Tomaten gooien naar een minister is een zielig zwaktebod en voedt de polarisering

Gisteren werden in Brugge de Ultimas uitgereikt, de cultuurprijzen van de Vlaamse gemeenschap. Spijtig genoeg gaat het debat vandaag nauwelijks over de vele verdiende winnaars, van beeldende kunstenaars over filmmakers tot culturele ondernemers.

Nee, de berichtgeving (en ook deze opinie) gaat in de eerste plaats over enkele tomaten die minister van cultuur Jan Jambon, samen met wat boegeroep, naar zijn hoofd kreeg geslingerd. Een paar weken eerder was de minister al uitgejouwd door een deel van het publiek op de MIA's. Jambon bleef er opvallend kalm bij en reageerde mild op de acties. Vanuit dat opzicht moeten we er ook niet te gewichtig over doen, politici kunnen best tegen een stootje. Maar toch kijk ik met misprijzen naar deze acties: boe roepen is een zwaktebod,  tomaten gooien ronduit zielig. 

Voor alle duidelijkheid: ik begrijp dat mensen boos zijn. De besparingen op cultuur doen pijn en ze zijn tot stand gekomen zonder overleg met de sector. Allicht komen de besparingen in de welzijnssector nog harder aan bij de betrokkenen, maar dat neemt niet weg dat artiesten en kunstenaars mogen opkomen voor datgene waarin ze geloven.

Bovendien ben ik een grote voorstander van protest. In een democratie mag je vreedzaam opkomen voor je mening. Je kan je stem laten horen, lawaai maken en af en toe eens buiten de lijntjes kleuren. Dat mag Filip Dewinter als hij tegen de komst van een asielcentrum protesteert, en dat mogen ook Luc Tuymans en Tom Van Dyck wanneer ze niet willen dat het mes wordt gezet in de projectsubsidies voor beginnende artiesten. 

Bekijk hieronder de beelden van het incident met minister Jan Jambon (en lees verder): 

Maar boe roepen en tomaten gooien is wel een erg goedkope, en vooral weinig creatieve vorm van protest. Van kunstenaars en artiesten verwacht je beter. Een hoger niveau. Als aandacht trekken het enige doel was, is de actie geslaagd, maar als het ook tot doel had om beleidsmakers en de publieke opinie te overtuigen dat de cultuursector beter verdient, dan was het een fiasco.

Op sociale media regent het afkeurende reacties, en velen voelen zich geroepen hun misprijzen voor de wereldvreemde, elitaire, communistische ‘subsidieslurpers’ te uiten. “Dat ze maar goed snijden in die subsidies. hoe meer hoe beter.”, twittert iemand. Dat deel van de bevolking dat achter de besparingen stond, werd gisteren bevestigd in zijn gelijk. 

Anderen voelen zich dan weer geroepen om de actie te steunen, en waren blij dat hun woede zich vertaalde in rondvliegende tomaten. Sommige vonden het ludiek (haha tomaten), anderen vonden het best nog wel braaf. Want een ‘fascist’ als Jambon mag blij zijn dat hij er met wat tomaten van afkomt, toch? 

Het lijkt me dat deze hele protestactie stereotypen bevestigt, en niets bijdraagt aan het wederzijds begrip. Voor wie ervan overtuigd is dat we momenteel in Vlaanderen een cultuurstrijd beleven tussen rechtse nationalisten en linkse culturo’s, was dit een zoveelste veldslag, met tweets en tomaten. Maar voor wie een hekel heeft aan polarisering, was het een zoveelste stap in de verkeerde richting.

Natuurlijk wel. Luc Tuymans besloot zijn prijs voor algemene culturele verdienste niet op te halen, en het geld weg te schenken aan het schitterende Let's Go Urban. Maar vooral de actie van eind vorig jaar om in theaters het publiek na de voorstelling mee op het podium te roepen was creatief en betekenisvol. Er werd getoond dat er niet alleen in de grote zalen, maar verspreid over het Vlaamse land mensen van allerlei slag van kunst en cultuur genieten. De beelden werden gretig gedeeld op sociale media en leiden tot ‘relatief’ weinig negatieve reacties. Anderen grepen de besparingen ook aan om uit te leggen dat wat zij doen maatschappelijk relevant is en toonden met cijfers aan dat cultuur ook economisch ‘opbrengt’. 

Misschien moeten de meest creatieve mensen in deze sector nog een stap verder gaan, en ook de gewone man/vrouw in de straat overtuigen van het belang om te investeren in cultuur. Waarom geen flashmobs op markten en pleinen, of op plaatsen waar Jambon een lintje moet doorknippen? Waarom het kabinet van Jambon niet Christo-gewijs laten inpakken? Waarom niet even advies vragen aan Greta Thunberg over hoe je de aandacht van de hele wereld trekt?

De Vlamingen die verwikkeld zijn in een (online) cultuuroorlog zal het niet overtuigen, maar de grote meerderheid van mensen die af en toe eens naar een theater of museum gaan misschien wel. Boe roepen en tomaten gooien is zowat even creatief als een zoveelste staking van het personeel bij de NMBS. Het levert je aandacht op, maar verzwakt je positie ten aanzien van de publieke opinie.

Protesteren zit ingebakken in onze cultuur. Het zou de mensen uit de culturele sector sieren, mochten ze die traditie een creatieve impuls geven. En het boe roepen laten voor de slechte verliezers in het voetbalstadion.