Het grexit-spook duikt terug op - Bruno Tersago

De Griekse premier Alexis Tsipras geeft gepensioneerden een Kerstcadeau, maar dat was niet naar de zin van internationale geldschieters. Toch haalt Tsipras zijn slag thuis en stevent het land af op een nieuwe confrontatie met de geldschieters.
opinie
Opinie
AFP or licensors

Bruno Tersago woont en werkt in Griekenland. Hij is correspondent voor onder meer VRT Nieuws en schreef een boek over de Griekse economische en budgettaire crisis.

Afgelopen week kwam het weer tot spanningen tussen Griekenland en de internationale schuldeisers. Aanleiding was de aankondiging van premier Tsipras dat hij een deel van het budgettaire overschot zou gebruiken om te verdelen onder de gepensioneerden met de laagste pensioenen. Verder zou hij ook de aangekondigde BTW-verhoging bevriezen voor de Griekse eilanden, en zou hij overgaan tot 5000 nieuwe aanwervingen in de gezondheidszorg.

Zoekt Tsipras hiermee de escalatie of zit er meer achter de aankondiging? En waarom zijn de geldschieters hier niet blij mee?

Kerstcadeau voor gepensioneerden

Op 10 december had Tsipras nog maar net voet aan de grond gezet na een week van uiteenlopende bezoeken aan Cuba, Abu Dhabi en Israël, toen het nieuws kwam dat hij een aankondiging zou doen. Het gonsde in de Griekse pers van de geruchten, want de populariteit van de premier was gezakt tot 24% (waar dat begin 2015 nog meer dan 75% bedroeg) en na een recente regeringsherschikking leek iedereen er van uit te gaan dat Griekenland weer eens op verkiezingen afstevende.

De cadeautjes die hij aankondigde, leken de geruchten te bevestigen: dit zijn maatregelen om een tanende populariteit weer op te vijzelen. Hoe anders kan je een geschenk typeren van 617 miljoen euro voor 1,6 miljoen gepensioneerden die moeten rondkomen met minder dan 20 euro per dag?

Tsipras zelf stelde het voor als een 13de maandloon, iets wat de gepensioneerden en ambtenaren al in 2010 hebben moeten inleveren (samen met vakantiegeld). Maar het is uiteindelijk slechts een eenmalig geschenk van gemiddeld iets meer dan 380 euro per persoon.

Kerstcadeau voor eilanden

Voor velen is het zeker welkom, want ondertussen moeten 2 tot 3 generaties van hetzelfde gezin van een pensioen zien te overleven in Griekenland. Maar de meeste Grieken kunnen zich niet van de indruk ontdoen dat het toch vooral een politieke stunt is en zijn niet onder de indruk. Gepensioneerden kwamen op 15 december voor de derde keer op ruim een maand tijd op straat om te protesteren tegen het aanhoudende besparingsbeleid.

Anders is het met de bewoners op de eilanden. Volgens Tsipras zijn zij degenen die het hardst geleden hebben onder de vluchtelingencrisis. Daarom worden zij vrijgesteld van nog maar eens een verhoging van de BTW vanaf januari 2017. De maatregel kan op heel wat goedkeuring rekenen in Lesbos, Chios, Samos, Leros en Kos.

"Sociaal dividend"

Waar haalt Tsipras het geld vandaan om deze maatregelen te bekostigen? Dat komt van het primaire overschot dat de Griekse overheid heeft geboekt, het geld dat overblijft na een vermindering van de overheidsuitgaven en voor de interest op lopende leningen wordt betaald. Dat primaire overschot lag veel hoger dan voorzien.

Het is niet de eerste keer dat een Griekse premier dergelijke maatregelen aankondigd sinds het land onder curatele staat. Antonis Samaras, de voorganger van Tsipras, heeft in het voorjaar van 2014 iets vergelijkbaars gedaan. Ook hij heeft geld van het primaire surplus gebruikt als “sociaal dividend” en verdeelde het onder gepensioneerden, politie en strijdkrachten.

Njet van de geldschieters

De geldschieters waren niet blij met de aankondiging, vooral niet met het kerstcadeau van 617 miljoen euro. Een woordvoerder van Jeroen Dijsselbloem, de voorzitter van de eurogroep, liet verstaan in een tweet dat de beslissing van Tsipras niet in de lijn van de overeenkomst ligt die met Griekenland is ondertekend.

Het is niet helemaal duidelijk waar deze interpretatie vandaan komt. In het kader van de tweede leenovereenkomst stond het de Griekse regering in ieder geval vrij om het bedrag van het primaire surplus naar eigen goeddunken aan te wenden.

