De geweigerde hand en de verscheurde toespraak: wat blijft bij van Donald Trumps "State of the Union"?

De State of the Union is de jaarlijkse toespraak van de Amerikaanse president voor het Congres waarin hij zijn plannen voor het komende jaar bekendmaakt. Voor Donald Trump was het zijn vierde State of the Union, de laatste van zijn huidige ambtstermijn. Hij repte met geen woord over de lopende afzettingsprocedure van de Democraten, en over de aankomende presidentsverkiezingen later dit jaar, maar toch was de sfeer te snijden.

Trump benadrukte in zijn toespraak vooral hoe de VS er economisch beter voorstaat dan ooit. "Drie jaar geleden hebben we de grote Amerikaanse comeback gelanceerd", luidde het. "We gaan vooruit in een tempo dat nog maar kort geleden ondenkbaar was en we gaan nooit meer terug. De rijkdom van Amerika neemt toe, de jaren van economisch verval zijn voorbij, onze toekomst ziet er rooskleurig uit. De wereld kijkt naar ons op."

Andere thema's die aan bod kwamen:

• immigratie: "We mogen niet langer gratis gezondheidszorg geven aan illegale vreemdelingen, als u illegaal naar hier komt, wordt u onmiddellijk weer buitengezet."
• gezondheidszorg: "We gaan socialisme de Amerikaanse gezondheidszorg niet laten verwoesten" (een sneer naar de Democraten, red).
  
• wapenbezit: "Zolang ik jullie president ben, zal ik jullie recht om wapens te dragen altijd beschermen."
• abortus: "Het Congres moet een wet goedkeuren om abortus in een latere fase van de zwangerschap te beperken, we zijn het er allemaal over eens dat elk leven een heilig geschenk van God is."
• ruimtevaart: "Amerika zal het eerste land zijn dat zijn vlag kan planten op Mars, de VS is een grensverleggend land dat zijn duidelijke bestemming in de sterren zal waarmaken."

"De State of the Union leek meer op een campagnebijeenkomst van Trump voor zijn achterban dan op een toespraak voor het Congres", zegt VRT-correspondent Björn Soenens. "Hij sprak op een bezadigde, kalme manier, maar je merkte dat hij een aantal onwaarheden de wereld instuurde."

"Je zit soms met open ogen en oren te kijken en te luisteren hoe de waarheid geweld aangedaan wordt. Amerika is voor het eerst de grootste olie- en gasproducent, zei Trump, maar dat is al sinds 2012 zo. En hij wil meer bescherming in de ziekteverzekering, maar die bestaat al sinds 2010 als Obamacare, en dat willen Trump en de Republikeinen net weg."

Maar de laatste State of the Union van Donald Trump in deze ambtstermijn zal niet bijblijven door wat hij inhoudelijk vertelde. Wel door de duidelijk voelbare, torenhoge spanning tussen de president en de Democraten. Het is een verkiezingsjaar, maar bovendien zit de afzettingsprocedure die de Democraten tegen Trump hebben opgestart, in een eindfase. Vanavond valt de beslissing in de Senaat. De kans is zeer klein dat Trump wordt afgezet omdat zijn Republikeinen daar in de meerderheid zijn.

Een eerste confrontatie leek het moment waarop president Trump voor zijn toespraak een map met de tekst overhandigde aan Nancy Pelosi, de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden. Pelosi stak haar hand uit, maar Trump leek die niet te zien. Het is geen geheim dat de twee niet met elkaar door één deur kunnen. Sinds de start van de afzettingsprocedure in oktober hebben Pelosi en Trump elkaar niet meer gesproken. Het was de eerste keer zelfs dat de twee samen in dezelfde ruimte zaten.

Eerder al had Pelosi het in de traditionele inleiding niet gehad over de "voorname eer" om de president te mogen ontvangen in het Huis. Het is onduidelijk of Trump bewust weigerde om Pelosi de hand te schudden. Ook de Republikeinse vicepresident Mike Pence, die naast Nancy Pelosi zat, kreeg geen hand van de president.

Als voorzitter van het Huis van Afgevaardigden zat Pelosi gedurende de hele speech achter de president. Meer dan eens stond ze op om voor Trump te applaudisseren, bijvoorbeeld toen hij het had over investeringen in infrastructuur, een domein waarop Republikeinen en Democraten elkaar kunnen vinden.

Maar meteen na afloop van de toespraak zorgde Pelosi voor het allicht opvallendste moment van de avond door de tekst van de toespraak in stukken te scheuren. Iets wat haar op veel kritiek kwam te staan. Pelosi verklaarde achteraf dat het verscheuren van de toespraak nog "het meest hoffelijke" was om te doen, omdat er zulke "vuile dingen" in de tekst stonden.

De State of the Union toonde vooral hoe verdeeld de Verenigde Staten op dit moment zijn, zegt VRT-correspondent Björn Soenens. "Het moment dat Donald Trump de uitgestoken hand van Nancy Pelosi niet schudde, het moment dat Pelosi de toespraak van Trump verscheurde... Dat laatste gaat haar nog duur komen te staan. In die speech stak Trump bijvoorbeeld de loftrompet van oud-strijders en gaf hij steun aan bijvoorbeeld te vroeg geboren kinderen. Zo'n tekst verscheuren, dat komt niet goed over."

De afzettingsprocedure tegen Trump kwam niet ter sprake, "maar was wel de spreekwoordelijke olifant in de kamer", aldus Soenens. "Er hing een ijzige, bitsige sfeer." De uitspraak wordt vanavond verwacht, maar de kans dat Trump effectief afgezet wordt, is zo goed als onbestaande.

De Democraten beleven niet hun beste tijden, zegt Soenens. "Op dit moment gaat het goed met Trump. Hij wordt hoogstwaarschijnlijk vrijgesproken en hij haalt de hoogste "approval rates" bij de bevolking in zijn presidentschap, 49 procent. De Democraten zitten daarentegen met een massa kandidaten die elkaar bekampen tijdens de voorverkiezingen en het debacle van Iowa. Zelfs Democratische analisten zeggen dat ze zich beter moeten organiseren en vrij snel een kandidaat zullen moeten vinden die Trump kan verslaan."

Herbekijk hieronder de analyse van onze Amerikawatcher Björn Soenens: