Het was een opmerkelijke waarschuwing van federaal procureur Frédéric Van Leeuw zondag: als het proces van de aanslagen van 22 maart voor het hof van assisen komt, dreigen we ons als land straks belachelijk te maken.

Als alles goed gaat start eind 2021 de langste, duurste en ingewikkeldste rechtszaak die ons land ooit heeft gekend. Tot op vandaag zijn er 13 verdachten die terecht zullen staan voor de dodelijkste aanslagen sinds de Tweede Wereldoorlog, waarbij in totaal 32 doden en 340 gewonden vielen. Op het einde zal een 12-koppige volksjury zich over ruwweg 30.000 schuldvragen moeten buigen. De vraag is of dat een taak is waar gewone burgers tegen opgewassen zijn? Zetten we op die manier de deur niet open voor procedurefouten en mogelijk internationaal gezichtsverlies?

Ons land heeft er alle belang bij om deze zaak op een ordentelijke manier af te handelen. Daarom is de oplossing die Van Leeuw suggereert niet vreemd: zorg ervoor dat dit soort ingewikkelde zaken voor een correctionele rechtbank kunnen komen, waar drie beroepsrechters zich sneller en met meer kennis van zaken over de materie kunnen buigen.

Rest de vraag: schaffen we assisen dan niet beter helemaal af? N-VA vindt van wel en ook Justitieminister Koen Geens (CD&V) probeerde dat vorige legislatuur al eens, maar botste toen op het Grondwettelijk Hof. Andere partijen twijfelen: gooien we het kind niet met het badwater weg?

Het hof van assisen is een concept dat dateert van net na de Franse Revolutie, eind 18de eeuw. Sindsdien is er weinig veranderd: in de zwaarste strafzaken, zoals moord en doodslag, beslist een burgerjury na het horen van alle partijen over het lot van de dader(s). Die openbaarheid vergroot niet alleen de betrokkenheid bij en het vertrouwen in de rechterlijke macht, het zorgt ook voor een gevoel van collectieve loutering als het volk zelf zijn misdadigers kan berechten.

Dat net gisteren de familie van de vermoorde Julie Van Espen zich in een open brief kritisch uitliet over de werking van justitie, moet ons tot nadenken stemmen. Het proces van 22 maart weghalen bij assisen, tot daar aan toe, maar wat als we straks alle moordzaken voor een correctionele rechtbank brengen? Welke rol hebben slachtoffers nog als er op een drafje naar een uitspraak wordt toegewerkt? Door hen een stem te geven, vormt assisen vandaag een belangrijk deel van het verwerkingsproces. In een tijd waarin het vertrouwen in justitie geen hoge toppen scheert, heeft de maatschappij er alle belang bij dat de slachtoffers en bij uitbreiding de hele samenleving betrokken worden bij onze rechtspraak. Willen we af van het cliché van de wereldvreemde rechters, dan zal het op deze manier zijn en niet anders.