In de toekomst wordt het wellicht mogelijk om slangenbeten te behandelen met een tegengif dat in het laboratorium is gefabriceerd. Dat zeggen wetenschappers aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Dat kan wereldwijd tienduizenden levens redden. Op dit ogenblik moet een antiserum nog altijd worden gemaakt op basis van gif dat is verkregen door het handmatig melken van de slang.

Dat is een complexe en gevaarlijke activiteit. De Nederlandse wetenschappers zijn er echter in geslaagd om in het laboratorium kunstmatig een miniatuurversie van een gifklier te creëren.

Honderdduizend doden

‘Beten van gifslangen kosten elk jaar wereldwijd nog altijd het leven van honderdduizend mensen,’ zeggen de onderzoekers. ‘Een viervoud daarvan loopt bovendien ernstige verwondingen op. Om een antiserum te vinden moet het slangengif nog altijd in kleine hoeveelheden ingespoten te worden in paarden of schapen.’

‘De dieren moeten daarop de stoffen produceren die ook als tegengif aan de mens kan worden toegediend. Dat maakt de behandeling van slachtoffers van slangenbeten bijzonder complex. De aanmaak van slangengif in een laboratorium betekent dan ook een belangrijke doorbraak.’

‘Het Nederlands onderzoek maakt het mogelijk om het slangengif beter en gedetailleerder te bestuderen,’ erkent ook José María Gutiérrez, toxicoloog aan de University of Costa Rica. ‘De ontwikkeling maakt het ook mogelijk om het gif te bestuderen van slangen die moeilijk in gevangenschap kunnen worden gehouden. Op deze manier wordt mogelijk de weg vrijgemaakt voor de ontwikkeling van antisera tegen een brede variaties van gifstoffen.’

Op dit ogenblik is een behandeling van slangenbeten voor vele slachtoffers vaak nog bijzonder duur. Maar niet alleen geld kan redding brengen. De wereldwijde reserves beschikken immers slechts over de helft van alle antisera die nodig zouden zijn. Bovendien is slechts tegen ongeveer 60 procent van alle gifslangen een antiserum beschikbaar.

Andere aandoeningen

Wetenschappers zijn er eerder al in gelukt om op basis van stamcellen van mensen en muizen organoïden – mini-organen – te creëren. Nu is die technologie ook voor de eerste keer op slangen toegepast. De Nederlandse wetenschappers, onder leiding van moleculair bioloog Hans Clevers konden stamcellen van negen verschillende slangensoorten verzamelen.

Een behandeling met groeifactoren gaf vervolgens aanleiding tot de aanmaak van mini-organen die zelfs gif bleken te produceren. De onderzoekers hopen op basis daarvan ook een algemeen antiserum te kunnen ontwikkelen. Tot nu toe is moet voor elke soort gifslang een afzonderlijk antiserum toegediend te worden.

De wetenschappers denken zelfs dat deze ontwikkelingen ook tot nieuwe geneesmiddelen tegen andere gezondheidsproblemen aanleiding kunnen geven.