Psychiater Lieve Thienpont: ‘Had ik Tine maar tien jaar eerder op consultatie gehad’

‘Info- en documentatiecentrum sterven, dood en rouw’, zo staat te lezen op het grote raam van de hoekwoning in Gent waar vzw Vonkel huist. Hier kunnen mensen terecht met allerlei vragen over, welja, sterven, dood en rouw. Godelieve Thienpont (67), medeoprichter en voorzitter van Vonkel, staat in de gang en krijgt van haar zus nog wat bloemen in de handen geduwd. De zoveelste steunbetuiging. “Thuis is het precies de Floraliën”, glimlacht ze. 

Straks gaat hier een opleidingsmoment door, met oud-patiënten, familieleden en artsen. Al staat vast dat het vooral over de voorbije twee weken zal gaan, waarbij psychiater Thienpont op de beklaagdenbank van assisen zat. Gifmoord, luidde de aanklacht. Het ‘slachtoffer’: Tine Nys, een 38-jarige vrouw met psychiatrische problemen die tien jaar geleden euthanasie kreeg. Thienpont kreeg de vrijspraak, met de uitdrukkelijke vermelding dat haar geen enkele fout verweten kon worden. 

Welk gevoel overheerst nu? 

Thienpont: “Het is zeer dubbel. Uiteraard zijn we onwaarschijnlijk blij dat het proces goed is afgelopen. Dit ging in de eerste plaats over euthanasie bij psychisch lijden. Dat ik in deze zaak – als vertegenwoordiger van de psychiatrie – zonder enige fout ben vrijgesproken, is belangrijk. Vooral omdat we mensen het perspectief moeten blijven geven op een waardige dood.”

Dat was ook de teneur op het proces, dat Vonkel een plek is waar mensen wel heel erg vlot euthanasie kunnen krijgen.

“Dat wil ik dan ook absoluut rechtzetten. Wij vieren hier het leven. We proberen iedereen die hier binnenkomt in de eerste plaats een sprankeltje hoop te geven. We blijven zoeken naar wat mogelijk is om op de eerste plaats de kwaliteit van leven te verbeteren. Dat is nogal evident, ook al trekken sommigen dat in twijfel.”

“Kijk, vorig jaar hebben zich hier 130 nieuwe patiënten aangemeld. Twee mensen zijn inmiddels uit het leven gestapt. Vier mensen hebben euthanasie gekregen, van wie twee psychiatrische patiënten. Maar zo’n 30 procent van de patiënten heeft binnen het jaar al hun vraag on hold gezet. Die komen zelfs niet meer terug. Ze zijn voldoende gerustgesteld dat het tot een van de mogelijkheden behoort.”

“Bij Marieke Vervoort (de ernstig zieke sportster die vorig jaar door euthanasie overleed, SV) stelde niemand zich de vraag of haar euthanasie-aanvraag terecht was. En ook zij heeft de uitvoering ervan lang voor zich uitgeschoven. Wel, een heleboel van de patiënten die wij hier zien, kunnen net zoals Marieke Vervoort ook nog een tijd verder. Weliswaar in een onzichtbare rolstoel. Blijkt de dood onvermijdelijk, dan begeleiden we hen naar een sereen einde. Het liefst in verbinding met de omgeving.”

Toen Tine Nys ruim tien jaar geleden voor het eerst bij u op consultatie kwam, had u kunnen vermoeden dat dit u naar assisen zou leiden? 

“Nee, daar denk je niet aan op zo’n moment. Al heeft ze me tijdens dat eerste gesprek wel gezegd dat haar familie er nooit achter zou staan.”

“Euthanasie bij psychisch lijden is altijd al onderwerp van discussie geweest. Wat dat betreft heb ik al die jaren – dat mag ik wel zeggen – pionierswerk verricht. Van bij het begin heb ik veel tegenwind gehad. Gelukkig maar, anders had ik niet geweten hoe ik de voorbije twee weken had moeten overleven. Dit was geen tegenwind meer, maar een hallucinante storm.”

