Wat is de pancreas en waarom is een tumor daar zó moeilijk te behandelen? Vijf vragen over deze agressieve kanker
Pancreaskanker - of kanker van de alvleesklier - is eerder zeldzaam: het gaat om 3% van alle kankers. In 2016 kregen 1.779 Belgen pancreaskanker. De gemiddelde leeftijd van patiënten is 70, al worden ook twintigers en dertigers erdoor getroffen. Het grote probleem is dat deze kanker erg moeilijk te behandelen is. In de meeste gevallen is een operatie niet meer mogelijk. Er gebeurt hoopgevend onderzoek, maar een écht doeltreffende behandeling is nog niet gevonden. We stelden vijf vragen aan kankerspecialist Eric Van Cutsem (UZ Leuven) over de agressieve ziekte die rockzanger Arno en PVDA-boegbeeld Dirk Van Duppen treft.
1. Waar ligt de pancreas?
"De pancreas of alvleesklier is een belangrijk orgaan en ligt in de buikholte, net achter de maag. Dat is net één van de factoren die het moeilijk maakt bij operaties: in de buikholte achter de maag liggen grote bloedvaten. Pancreaskanker groeit vaak heel snel, waardoor die meestal in cruciale bloedvaten vergroeid zit of al uitgebreid is buiten de pancreas, zodat het gezwel niet meer kan geopereerd worden", legt kankerspecialist Van Cutsem uit.
2. Wat doet het orgaan?
"De pancreas heeft een belangrijke rol in de suikerhuishouding, meer bepaald maakt het insuline aan. Bij tekorten aan insuline of geen insuline krijg je suikerziekte of diabetes. Insuline is nodig in het verwerken van suikers die je eet."
"Een tweede functie van de pancreas ligt bij de spijsvertering. Als je vetten eet, worden die via de maag naar de dunne darm aangevoerd. Daar komt het voedsel samen met enzymen en sap van de pancreas die het moeten afbreken. Een patiënt waarbij een deel van de pancreas weg is of volledig weg is, gaat vaak vetmalabsorptie krijgen. Het vet dat je eet, wordt niet voldoende opgenomen en je vermagert. De vetten worden dus niet opgenomen in het bloed en worden via de stoelgang naar buiten gebracht. Dan heb je - want men noemt - een vetdiarree. Je kan perfect leven zonder pancreas. Suikerziekte is behandelbaar, en bij nood aan pancreas-enzymen slik je tabletten."
3. Waarom is deze kanker moeilijk behandelbaar?
De symptomen van pancreaskanker doen niet meteen een belletje rinkelen. Die symptomen zijn onder meer pijn in het bovenste deel van de buik die uitstraalt naar de rug, gewichtsverlies, vermoeidheid en geelzucht die geleidelijk optreedt (zonder koorts of pijn). Daardoor wordt de diagnose dikwijls pas zéér laat gesteld.
"De tumor is dan lokaal té uitgebreid of er zijn snel uitzaaiingen. Op het ogenblik van de diagnose is de tumor slechts bij 15 tot 20% van de patiënten te opereren, en wordt die ook weggenomen. Bij de overige 80 tot 85% - waar de kanker niet te opereren valt - is de tumor vaak zéér resistent aan chemotherapie of immunotherapie of andere doelgerichte therapieën."
"We kennen een aantal factoren in het agressieve groeipatroon van de tumor ook nog niet helemaal waardoor de chemotherapie minder goed werkt. Er is zeker hoop, omdat we de mechanismen beter beginnen te begrijpen. We hopen en verwachten over enkele jaren nieuwe behandelingen aan te bieden."
4. Wie krijgt vooral pancreaskanker?
Pancreaskanker treft vooral 60-plussers, dat blijkt uit de cijfers van de Stichting tegen Kanker. "Er zijn iets meer mannen dan vrouwen getroffen, maar het is een kanker die beide geslachten raakt. We zien ook een duidelijke toename bij jongere mensen. In onze praktijk in Leuven zien we nu meer patiënten tussen de 20 en 40 jaar dan 20 jaar geleden. Waarom is nog onduidelijk."
"Hoewel pancreaskanker minder frequent voorkomt dan borst- en darmkanker zien we toch dat er in ons land dit jaar meer overlijdens zullen zijn door pancreaskanker dan door borstkanker."
5. Wat veroorzaakt pancreaskanker?
"Er zijn niet zo veel specifieke oorzaken gekend. We weten uit de statistieken dat bij 5 tot 10% het genetisch bepaald is. Roken speelt een rol: rokers hebben iets meer kans op pancreaskanker, maar het is niet zo bepalend als bij long- of blaaskanker."