Direct naar artikelinhoud
Het bleef lang rustig op de Ultimas, maar dat keerde snel
ReportageUltimas

Het bleef lang rustig op de Ultimas, maar dat keerde snel

Beeld Wouter Van Vooren

Het bleef lang rustig op de uitreiking van de Ultimas, maar toen minister-president Jan Jambon (N-VA), bevoegd voor Cultuur, aan het einde van de avond het podium betrad, kreeg hij enkele rotte tomaten naar zijn hoofd geslingerd. 

Bekijk nu: Jan Jambon wordt bekogeld met tomaten

Video wordt geladen...

“Ik denk dat u erger had verwacht”, zei presentator Marcel Vanthilt. Het was kwart voor tien, en eindelijk betrad Vlaams cultuurminister Jan Jambon (N-VA) het podium. Plots riep iemand ‘fascist’ en werd een handvol tomaten richting het podium geslingerd. Uit de zaal die een hele avond lang opvallend rustig was gebleven steeg her en der boegeroep op. “Ik had wel enige reactie verwacht”, reageerde Jambon kort in de microfoon van Vanthilt. “Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is.”

Vlaams minister-president Jan Jambon, tevens bevoegd voor Cultuur, leeft op gespannen voet met het Vlaamse kunstenveld sinds hij ongezien forse besparingen op subsidies aankondigde en doorvoerde. Nog geen twee weken geleden kreeg Jambon al boegeroep over zich heen toen hij de Music Industry Award (MIA) voor Hit van het Jaar kwam uitreiken. Ook in aanloop naar de Ultimas, de Vlaamse cultuurprijzen, klonk er gemor. Pianist Jef Neve, schrijver Peter Verhelst en theatermakers Jan Decorte en Sigrid Vinks kondigden aan uit protest niet aanwezig te zijn. Uiteindelijk stuurde ook schilder Luc Tuymans, die in navolging van Decorte en Vinks de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste ontving, zijn kat. Hij schonk zijn prijzengeld van 20.000 euro aan de sociaal-culturele organisatie Let’s Go Urban.

Uit het publiek werden enkele tomaten richting Jan Jambon gegooid, die troffen geen doel.Beeld Wouter Van Vooren

Ook de andere laureaten zaten met gemengde gevoelens. Bij De Centrale (Ultima voor Muziek) en Arsenaal/Lazarus (Ultima voor Lokaal Cultuurbeleid) werd vooraf een boycot overwogen. “Heel eerlijk? Ik heb hier een superdubbel gevoel bij”, vertelde ook theatermaker Jozef Wouters vooraf. Samen met Menno Vandevelde en hun Decoratelier krijgt hij de Ultima voor Podiumkunsten. Toen Wouters door Jambon zelf werd gebeld om te horen dat hij bekroond werd met een Ultima, was hij onderweg naar een betoging. Om te protesteren tegen de cultuurbesparingen van diezelfde Jambon. 

Luc Tuymans kwam zelf niet opdagen en schonk zijn prijzengeld van 20.000 euro aan de sociaal-culturele organisatie Let's Go Urban.Beeld BELGA

Uiteindelijk kon Wouters het niet laten om van op het podium een steekje uit te delen aan Jambon. “We zijn nu iets langer dan tien jaar bezig, We hebben gemerkt dat het de kleine organisaties zijn die jonge makers echt kunnen ondersteunen, zoals fABULEUS in Leuven en Het Bos in Antwerpen. Jong werk heeft nood aan kleine organisaties. Kleine organisaties hebben nood aan projectsubsidies.” De uitreiking was al bijna een uur bezig, maar het woord was gevallen: projectsubsidies. Het kwam Wouters op luid applaus te staan. Toen hem nadien werd gevraagd wat hij met de 10.000 euro aan prijzengeld zou doen, antwoordde hij: “De helft hebben we aan stellingen gegeven. De andere helft geven we aan dingen waar de Vlaamse regering niet zo veel geld aan geeft.”

Ambras

Op de zesde verdieping van het Concertgebouw, waar de laureaten en de pers enkele uren voor de uitreiking samenkwamen, zou Jambon een woordje spreken. Uiteindelijk gaf hij enkel een kort radio-interview en verdween hij nadien weer in de coulissen, zonder met de laureaten te spreken. “De N-VA doet er alles aan om een conflict te vermijden”, klonk het in de wandelgangen. Op een vergadering van de organisatie zou Jambons kabinetschef, Joachim Pohlmann, vlakaf hebben gevraagd of ze ‘ambras’ moesten verwachten.

Presentatoren Annelies Moons en Marcel Vanthilt probeerden aan het begin van de avond de sfeer van controverse te doorbreken met een grapje: “Aan het einde van de avond is er een fluitconcert voor Jan Jambon”, aldus Vanthilt. “Ik bedoel: een korte nabeschouwing ván Jan Jambon.”

Uiteindelijk leken Moons en Vanthilt de boel strak onder controle te houden, in een zaal waar de beau monde van de Vlaamse cultuursector en de beau monde van de Vlaamse politiek zich mengden. De laureaten kregen niet zomaar een microfoon om hun zegje te doen: ze dienden te antwoorden op de vragen die de presentatoren hen voorschotelden. Controverse werd geschuwd. Tot Walter Swennen de Ultima voor Beeldende Kunst ontving.

Ambras
Beeld Wouter Van Vooren

Swennen was om gezondheidsredenen niet aanwezig, en ontsprong zo het vraag-antwoordritueel. Hij liet een vooraf opgesteld dankwoord voorlezen door kunstcriticus Hans Theys. “Bij het vernemen van mijn bekroning, ging mijn eerste gedachte uit naar redenen om deze prijs te weigeren. Welke kunstenaar wenst of aanvaardt zijn naam verbonden te zien met de communicatie van de macht en de canonieke idee van cultuur die daardoor wordt uitgedragen?” Applaus vanuit de zaal. Maar Swennen ging nog verder: “Mijn tweede gedachte was: 10.000 knotsen zijn toch 10.000 knotsen. Het is geld van ons allemaal, het is beter om het te recupereren.” Waarop hij aankondigde de 10.000 euro aan de PTB-PVDA te schenken.

Toch leek het al bij al een redelijk rustige avond te worden – tot Jambon alsnog aantrad. Vanthilt lapte het scenario aan zijn laars en begon de minister-president kritische vragen te stellen over zijn beleid. “De uittredingsvergoedingen van de parlementsleden bedragen acht miljoen euro. Dat is meer dan de subsidies van heel wat grote cultuurinstellingen samen.” Een aanvankelijk koele Jambon maakte er zich vanaf met een kort: “Dat is een debat dat je nooit kunt winnen”, maar werd zichtbaar zenuwachtig toen Vanthilt bleef doordrukken. Of, zoals een cultuurdirecteur het eerder op de avond samenvatte: “Bij de N-VA zitten ze met dichtgeknepen billen.”