Koen Geens (CD&V) werkt in sneltempo verder richting Rode Duivel-coalitie.

Wat gebeurt er precies? Koninklijk opdrachthouder Koen Geens (CD&V) werkt naarstig z’n agenda af. Ondertussen heeft hij al een pak meetings achter de rug: met de twee sterke mannen Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) sprak hij al meerdere malen apart, maar ook tezamen, met drie. Maandag was er een diner dat vier uur duurde en heel open verliep. Daarnaast had hij ook een-op-eenmeetings met key spelers: Conner Rousseau (sp.a) en Georges-Louis Bouchez (MR) kwamen maandag al langs en maakten ruim tijd voor Geens. En uiteraard blijft hij in nauw contact met Joachim Coens (CD&V), z’n eigen voorzitter. Rond die vijf personen draait het natuurlijk, wil je een Rode Duivel ineen draaien: De Wever, Magnette, Bouchez, Rousseau en Coens.

De details: Niemand van de huidige kern van partijen die een nieuwe regering zou kunnen vormen, staat voorlopig op de rem.

• Zowat iedereen heeft respect voor de methode die Geens tot nu toe hanteert: ‘Hij pakt het sereen en gedegen aan. Er moet eerst gewerkt worden op vertrouwen. Uiteindelijk gaat het om niets minder dan twee eeuwige aartsvijanden bijeenbrengen. Dan weet niemand of dat kan lukken’, zo klinkt bij een voorzitter.
• Al tijdens de finale vergadering van de periode van informateurs Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR) groeide er nochtans een rapprochement: Magnette en De Wever kunnen samen een analyse maken van de toestand en hoe die, theoretisch, zou kunnen opgelost worden. Of het daarom ook écht kan lukken? Andere vraag natuurlijk. Dezelfde analyse kwam er ook maandag op tafel: theoretisch, wie weet, kan het. ‘Maar dit wordt heel, heel moeilijk.’
• In die zin was de donderende mededeling voor de camera’s van Paul Magnette, vorige week maandag na z’n partijbureau, echt wel een stukje theater: uiteraard waren PS en N-VA het niet eens geraakt. Maar de ‘horrorlijst’ van de N-VA zat toch wel ver van de waarheid. ‘Wat op zich overigens bewijst dat er ergens goodwill is: als je het echt kapot wil, lek je de échte voorstellen’, zo duidt een meer optimistische bron.
• Ook het gesprek met de MR deze week was niet slecht, zo laten de Franstalige liberalen verstaan. Zij zullen geen sta-in-de-weg zijn, zo bezweert Bouchez. Die these, die onder meer in La Libre Belgique door prof. Carl Devos was uit de doeken gedaan, werd op Twitter door Bouchez fel ontkracht: het zal niet aan hem liggen. Maar of er daarom al een akkoord in zicht is? ‘Droom niet te vlug’, zo is te horen.

Waarom dit van tel is: Het is een niet onbelangrijke evolutie. In de Franstalige pers begint men wat druk uit te oefenen op de Franstalige kopstukken, om toch maar een regering te vormen, en zich af te vragen of de blockage niet aan Franstalige kant zit. Maar dat het geen Vivaldi wordt, een spoor dat ondertussen al ettelijke malen dood is verklaard, dringt toch moeilijk door bij sommigen.

• ‘Het probleem zit ook wel wat bij de twee Franstalige voorzitters. Die kunnen elkaar telkens weer opnaaien, ook in de Franstalige pers, en het is moeilijk zo tot iets te komen’, zo stelt een insider over de problematische relatie tussen Magnette en Bouchez.
• Nochtans is dat wat verrassend: na mei 2019 had de leiding van de MR zichzelf één duidelijke ambitie gesteld. ‘Nooit meer in een politiek isolement komen aan Franstalige kant zoals sinds 2014 het geval was’, zo luidde het credo. Toen kwamen de Franstalige liberalen alleen te staan, los van socialisten, christendemocraten en groenen. Charles Michel (MR) stapte dan wel moederziel alleen in de Zweedse regering, hij deed er de jaren nadien alles aan om de banden met onder meer het cdH aan te halen. En na de verkiezingen bakte hij zoete broodjes met de PS-top, om samen de Waalse regering te maken.
• Maar Bouchez gaat veel meer z’n eigen weg. ‘Hij heeft geen bondgenoten, die relatie met de PS lijkt op een etterende wonde. Dat zit bijzonder slecht: de twee lijken elkaar niets te gunnen’, zo duidt een onderhandelaar. ‘Ze zitten verwikkeld in strijd om marktleiderschap. De MR denkt de nummer één positie van de PS over te kunnen nemen, moest het opnieuw tot verkiezingen komen.’
• Dat er een onderliggend conflict zou zijn met de PS, daar wil men bij de MR echt niet van horen: ‘Wij hebben met iedereen gewerkt, N-VA, maar ook PS en zelfs Ecolo. Aan ons zal het echt niet liggen.’
• Alleen, als het over het communautaire dossier gaat, blijft de appetijt bij de top bijzonder klein om iets te gaan doen. ‘Natuurlijk zijn er regionalisten bij de MR, net zoals bij de PS. Maar die vertegenwoordigen echt niet de brede stroming, en ook niet wat onze kiezers willen’, zo stelt een kopstuk. Bouchez uitte zich eerder als een unitarist, en wil hoe dan ook ‘de federale staat opnieuw versterken’, zo verklaarde hij al. Premier Sophie Wilmès (MR), die zelf van de rand rond Brussel komt, is allerminst happig op een staatshervorming van gelijk welke soort.
• Overigens hoeft Wilmès zich volgens Le Soir nog niet te veel zorgen te maken. Daar wijzen PS-bronnen alweer elke toenadering tot de N-VA af. Men kan niet zeggen dat er geen lijn is bij die krant: consistent schrijft ze al maanden het land één mogelijke oplossing voor, een regering zonder N-VA.

