Grey Day 2020 valt op 5 februari: met onze eigen groene energie houden we het 35 dagen vol

De Grey Day is berekend op basis van de meest recente Europese cijfers, van 2018. Op een jaar zijn we 0,3 procent vooruitgegaan, van 9,1 procent hernieuwbare energie naar 9,4 procent.  Als we vanaf 1 januari enkel die hernieuwbare energie zouden aanspreken, dan was die gisteren al helemaal op. België kan dus amper 35 dagen op 100% groene energie draaien. 

Als we kijken naar de 28 EU-lidstaten (in 2018 zaten de Britten nog bij de EU), dan valt op dat België het helemaal niet goed doet. We zitten echt in de staart van het Europese peloton. Amper drie landen doen het nog slechter: Luxemburg, Malta en ... Nederland, dat helemaal op de laatste plaats komt. Een slecht rapport dus voor de Benelux-landen en een opvallend contrast met de Scandinavische landen.

De Scandinaviërs zijn de absolute koplopers in Europa. Zweden spant de kroon. De Zweden haalden in 2018 ruim 55% van hun verbruikte energie uit hernieuwbare bronnen en komen daarmee bijna 200 dagen rond: hun Grey Day valt pas op 19 juli. Ook Finland (ruim 150 dagen op groene energie) en Denemarken (meer dan 130 dagen) doen het erg goed: ze zitten in de top vijf van Europa.

En dan hebben we het nog niet over de Noren en de IJslanders. De behoren niet tot de EU, maar doen het nog beter.  De Noren haalden in 2018 maar liefst 72,8% van hun verbruikte energie uit hernieuwbare bronnen. Daarmee houden ze het 266 dagen vol. Hun Grey Day valt dus op 24 september.

IJsland zat volgens het Internationaal Energie Agentschap in 2016 al aan 78,1% met een Grey Day op 14 oktober. Ze halen al hun elektriciteit al uit hernieuwbare bronnen, en verstoken voor hun verwarming nog amper steenkolen of olie.

Maar er is meer: we hebben ook de groei bekeken. En die is vertraagd. In 2018 maakten we amper 0,3% meer hernieuwbare energie dan in 2017. Daarmee houden we het dus een klein dagje langer vol dan vorig jaar.

Die vooruitgang is kleiner dan het jaar daarvoor, en veel te klein om de doelstelling van 2020 te halen, wanneer we - in de ideale wereld - aan 13 procent moeten zitten. Maar er is hoop: in 2019 zouden de Belgische windmolenparken 37 procent méér stroom hebben opgeleverd dan in 2018, wat de score een positieve impuls kan geven. Maar hoe zich dat zal vertalen in de cijfers voor de Grey Day, valt nog af te wachten. Daarvoor spelen nog veel andere factoren mee, zoals ons totale energieverbruik, de isolatie van onze gebouwen, de vergroening van ons wagenpark enz. 

Om op koers te blijven voor de 13 procent die we voor 2020 vooropstellen, hadden we 5 à 6 dagen moeten opschuiven in plaats van één. In het huidige tempo zouden we pas in 2030 ons doel voor 2020 halen, en zouden we pas aan 100 procent hernieuwbare energie zitten over goed 300 jaar - de EU streeft naar een koolstofneutrale samenleving tegen 2050.

Bovendien scoren onze "concurrenten" in de staart (veel) beter. Nederland zit bijvoorbeeld aan ruim drie dagen aangroei, en ook Malta en Luxemburg scoren beter. De grote vooruitgang van Luxemburg, dat tien dagen vooruitgaat, is voor een groot deel te verklaren door zogenoemde "statistische transfers": ze hebben een deel van hun hernieuwbare energie aangekocht in het buitenland. Dat is een perfect legaal mechanisme binnen het Europese systeem, waarbij landen die een overschot hebben van hernieuwbare energie, zoals Zweden, die verkopen aan andere lidstaten.  

Het doel van 2020 halen zal dus niet lukken, maar dat van 2030 wordt ook niet simpel. We beginnen al met een achterstand, en de 18,3 procent die in het Belgische klimaatplan oorspronkelijk naar voren werd geschoven, verwees Europa meteen naar de prullenmand. Europa wilde minstens 25%. En België paste zijn plan aan... naar 17,5%.

