Nee, de brexit zal niet vanzelf gaan: Johnson en EU schieten meteen met scherp

De verbale openingssalvo’s in Londen en Brussel over een nieuw handelsakkoord voorspellen elf grimmige onderhandelingsmaanden. De Britse premier Boris Johnson zei geen EU-regels en -standaarden meer te accepteren. EU-onderhandelaar Barnier waarschuwde in dat geval voor een minimale handelsovereenkomst of een No Deal met ernstige economische gevolgen.

“We zijn voor vrijhandel, maar we zijn niet naïef”, zei Barnier gisterochtend bij de presentatie van de EU-inzet (het mandaat) voor de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk. Vrijwel tegelijkertijd stelde Johnson in Londen dat hij geen noodzaak ziet om zijn land weer aan de EU te binden. “We zullen de soevereine controle herstellen over onze grenzen en immigratie, over onze concurrentie- en subsidieregels.”

Sinds zaterdag is het Verenigd Koninkrijk na 47 jaar geen lid meer van de EU. Als directe buren en belangrijke handelspartners willen Brussel en Londen een nieuwe handelsrelatie opbouwen. Johnson wil een dergelijk akkoord vóór 31 december sluiten, dan loopt de overgangsperiode af waarin vrijwel alles (inclusief de handel) vooralsnog hetzelfde blijft tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Velen in Brussel betwijfelen of dat haalbaar is; handelsverdragen vergen doorgaans jaren onderhandelen. Barnier hield het op: ‘”Waar een wil is, is een weg.”

De EU-onderhandelaar toonde zich niet onder de indruk van de scherpe toon van zijn tegenspeler Johnson. Barnier wees op de politieke verklaring tussen Londen en Brussel van oktober vorig jaar, waar Johnsons handtekening onder staat. Daarin belooft Johnson te streven naar een ambitieus handelsakkoord en eerlijke concurrentie en accepteert hij de rol van het Europees Hof van Justitie als arbiter bij geschillen over zo’n akkoord. “Elk woord, elke komma telt in deze verklaring”, aldus Barnier. Hij benadrukte dat respect en vertrouwen onontbeerlijk zijn in de komende hectische maanden.

Veiligheid

Barnier zei ook dat de soep meestal niet zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend. Afgelopen drie jaar werd het gestrekte been van Londen wel vaker in Brussel geplooid. De speech die Johnson gaf in Londen, getuigt daar ook van: naast ronkende retoriek bevatte die een duidelijke wens voor een “reeks overeenstemmingen”, onder meer een “alomvattend” handelsverdrag, een akkoord over visserij, en afspraken over samenwerking over veiligheid.

Dat zijn exact de elementen die Barnier ook noemde, maar dan uitgewerkt in een 33 pagina’s tellende mandaattekst. De EU biedt Londen een handelsakkoord voor goederen aan zonder import- en exporttarieven en zonder import- en exportquota, inclusief dienstverlening. “Een buitengewoon aanbod”, aldus Barnier. Met geen enkel ander land onderhoudt de Unie zulke nauwe contacten. “Als het lukt, betekent dat voor het Verenigd Koninkrijk een brede toegang tot de Europese markt van 450 miljoen consumenten. Maar dat heeft een prijs.”

Die prijs is dat de Britse producten moeten voldoen aan de sociale, veiligheids- en gezondheidsstandaarden van de EU en dat Londen de Europese regels voor staatssteun respecteert. Volgens Johnson hoeft de EU zich nergens zorgen over te maken: de Britse standaarden zijn volgens hem hoger dan die van de Unie.

Viswateren

De EU wil verder een akkoord over de toegang van Europese vissers tot Britse viswateren, de Britten kunnen in ruil hun visproducten op de Europese markt afzetten. Ook streeft de EU naar een nauwe samenwerking met het Verenigd Koninkrijk over de bestrijding van terrorisme en misdaad, bij defensie en buitenlands beleid.

De onderhandelingen beginnen in maart, als de lidstaten het mandaat dat Barnier presenteerde hebben goedgekeurd. Barnier wil over alle onderwerpen tegelijk onderhandelen, zowel in Brussel als Londen. Het doel is uiterlijk in november een handelsakkoord te hebben dat vervolgens door de EU-landen en Groot-Brittannië moet worden geratificeerd. Het wordt nooit meer zoals het was, waarschuwde Barnier. Ook met een ambitieus akkoord krijgen Britse bedrijven te maken met douanecontroles, inspecties over standaarden en geschillenprocedures met het Europees Hof. Barnier: “De beste handelsdeal is het EU-lidmaatschap. Wat nu komt is minder gunstig.”