Om rekening mee te houden: De manier waarop Geens plots als deus ex machina ten tonele is verschenen, zindert nog wat na.

• Niemand contesteerde dat het nodig was om het vorige duo af te lossen. ‘Het was op, mentaal en fysiek’, zo klinkt het.
• Alleen, de manier waarop het Paleis toch vier voorzitters van grote en middelgrote partijen buitenspel zette (N-VA, PS, sp.a en CD&V hadden een akkoord over De Wever als informateur), het oogstte veel kritiek. Ook in regeringskringen klinkt die, over de rol van het Paleis en de kabinetschef Vincent Houssiau. ‘Als men de indruk wekt zich politiek in te spannen voor bepaalde personen, eerder dan voor het land, dreigt men in gevaarlijk vaarwater te komen’, zo is te horen.
• Want laat ons eerlijk zijn: vriend en vijand dichten Geens toch ook een pak ambitie toe. ‘Het is wel glashelder dat z’n kansen om premier te worden enkel liggen bij paars-geel, niet bij een Vivaldi. In zo’n constructie zijn liefst drie families groter dan de christendemocraten: de socialisten met 29 zetels, de liberalen met 26 zetels en de groenen met 21 zetels. En hij heeft er ocharme 12′, zo analyseert een voorzitter.
• Maar in een Rode Duivel-coalitie ligt dat dus anders: ‘N-VA gaat het niet aan de PS geven. En de PS gaat het niet aan de N-VA geven. Plus: een Vlaming zou na twee Franstaligen toch niet gek zijn? Maar geen socialisten, dat is ook wel duidelijk. Vandaar dus: Geens.’

In de wandelgangen: Het voorstel van Joachim Coens, om met een ‘afspiegelingsregering’ te werken, heeft ook wat reacties uitgelokt.

• Niemand nam het voorstel echt serieus, het is veeleer een creatief idee, eerder dan een echte onderhandelingsoptie. De grote spelers interpreteerden het ook meteen zo.
• Niemand, behalve Brussel. Want ja, het zou dan een afspiegeling zijn van de Vlaamse en de Waalse regering, dat federale kabinet.
• Tijd dus voor de minister-president van Brussel, Rudi Vervoort (PS) om z’n vinger op te steken in Metro: ‘Zou mijnheer Coens vergeten zijn dat er een Brussels Gewest bestaat?’
• De Brusselse burgemeester Philippe Close ging nog een stapje verder en sprak van een ‘interne afrekening‘: ‘Ik vraag me af waarom Joachim Coens Koen Geens zijn werk niet laat doen. Geens heeft een moeilijke missie gekregen en het is niet met provocatieve verklaringen dat we een oplossing gaan vinden.’

Tussen de regels: Naast z’n contacten met de Rode Duivel-spelers, werkte Geens ook nog een paar andere meetings af die obligaat waren.

• De groene partijen kwamen allebei langs. Niet dat het meteen is om een regering te vormen, maar als Geens een ‘open opdracht’ uitvoert, zoals het Paleis hem opdroeg, dan is het toch wel noodzakelijk dat hij alle betrokkenen ziet.
• Ecolo won dan wel de verkiezingen, en heeft tegenwoordig 12 zetels, maar ligt moeilijk bij een pak partijen. Ze hebben een nogal heftig sociaal-economisch programma en stellen zich behoorlijk dogmatisch op aan de onderhandelingstafel. Bovendien zitten ze comfortabel in de Waalse en Brusselse regering: federaal hoeft niet zo nodig.
• Groen won bijzonder nipt op 26 mei, en mentaal kreeg de partij een tik: het had veel meer moeten zijn. Met 9 zetels is er lichte winst, maar wat koop je daarmee? Een regeringsdeelname op Vlaams niveau zat er niet in, en federaal dreigt opnieuw de leegte. Maar Ecolo lossen, om eventueel zo in een federale ploeg te stappen, dat wees Groen al eerder van de hand: ze zitten samen in één fractie. Nochtans is dat waar sommige partijen al op aandrongen, om zo het probleem van te veel overbodige partijen in een Vivaldi-coalitie op te lossen.

