Schilder Léon Spilliaert klaar voor internationale doorbraak: expo nu te zien in Londen, daarna in Parijs 

Oostendenaar James Ensor kennen ze ondertussen in het buitenland, maar zijn 21 jaar jongere collega, vriend en stadsgenoot Léon Spilliaert bleef al die tijd een geheimtip, een buitenbeentje dat in geen enkele stroming echt paste.

Tot nu, want 2020 zou wel eens het jaar van de internationale doorbraak kunnen worden: in de Royal Academy in Londen opent komend weekend een eerste solo-expo, eenvoudigweg "Léon Spillaert" getiteld. Midden juni wordt die - aangepaste - tentoonstelling verwacht in Musée d'Orsay in Parijs. Heeft de wereld Spilliaert ineens ontdekt?

Nee, het is niét de eerste buitenlandse tentoonstelling, vertelt curator Anne Adriaens-Pannier, die al jaren ijvert voor de erkenning van het werk van Spilliaert: “In Japan zijn ze al enthousiast, na een expo die we daar in 2003 organiseerden en in Bonn, in Duitsland, werd hij opgemerkt naast Edvard Munch en anderen, in de expo “Unheimlich”. Ook in Parijs was hij al te zien.” Toch blijft Spilliaert vooral een naam voor de fijnproever. Dat zou deze tentoonstelling met 81 werken misschien kunnen veranderen, net zoals ook James Ensor internationaal werd opgepikt.

Die vergelijking tussen de twee Oostendse kunstenaars komt niet uit de lucht vallen. Vier jaar geleden kreeg James Ensor al een eigen expo in de Royal Academy, waar toen onder impuls van Luc Tuymans ook werk van Léon Spilliaert te zien was. Dat legde dan weer de basis voor déze solotentoonstelling, de allereerste van Spilliaert in de Angelsaksische wereld. De grote droom van curator Adriaens-Pannier blijft de erkenning in Amerika, en deze expo kan daarbij helpen: “Ik werk aan een Amerikaans project rond Munch en Spillaert, en dat zou over een paar jaar moeten lukken.” 

Volgens de curator is er nog een andere reden waarom Spilliaert nog niet zo internationaal gekend is: het overgrote deel - meer dan 85 procent van de naar schatting 4.500 (!) werken - is in privébezit. Grote, buitenlandse musea hebben (nog) niet veel werk van Spilliaert opgenomen. Al hangt er in Londen wel een opvallend zelfportret uit de collectie van het Metropolitan Museum in New  York. Ook maakte Spilliaert vooral tekeningen, waardoor de werken kwetsbaar zijn en minder makkelijk permanent getoond kunnen worden.

In Parijs zullen vanaf midden juni zo'n 75 werken hangen, met een sterke focus op de beginjaren, terwijl de Royal Academy in Londen het publiek wil laten kennismaken met het hele oeuvre. Al zijn de bekendste werken, zoals "Baadster", niet te zien.

Spilliaert was een man van de zee, en van vele nachtelijke wandelingen. Voorbeelden van die donkere werken hangen in Londen, maar ook tekeningen van het Zoniënwoud en minder bekende werken van een zeppelin, die hij in 1910 in opdracht van de eigenaar maakte. Werken waarmee Spilliaert volgens de curatoren zijn tijd vooruit was, door de opvallende manier waarop hij die luchtballon in beeld bracht. 

"Hij blijft een ontzettend originele kunstenaar, die in zijn beginjaren weinig erkenning kreeg. Die sombere werken spraken toen niet zo aan, maar nu des te meer. En je kan er naar blijven kijken. Zelfs ik ontdek na al die jaren telkens weer iets nieuws."

Tegelijkertijd loopt er nu in de Royal Academy in Londen een tentoonstelling met tekeningen van Pablo Picasso, een gelukkig toeval. “Picasso en Spilliaert zijn in hetzelfde jaar geboren, 1881”, vertelt Adriaens-Pannier glunderend. “En in 1904 hebben ze samen tentoongesteld in een kleine galerie in Parijs! Er liep zelfs een weddenschap tussen de twee jonge kunstenaars: wie het eerst een werk verkocht, moest de ander een diner betalen.” Dat diner, dat Picasso uiteindelijk mocht betalen, heeft wellicht nooit plaatsgevonden, maar na 116 jaar hangen hun werken wel weer dicht bij elkaar. 

Bekijk hieronder de reportage uit "Het Journaal":