets", dixit Johny Vansevenant. "Voor die titels is het nog te vroeg. Ze staan nog niet heel erg ver. Geens heeft wel geen gekke titel gekregen zoals verkenner of ontmijner. Dus er is wel al iets bereikt door Coens en Bouchez." Maar de PS, N-VA en MR houden elkaar in een dodelijke wurggreep, hoort Vansevenant.

"De N-VA wil de socialisten wel sociale maatregelen gunnen zoals hogere minimumpensioenen. De PS van zijn kant wil N-VA ook wel iets communautairs toestaan, zoals meer zeggenschap voor de deelstaten over justitie of de ziekenhuizen. Maar de Franstalige liberalen van MR willen geen sociale maatregelen en zeker geen communautaire. Bovendien wil de MR ook Open VLD niet lossen. Als ze daarmee zouden instemmen, verliezen ze drie keer."

Dan is de vraag: welk cadeau kan Geens aan de MR geven om toch maar in te stemmen met een coalitie tussen PS en N-VA? "Je hoort soms: Sophie Wilmès van de MR doet het momenteel goed als eerste minister. Zij wil dat graag verder doen. Dat zou een cadeau kunnen zijn. Maar zou de PS zijn Franstalige concurrent MR die post wel gunnen?"

"Zo te horen wil N-VA-voorzitter Bart De Wever heel graag met zijn partij federaal regeren. Ook Theo Francken zou dat willen", weet Johny Vansevenant. "Een toppoliticus van een andere partij zei me daarover: "De Wever vreest dat de N-VA een klein zielig rechts partijtje zal worden in de oppositie. Geradicaliseerd in de oppositie door de concurrentie met Vlaams Belang, waarbij het origineel aantrekkelijker is dan de kopie en waarbij de centrumrechtse kiezers zouden kunnen afhaken"."

"Een topper binnen de N-VA zei me dan weer: "Voor N-VA is regeren met de PS aartsmoeilijk. Maar in de oppositie zitten is nog veel moeilijker."."

"Geens heeft een open opdracht gekregen. Hij kan dus ook Vivaldi, met de groenen en zonder N-VA, uitproberen wanneer het mislukt tussen PS en N-VA", zegt Johny Vansevenant. "Dat is een pluspunt van Geens tegenover Bart De Wever. Die laatste kan namelijk maar moeilijk een regering vormen waar zijn partij niet inzit."

"Door Bart De Wever nu geen vijf weken aan zet te brengen, kan Geens ook Vivaldi nog uitproberen terwijl Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten nog aan de macht is. Zij is voorstander van paars-groen met CD&V. Haar mogelijke opvolger Egbert Lachaert is dat niet, heeft hij altijd laten blijken."

"Geens heeft premierambities, dat is alom bekend", stelt Wetstraatjournalist Vansevenant. "Als hij premier van een Vivaldi-coalitie kan worden, doet hij wellicht een zware inspanning om CD&V te overtuigen om toch te gaan voor een regering zonder Vlaamse meerderheid."

"Bij de PS zeggen ze: "Als PS/N-VA mislukt, dan heeft CD&V daar de sleutel in handen." Er is ook nog de rechtervleugel binnen Open VLD die op de rem kan gaan staan, al heeft kandidaat-voorzitter Lachaert de voorbije dagen geen absoluut veto uitgesproken tegen een coalitie met de groenen en zonder N-VA."

Geens zou hoe dan ook een risico nemen als hij voor Vivaldi gaat. "Er is veel tegenstand bij CD&V voor een regering zonder N-VA. De meerderheid van de CD&V-burgemeesters is tegen, stond in Het Laatste Nieuws. Geens dreigt op die manier voor de N-VA een nieuwe Gwendolyn Rutten te worden, met als beschuldiging dat hij voor een Vlaamse minderheid gaat in ruil voor een premierpost. Voor Geens wordt het een zeer moeilijke klus."

Herbekijk hier ook de analyse van onze politiek verslaggever Pieterjan De Smedt in "Het Journaal":