Ondertussen bij de Vlaamse liberalen: Ook Open Vld was op de koffie bij de koninklijke opdrachthouder.

• Als we zouden stellen dat Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Geens nooit de beste vrienden waren, dan zouden we de waarheid geen geweld aan doen. Open Vld zit dan wel in de Vlaamse regering met CD&V en N-VA, de ijstijd brak aan in november tussen de voorzitter van de liberalen en de kopstukken van N-VA en CD&V, toen Rutten probeerde om zowel de christendemocraten als Vlaams-nationalisten te lozen om een paars-groene coalitie te vormen.
• ‘Het was vooral een vergadering voor de galerij, we hebben niet het gevoel dat we op dit moment echt gewild zijn aan tafel’, klinkt het droog bij Open Vld-bronnen.
• Maar, ook bij de Vlaamse liberalen kunnen ze natuurlijk rekenen. ‘Blijkbaar willen N-VA en PS allerlei zaken gaan bedenken rond een staatshervorming. We zien het nog niet zo snel gebeuren. En ze hebben dan wel meer nodig dan die twee partijen natuurlijk om een tweederdemeerderheid te vinden. Wij zijn benieuwd’, zo klinkt het fel. ‘De N-VA en de PS hebben ondertussen veertig keer samen gezeten, sinds de verkiezingen. En waar staan we ondertussen? Zo goed als nergens.’
• Uiteraard is alles in beweging, ‘Panta rhei’, weet u wel. Zo ook Open Vld: daar moet een langverwachte voorzittersverkiezing duidelijkheid scheppen over wie aan de leiding moet komen. Dat velen Egbert Lachaert (Open Vld) een grote kans toedichten om dat te gaan winnen, maakt ook wel dat er, onrechtstreeks, wat extra druk zit op de huidige onderhandelingen:
  • Vivaldi is zo op sterven na dood: Open Vld kan in deze onstabiele fase niet opnieuw zich permitteren om in een (soort) paars-groen project te stappen. Dan moet Lachaert, in volle campagne, gaan uitleggen hoe zijn partij een centrum-links project aan het onderhandelen is. Niet evident.
  • Straks komt er natuurlijk wel een nieuwe voorzitter, die mogelijk veel makkelijker de lijnen met de N-VA terug openlegt. Dat zet druk op sp.a en CD&V om te schakelen: Open Vld ligt er nu af, die laat je dan best niet meer terug in de kopgroep komen.

Ondertussen in de rest van de wereld: We hebben dan wel geen regering voor het moment, maar in lopende zaken zendt België z’n zonen uit. Of dochters.

• Premier Sophie Wilmès (MR) is samen met vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) en minster van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) in Congo, de voormalige kolonie, om de banden terug aan te halen. Morgen opent ze het nieuwe consulaat in Lubumbashi.
• Dat het terug beter gaat tussen België en Congo heeft natuurlijk veel te maken met de nieuwe president, Felix Tshisekedi. Die kwam vorig jaar aan de macht na een hoogst turbulente overgang. Na jaren internationale druk organiseerde sterke man Kabila eindelijk verkiezingen. Alles wees erop dat Martin Fayulu die won, en niet de kandidaat van Kabila. Plots veranderde die van koers en kon die andere oppositieleider, Tshisekedi ‘winnen’.
• ‘Een niet zo propere overgang. Maar goed, moest je ons twee jaar geleden gezegd hebben dat na een geweldloze overgang Tshisekedi, toch een man van de oppositie, president zou worden, we hadden het niet geloofd. Vandaag kunnen we dus wel werken met die man’, zo klinkt in Belgische regeringskringen.
• De nieuwe president wil vooral in onderwijs investeren: de lagere school wil hij voor iedereen toegankelijk en gratis maken. Vandaag volgt een ontmoeting tussen Wilmès en die Congolese president.

The big picture? Het vertrek van het regeringstrio naar Congo zal nu niet meteen veel impact hebben op de onderhandelingen. Die lopen vooral op dit moment rond drie personen: Paul Magnette, Bart De Wever en de kapitein die ertussen vaart, Koen Geens. Als zij eruit raken, wat vooralsnog bijzonder woelig water is, dan is er uiteraard nog geen meerderheid. Maar dat blijft objectief nummer één: de grote twee tot een akkoord brengen.