Direct naar artikelinhoud
Natuurbehoud

Natuur verwoesten? Dan is dit de prijs

Koraalrif voor de kust van Egypte. Het gros van natuurgebieden is eind deze eeuw verdwenen.Beeld AFP

Voor de eerste keer zijn harde economische cijfers geplakt op de uitsterving van soorten en verschraling van leefgebieden. De schade van natuurvernietiging in geld gerekend is enorm.

Het verlies aan natuur gaat de wereld geld kosten. Zonder spoedige actie om de planeet te beschermen levert de wereldeconomie over de komende dertig jaar duizenden miljarden euro’s in. De landen die het hardst geraakt worden, in verhouding tot hun nationaal inkomen, zijn Madagaskar, Togo, Vietnam en Mozambique. In dollars staan de VS bovenaan met de grootste schadepost. Bij doorgaan op de huidige weg kalft het Amerikaanse bruto binnenlands product in de komende decennia zo’n 75 miljard euro per jaar af.

Daarna volgt Japan met een min van 73 miljard euro en het Verenigd Koninkrijk dat krap 20 miljard ziet verdwijnen.

De cijfers komen van het World Wildlife Fund (WWF) en staan in de afgelopen week gepubliceerde studie Global Futures. Het is de eerste keer dat het WWF de macro-economische kosten van natuurafbraak heeft berekend. Het deed dat voor 140 landen, samen met andere organisaties en universiteiten. De mensheid is voor zijn bestaan afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen, is de gedachte. Als leefgebieden zoals bossen, moerassen en koraalriffen verslechteren, raken essentiële ecosystemen verstoord. Dat leidt tot bijvoorbeeld minder vissen, bestuivers en bomen voor houtproductie, allemaal gevolgen die direct de economie raken.

Olievervuiling in mangrovegebied bij Rio de Janeiro, Brazilië in 2018.Beeld AP

Economische malaise

Vorig jaar liet een wereldwijde studie naar biodiversiteit, het IPBES-rapport, al zien dat de natuur – soortenrijkdom, ecosystemen – harder achteruit gaat dan ooit. Dat is niet alleen te duiden als een milieucrisis, maar leidt ook tot economische malaise, als daar geen maatregelen tegen worden genomen, waarschuwt WWF.

Het ‘natuurlijk kapitaal’ voorziet immers in een hoop diensten die de mens nodig heeft voor zijn voortbestaan.

Via die zogeheten ‘ecosysteemdiensten’ is de mogelijke economische schade nu in kaart gebracht. Omdat het zeer complex is de hele staat van de planeet aan de economie te koppelen, hebben de onderzoekers er zes van die ecosysteemdiensten uitgelicht waarvoor genoeg gegevens beschikbaar zijn.

Daardoor zijn hun schattingen van de economische schade ‘zeer conservatief’, zeggen ze. Zou je alle van de natuur afhankelijke economische activiteit meerekenen, dan zou het inkomensverlies veel hoger uitvallen, is hun stelling.

De onderzoekers hebben gekeken naar bestuiving van gewassen, bescherming van kusten tegen overstroming en erosie, beschikbaarheid van water, houtproductie, visserij en de opslag van CO2. In de studie passeren verschillende scenario’s de revue.

Arme landen dragen de zwaarste lasten

Bij ‘business as usual’, ofwel doorgaan op de huidige voet, bedraagt de economische schade tot 2050 in totaal ruim 9.000 miljard euro. Dat is ongeveer 450 miljard euro per jaar. De agrarische sector krijgt de hardste klappen, productie en handel dalen. Daarnaast stijgen de prijzen van grondstoffen: hout met 8 procent, katoen met 6 procent, groenten en fruit met 3 procent. Arme landen met kwetsbare economieën dragen de zwaarste lasten. Weet de wereld een duurzamer pad te vinden waarin behoud en herstel van natuur centraal staat, dan gaat de mondiale economie er juist op vooruit.

Tot 2050 levert dat ruim 450 miljard euro meer op. Ook de schatting van deze baten is zeer voorzichtig, stellen de onderzoekers.

Deze eerste brede berekeningen van de economische schade van natuurverlies komen in een jaar van belangrijke internationale bijeenkomsten over het welzijn van de aarde. In oktober komt de wereld bijeen in China op een soort klimaattop voor de biodiversiteit. Daar moeten afspraken uit komen om de uitsterving van soorten en achteruitgang van leefgebieden een halt toe te roepen. Het afgelopen jaar verschenen rapport van IPBES, het VN-klimaatpanel voor de biodiversiteit waarin wetenschappers wereldwijd samenwerken, levert daar alle munitie voor. Zo worden een miljoen soorten planten en dieren bedreigd met uitsterven. De bijeenkomst in China moet een soort ‘Parijs’ voor de biodiversiteit worden.

