Zeker 102 vrouwen om het leven gebracht in drie jaar tijd: Vrouwenraad pleit voor strengere aanpak femicide

Het afgelopen jaar waren er 24 gevallen van femicide: vrouwen die vermoord worden louter omdat ze vrouw zijn. Vaak gaat het om intrafamiliaal geweld, vaak zijn er ook eerdere tekenen dat er iets fout loopt. Dat was ook het geval bij het laatste slachtoffer: op 23 december overleed een Gentse aan de verwondingen die door haar man waren toegebracht. Haar naam werd niet vrijgegeven door het parket. Ook ‘nummers 21 en 22 op de lijst werden vermoord door hun (ex-)partner. De bewuste lijst werd opgesteld door Stop Feminicide Belgium, een blog die al drie jaar bijhoudt hoeveel gevallen van femicide er zijn in België. Sinds 2017 telden zij 102 gevallen. Officiële cijfers zijn er niet. En daar moet volgens velen verandering in komen. 

Eind vorig jaar, op de Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen in november, organiseerde Mirabal, de koepel van vrouwenverenigingen, nog een protestmars in Brussel om het probleem op de agenda te zetten. Meer dan tienduizend demonstranten kwamen toen op straat.  Heeft dat niets opgeleverd? “Er wordt gepraat, maar op het terrein merken we daar nog niet veel van”, zegt Magda De Meyer, voorzitter van de Vrouwenraad. “Waar ik dat aan merk? Dat we van vrouwen nog steeds moeten horen dat ze naar de politie zijn gegaan maar er niets werd gedaan met hun klacht bijvoorbeeld.”

Dat blijkt ook uit de feiten. Vorige donderdag nog werd Fanny Appes neergestoken door haar ex-vriend op de trein ter hoogte van Linkebeek. “Vandaag ben ik ontsnapt, maar hij had me kunnen vermoorden”, zei ze. Ook Appes had eerder klacht ingediend tegen die man, zonder gevolg. “Als je dat hoort ...”, zucht advocate Mieke Van Laer (Progress Lawyers Network). “Telkens zoiets gebeurt of een spectaculaire moord in de media komt, wordt er veel gezegd, maar die verontwaardiging gaat telkens weer liggen. Daarom dat ik het bijvoorbeeld goed vind dat de ouders van Julie Van Espen die brief hebben geschreven, zodat het onder de aandacht blijft.”

Feminicide is de internationale term die wijst op het feit dat de overheid structureel onvoldoende initiatief neemt om wat te doen aan het probleem. Om de urgentie van het onderwerp levendig te houden, organiseerde de Vrouwenraad afgelopen vrijdag een rondetafel. Een van de centrale vragen die voorlag, was of femicide moet opgenomen worden in de wet als apart misdrijf, zoals PVDA en DéFi voorstellen. De Vrouwenraad is daar voorstander van. “Sommige mensen vinden dat overbodig”, zegt Van Laer. “De wet voorziet met moord en doodslag nu al immers voldoende instrumenten om de zwaarst mogelijke straffen te geven.”

Zelf is Van Laer, net als de Vrouwenraad, wel voorstander om femicide op te nemen als een apart misdrijf. “Ook voor ouder- of kindermoord wordt een onderscheid gemaakt in de wet”, zegt ze. “Dat doen we omdat ze de samenleving speciaal raken. Ik vind dat dat ook geldt voor femicide.” Naast de symboolwaarde zou het ook een praktisch doel kunnen dienen. Aangezien voor elk misdrijf aparte cijfers moeten worden bijgehouden, zouden we ook eindelijk kunnen beschikken over deftige cijfergegevens. Die ontbreken nu: de cijfers van Stop Feminicide Belgium zijn louter gebaseerd op krantenberichten en dus een onderschatting.

Nationaal actieplan

Minister van Gelijke Kansen Nathalie Muylle (CD&V), ook aanwezig vrijdag, geeft toe dat de cijfergegevens momenteel niet voldoen. “We werken eigenlijk met cijfers van tien tot twintig jaar oud”, zegt ze. “Daar kan je geen beleid mee organiseren.” Toch is Muylle geen fan van het idee om femicide in de wet op te nemen als apart misdrijf. “Ik houd niet zo van symbolen”, zegt ze. “Geef mij maar concrete maatregelen op het terrein.”

Net daarom organiseert de minister instrumenten die hulpverleners moeten helpen bij het maken risicoanalyses – moet ik nog maatregelen nemen als een vrouw een klacht indient tegen haar partner? – bereidt ze de opening van extra Zorgcentra na Seksueel Geweld voor en werkt ze een proefproject rond een stalkingsalarm uit.

Al helpt het niet dat de regering in lopende zaken is. Zeker voor het opstellen van een nieuw nationaal actieplan voor gendergerelateerd geweld is dat een probleem: het vorige actieplan liep eind vorig jaar af, waardoor er nu geen loopt. Nochtans heeft ons land zich met het Verdrag van Istanbul verbonden tot meer gecoördineerde maatregelen in de strijd tegen geweld. “Ik wil tegen de zomer toch rond zijn met een tekst zodat een nieuwe regering die onmiddellijk kan goedkeuren”, zegt Muylle.

“Ik weet dat het niet sexy klinkt, zo’n nationaal actieplan, maar het is wel waar wij al lang op hameren”, zegt De Meyer. “Nu doet elke minister zijn eigen ding om in de media te komen, zonder opvolging of impactanalyse. Om het op flessen te trekken: er gaat meer geld naar de reclamewereld dan naar het probleem. Als je ziet dat femicide meer slachtoffers eist dan terrorisme, waarom staat het dan niet hoger op de agenda?”