Het hoofd van het ESM (Europese Steun Mechanisme, tevens nieuwe partner in het derde hulpprogramma voor Griekenland), de Duitser Klaus Regling, vond dat de eenzijdige beslissing van Tsipras het vertrouwen niet ten goede kwam.

Integendeel: elke beslissing die Athene neemt en die impact zou kunnen hebben op de begroting, moet volgens hem eerst langs Brussel en Berlijn. Kort nadien kwam een reactie van het Duitse regering dat de maatregel van Tsipras een flagrante schending van de leenovereenkomst was.

Prompt werd besloten om de maatregelen die Griekenland wellicht 45 miljard euro schuldherschikking zouden kunnen opleveren, stop te zetten. De eurogroep had tot die maatregelen besloten op 5 december 2016.

of toch niet

Vrij snel kwam er vanuit de Europese Commissie kritiek bij monde van Pierre Moscovici op de weigering om de maatregelen voor schuldverlichting toe te passen. Volgens de Commissie zijn deze maatregelen niet gekoppeld aan de nieuwe evaluatie voor de uitbetaling van de tweede schijf van de nieuwe noodlening, maar wel aan de vorige evaluatie die succesvol was afgerond. En het cadeautje van Tsipras heeft betrekking op de nieuwe evaluatie en niet op de vorige.

Verder verzetten de socialistische Europese Parlementsleden zich tegen de “onaanvaardbare beslissing” van Jeroen Dijsselbloem om de schuldverlichting voor Athene op te schorten.

Interne politiek

Alexis Tsipras had wellicht de storm zien aankomen en besloot om de maatregel tot financiële steun aan de gepensioneerden voor het parlement te brengen, hoewel dat strikt gezien niet nodig was. Voor het eerst in 16 maanden wilde hij zich geenszins plooien naar de dictaten van de geldschieters.

Is dit een poging om zich opnieuw als een links politicus te profileren, iets waar heel wat Grieken aan zijn gaan twijfelen? In ieder geval probeerde hij een politiek draagvlak te creëren in de hoop dat de geldschieters daarmee onder druk zouden komen te staan.

Aanvankelijk leken alle politieke partijen, behalve het communistische KKE, voor te gaan stemmen, maar tijdens de uiteindelijke stemming onthield de voornaamste oppositiepartij Nea Dimokratia zich. De maatregel werd goedgekeurd door 195 van de 300 Griekse parlementsleden, Gouden Dageraad inclusief.

De ondervoorzitter van Nea Dimokratia vertelde na de stemming op televisie dat zijn partij zich had bedacht na contacten in Brussel, omdat werd gevreesd dat de eenzijdige aankondiging van Tsipras het nieuwe hulppakket in gevaar zouden brengen.

Tsipras scoort

De tactiek van Tsipras leek vruchten af te werpen. Hij probeerde af te tasten in hoeverre Griekenland nog enige soevereiniteit heeft. Bitter weinig, zo bleek, maar hij wist wel min of meer een wig te drijven in het front van de geldschieters.

Ook binnen Griekenland heeft hij gescoord. Zijn populariteit mag dan wel niet meteen de hoogte zijn in geschoten, maar hij heeft getoond dat de oppositiepartij zich laat leiden door Berlijn. Op een moment dat oppositieleider Kyriakos Mitsotakis wordt gezien als nieuwe premier bij mogelijke verkiezingen, is dat niet onbelangrijk.

Heeft Tsipras iets gewonnen met de aankondiging? Op korte termijn wellicht wel. De geruchten dat er vervroegde verkiezingen aankomen, zijn sterk afgenomen. En de geldschieters hebben hun positie ook gewijzigd: er is besloten dat het cadeautje van 617 miljoen euro geen negatieve invloed zal hebben op de begroting van 2017.

Grexit-spook?

Wat er op middellange en lange termijn zal gebeuren, is nog niet duidelijk. Het IMF is nog steeds niet officieel aan boord van het derde hulpprogramma. Het Europese hoofd van het Fonds, de Deen Poul Thomsen, liet vorige week in een blogstuk optekenen dat het IMF tegen verdere austeriteit is in Griekenland, hoewel het aanstuurt op nog meer korten op de pensioenen.

Verder vindt hij ook dat het primaire surplus van 3,5% dat Griekenland moet optekenen in 2018 en voor de komende 10 jaar daarna, absoluut onhaalbaar is. Iets waar Berlijn het niet mee eens is.

Tegelijk wil Griekenland dat het IMF niet meer meedoet in de redding van het land, want de hervormingen die het vraagt, dreigen het fragiele sociale evenwicht in Griekenland helemaal te doen instorten.

De spanning tussen de geldschieters en de onvoorspelbaarheid van Tsipras zouden in de loop van 2017 weer het grexit-spook kunnen wakker maken.

Meest gelezen