Vlak daarna is de COP26 in Glasgow, de klimaattop waar moet blijken hoe ver landen daadwerkelijk zijn met hun plannen voor het terugdringen van de CO2-uitstoot. Veel maatregelen die landen kunnen nemen, zoals bescherming van bos of herstel van mangroves, dienen beide doelen.

Door hardere economische cijfers aan natuurverlies toe te kennen, hopen de onderzoekers dat politici en beleidsmakers meer doordrongen raken van de noodzaak om in te grijpen.

Eén walvis is 2 miljoen dollar waard, er zijn er nog 1,3 miljoen

De economische waarde van bijen is jaren geleden al eens becijferd. Die zou voor de hele wereld 265 miljard euro bedragen vanwege hun onmisbare bestuivingsarbeid. Dankzij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is nu ook bekend wat walvissen betekenen in termen van geld. En dat is nogal wat: 1.000 miljard dollar in totaal, zo blijkt uit recent onderzoek gepubliceerd door het IMF. Het doden van een walvis is dus een prijzige aangelegenheid. Die actie vernietigt 2 miljoen dollar die het dier kan leveren voor het behoud van een gezonde planeet.

De walvis levert namelijk allerlei ‘ecosysteemdiensten’. Zijn bestaan is goed voor de visstanden, het ecotoerisme en de opslag van CO2. Als een walvis sterft, zakt die naar de bodem van de oceaan en neemt 33 ton CO2 mee, die in zijn lichaam is opgeslagen. Dat blijft daar eeuwenlang zitten. En waar het grootste zoogdier op aarde is, is ook een van de kleinste: fytoplankton. Dat organisme in de oceanen neemt 40 procent van de kooldioxide in de atmosfeer op, vergelijkbaar met de bijdrage van vier regenwouden zo groot als de Amazone.

Mineralen

Meer fytoplankton betekent dus meer opname van CO2. Fytoplankton groeit goed op de poep van walvissen. Door de zwembewegingen van de walvis bereiken mineralen uit de ontlasting het zee-oppervlak. Die mineralen zijn op veel plekken schaars. Meer walvissen betekent dus meer fytoplankton.

Een gigantische vlieger in de vorm van een walvis hangt boven het strand bij Sydney.Beeld EPA

Als de activiteiten van het kleine organisme slechts 1 procent zouden toenemen, zou dat al enorm uitmaken voor de opname van kooldioxide: vergelijkbaar met de plotselinge verschijning van 2 miljard volwassen bomen. Biologen schatten dat er door bejaging en andere bedreigingen zoals plasticvervuiling, scheepvaart en herrie nog maar een kwart over is van de oorspronkelijke populatie walvissen. Het waren er vier tot vijf miljoen, op dit moment zijn het er zo’n 1,3 miljoen. Als er meer walvissen zouden zijn, zou dat een grote bijdrage leveren aan het verminderen van het klimaatprobleem. De techniek is vrijelijk beschikbaar gesteld door de natuur, anders dan dure CO2-opslagprojecten die nog niet van de grond komen.

Voorzichtige schattingen

Maar het beschermen van walvissen kost ook geld. Is die uitgave economisch te verantwoorden, vroegen de onderzoekers – economen van het IMF en twee universiteiten – zich af. Dan moet je weten wat de geldelijke waarde is van een walvis.

Met behulp van onder meer de marktprijs voor uitstoot van CO2, de gemiddelde activiteit van een volwassen walvis en zijn bijdrage aan andere zaken als het klimaat, toerisme en het bevorderen van populaties vissen en zeevogels komen de economen op een getal: ruim 2 miljoen dollar per walvis en in totaal meer dan 1.000 miljard dollar voor de huidige populatie grote walvissen. En dat zijn dan nog voorzichtige schattingen, melden ze.

Voorzichtige schattingen
Beeld Grafiek DM / WWF

Beschermen is dus zinvol, concluderen de wetenschappers. En om dat te regelen valt een voorbeeld te nemen aan het programma tegen ontbossing van de VN.

Dat programma voorziet in certificaten en financiële prikkels. Een optie zou bijvoorbeeld kunnen zijn om rederijen die voor walvissen verstorende routes mijden, financieel te compenseren. De VN en wellicht de Wereldbank zouden een beschermingsprogramma voor walvissen kunnen opzetten, is de suggestie van de onderzoekers. Ze pleiten er verder voor de rol van walvissen expliciet op te nemen in het klimaatakkoord van Parijs.