Wat ging er door uw hoofd toen de jury ruim acht uur tijd nodig had om tot een verdict te komen? 

“Dat is spannend natuurlijk. ‘Hoe lang duurt een beraadslaging gemiddeld?’, had ik aan de zaalwachter gevraagd. ‘Drie uur’, had die geantwoord. Wel, drie uur per beklaagde, dan zaten we er eigenlijk nog onder. (glimlacht) Op zo’n moment probeer je er samen met je gezin toch de hoop in te houden.”

“Ik heb mijn partner en mijn kinderen altijd proberen voor te bereiden op het slechtste. Bij vrijspraak is het niet moeilijk om naar huis te gaan. Maar wat als ik werd veroordeeld? Als dit allemaal al mogelijk was, dan kon het onmogelijke misschien ook. Natuurlijk, de kans dat ik echt in de gevangenis zou belanden, was bijzonder klein. Maar ik heb mijn gezin altijd voorgehouden: niets is zo slecht, dat het niet ergens goed voor is.”

Voor advocaat Walter Van Steenbrugge is het duidelijk: dit proces is er gekomen op aansturen van de katholieke kerk. Deelt u die mening?

“Ik ga daar geen uitspraken over doen, want er zijn geen bewijzen. Maar hoe moet je dit anders begrijpen?”

De algemene teneur is nu dat de euthanasiewet herbekeken moet worden. Moeten er inderdaad, zoals veel critici zeggen, extra zorgvuldigheidscriteria komen bij psychisch lijden? 

“Ik heb daar niks op tegen. Meer zelfs: hier bij Vonkel passen we die criteria al toe. Bij Tine heb ik advies gevraagd aan een tweede psychiater. En ik heb een gesprek gevoerd met de familie. Artsen beseffen maar al te goed dat ze met iets ernstigs en onomkeerbaars bezig zijn.” 

Is het zo moeilijk om artsen te vinden die dit willen doen?

“Absoluut, zeker voor mensen met psychisch lijden. Bij Vonkel kampen we met te lange wachtlijsten. We hebben dringend versterking nodig van artsen en in het bijzonder psychiaters.”

Denkt u dat artsen hierdoor nog meer op de rem zullen staan?

“Het zal een dubbel effect hebben, denk ik. Het zal sommige artsen blijven afschrikken en anderen zullen weer moed vatten om verder te doen.”

Wat heeft u het meest geraakt tijdens het proces?

“Die twee meisjes (de zussen van Tine Nys, SV) daar constant alleen te zien zitten, zonder ondersteuning. Ik geef hen het voordeel van de twijfel dat ze dit ooit begonnen zijn als een soort verwerkingsproces. Naar mijn aanvoelen zijn ze gebruikt en het is pijnlijk om te zien dat niemand hen daarvoor heeft behoed.”

“Persoonlijk heeft het er natuurlijk ook ingehakt. Mijn kleinkinderen hebben te horen gekregen dat hun ‘Nana’ een moordenares is. Dat vond ik verschrikkelijk. Maar die twee meisjes daar vooraan, helemaal alleen: dat vond ik ethisch echt not done.”

Als u terugkijkt op de euthanasie van Tine Nys. Hebt u ergens spijt van? Zou u het anders hebben aangepakt? 

“Ik heb vooral spijt dat Tine geen tien jaar vroeger bij me is langs gekomen. Dan had het er misschien helemaal anders uitgezien. Had ik iets anders kunnen doen? Achteraf gezien had ik misschien moeten aandringen om toch aanwezig te zijn bij de uitvoering.”

Had dat een verschil gemaakt?

“Ik hoop het. Voor Tine op de eerste plaats. Het is niet sereen verlopen.”

“Ik had misschien de uitvoerende arts wat meer op zijn gemak kunnen stellen. Anderzijds, de familie was al kwaad op mij, misschien had dat het omgekeerde effect gehad. Je stelt me die vraag nu, maar ik loop hier al tien jaar mee rond. Heb ik iets gemist? Had ik er een aandeel in? Zoiets laat je nooit meer los.”