De vraag is wat we kunnen doen om de Belgische patiënt wat op te peppen en de score significant vooruit te helpen. Eigenlijk zijn er drie mogelijkheden:

1. meer hernieuwbare energie produceren en gebruiken (windmolens, zonnepanelen, biobrandstoffen enz.) 
2. energie-efficiënter worden, waardoor het aandeel van hernieuwbare energie in ons verbruik automatisch zal stijgen 
3. groene energie kopen in het buitenland. 

We vergeten even de optie om groene energie te kopen, en concentreren ons op de andere mogelijkheden. Waar kunnen we het meest vooruitgaan? Econoom Sam Hamels, onderzoeker aan UGent, denkt dat er vooral in het verkeer veel potentieel ligt op de kortere termijn.

"We weten dat de elektrificatie van ons wagenpark eraan komt, en het winstpotentieel is daar heel groot. Voor elke eenheid energie bij fossiele wagens gooi je twee eenheden weg (er gaat veel energie verloren aan warmte en wrijving, red.), maar bij elektrische voertuigen is dat allemaal een pak efficiënter: dat kan een heel grote besparing betekenen, en in dat segment kunnen we dus snel vooruitgaan." 

Voor gebouwen is het een moeilijker verhaal, geeft hij toe. Je kan er werken met warmtepompen, maar die zijn pas echt efficiënt als het gebouw volgens de laatste normen is geïsoleerd, en in veel gebouwen komen we daarin nog te kort.

Los daarvan denkt Hamels dat ook de samenstelling van de elektriciteitsfactuur eens bekeken mag worden: die noemt hij nu "veel te vertroebeld". Voor een  verlaging van de btw op stroom van 21 naar 6 procent pleit hij niet per se: het moet op termijn vooral aantrekkelijker worden om elektriciteit te gebruiken als energiebron dan gas. Nu is dat nog omgekeerd. 

Voor meer subsidies van elektrische auto's pleit Hamels ook niet per se: het is belangrijker, zegt hij, om aan het praktische aspect te denken en ervoor te zorgen dat mensen die een elektrisch voertuig zouden willen nemen, de optie hebben om die ook op te laden. Nu is dat voor veel mensen die in een rijhuis of een appartement in de stad wonen, een probleem om het voertuig op te laden. 

Het Federaal Planbureau ontleedt de povere Belgische score als volgt: "Het is waar dat we aan de staart van het peloton bengelen, maar als we gaan kijken naar de verschillende componenten waarop de score is berekend, zien we dat we het voor elektriciteitsproductie niet zo slecht doen. Ook voor biobrandstoffen, hernieuwbare energie voor transport, doen we het niet zo slecht. We blijven wel wat achter als het over verwarming en koeling gaat", zegt Danielle Devogelaer. 

De energie-experte wijst er ook op dat we er in 2019 op vooruit zijn gegaan qua windenergie, en dat er ook in 2020 nog uitbreiding gaat komen op dat vlak. "Dat gaat ons aandeel naar boven schroeven, maar de doelen van 2020 zullen we niet halen. Dat is ook aangemeld aan de Europese Commissie." 

Voor de doelstellingen van 2030, pleit Devogelaer onder meer voor het massaal isoleren van onze huizen en gebouwen, zodat daar minder energie verloren gaat. Energie-efficiëntie - minder energie verbruiken, bijvoorbeeld ook in het transport door carpooling enz. - lijkt het sleutelwoord, want we kunnen niet meer oneindig windmolenparken bijzetten, en groene energie kopen uit het buitenland, kost geld, mogelijk veel geld, afhankelijk van de wet van vraag en aanbod.

"Bij dat zuiniger energieverbruik ligt een enorme sleutel, dat wordt vaak vergeten. Een goed geïsoleerde woning laat u besparen op de brandstoffactuur, u hoeft er niks voor in te boeten aan comfort, en het zal voor ons makkelijker worden om de doelstellingen te halen."

Bekijk hier een fragment van ons gesprek met Danielle Devogelaer: "Er zijn drie manieren om onze score op te schroeven"