De koning verrast opnieuw: waarom hij de pauzeknop indrukt bij de formatie

De koning verrast opnieuw. Terwijl iedereen keek naar vicepremier Alexander De Croo (Open Vld), stuurt hij de voorzitters van de Kamer en de Senaat de wei in. Met Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR) komen er twee liberalen aan zet, nadat CD&V’er Koen Geens eind vorige week zijn opdracht inleverde. “Ze krijgen de opdracht de nodige politieke contacten te leggen voor de vorming van een volwaardige regering”, deelde het paleis mee.

Filip herhaalt hiermee de zet die zijn vader Albert uitvoerde in september 2010, tijdens wat de langste formatie ooit zou worden. Hij stelde toen Danny Pieters (N-VA) en André Flahaut (PS) aan als ‘koninklijk bemiddelaars’. Ze werden al snel ‘het olijke duo’ genoemd.

Met Laruelle en Dewael neemt de koning gas terug. De voorbije maanden koos Filip met partijvoorzitters Paul Magnette (PS), Joachim Coens (CD&V), Georges-Louis Bouchez (MR) en vicepremier Koen Geens (CD&V) telkens voor figuren in het centrum van de politieke macht. Zo hield hij de vaart in de formatie. Nu bleek dat onmogelijk en dus viel De Croo af.

De eerste opdracht voor Dewael en Laruelle is weer rust creëren in de Wetstraat. Alle partijen zijn het erover eens: na een heftig weekend met forse verklaringen, waarbij de PS definitief de deur sloot voor N-VA, zal er tijd moeten overgaan vooraleer er nieuwe stappen gezet kunnen worden. Bovendien vinden eind maart de voorzittersverkiezingen van Open Vld plaats. Pas daarna kan er echt geschakeld worden bij de regeringsvorming, zo valt te horen. Het duo moet op maandag 9 maart een eerste keer verslag uitbrengen.

De twee liberale ex-ministers hebben een ruime staat van dienst. Door hun ambt als Kamer- en Senaatsvoorzitters worden ze verondersteld boven de mêlee te staan en tegelijk de gevoeligheden van de verschillende partijen te kennen. Met enige afstand moeten zij de formatie weer vlot trekken. 

Symboliek

Het was MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez die met de naam van Laruelle kwam aandraven. De MR-top had woensdagochtend daarover overleg met de CD&V, om de gebeurtenissen van de voorbije dagen te bespreken, maar ook de volgende stappen voor te bereiden. Het was tijd voor een meer neutraal figuur, was het besluit. Onder druk van PS kwam ook Dewael erbij. De Franstalige socialisten leuren al langer met zijn naam. Intern outte hij zich bij Open Vld als voorstander van een paars-groene coalitie. 

Laruelle is de eerste vrouw in de Belgische geschiedenis die door de koning wordt uitgestuurd tijdens een formatie. De voorbije dagen was er kritiek dat ook Filip steeds voor mannen had gekozen. Dat nu ook de Senaatsvoorzitter aan zet komt, is niet toevallig. De Senaat wordt sinds de zesde staatshervorming beschouwd als de ‘ontmoetingsplaats tussen de gewesten en gemeenschappen’. Een beetje symboliek in tijden dat de Belgische staatsstructuur wordt gezien als de oorzaak voor de blokkerende onderhandelingen.

De bedoeling is dat de twee het vertrouwen laten weerkeren, maar ook echt voorttimmeren aan een mogelijke coalitie. Doordat het paleis het in zijn communiqué expliciet heeft over ‘een volwaardige regering’, wordt de piste van een noodregering voorlopig van tafel geveegd.

Na het duidelijke neen van Magnette tegen een regering met PS en N-VA, is een Vivaldi-coalitie de enige werkbare. Het zal allicht ook eerst die piste zijn die de informateurs zullen verkennen. Evident wordt dat echter niet. In november beet informateur Magnette al zijn tanden stuk, vorige maand zag diens opvolger Bouchez zijn poging stranden. 

Taaie klant CD&V

Dewael moet in eerste plaats zijn eigen partij overtuigen. Toen Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten op het punt stond mee te stappen in de paars-groene plannen van Magnette, werd ze teruggefloten door een deel van de partij. De vraag is hoe Open Vld zich zal positioneren onder een nieuwe voorzitter. Op een debat tussen de kandidaat-voorzitters op de Franstalige nieuwszender LN24, was Egbert Lachaert alvast duidelijk.“Vivaldi is niet mijn voorkeursscenario, totaal niet”, zei hij. 

De taaiste klant wordt CD&V. Vooral na het felle interview van koninklijk opdrachthouder Koen Geens (CD&V) in De zevende dag, is de partij meer verenigd dan ooit: Vivaldi is uitgesloten. “CD&V blijft voorstander van een regering met een meerderheid aan elke kant van de taalgrens”, herhaalde voorzitter Joachim Coens woensdag nog eens aan de poorten van het paleis. 

Maar zelfs sp.a verkiest een paars-gele regering boven Vivaldi. In die laatste combinatie zijn ze in principe overbodig, waardoor ze minder kunnen wegen. Bovendien vrezen ze in zo’n bonte coalitie niet hun stempel te kunnen drukken.

Er is nog de theoretische optie zonder de PS, wat in de Franstalige pers ‘la coalition 77' wordt genoemd, naar het aantal zetels. Maar die optie zal vooral theorie blijven. Het gaat om een regering met de voormalige Zweedse partijen, N-VA, Open, CD&V en MR, aangevuld door sp.a en cdH. CdH heeft echter al aangegeven dat ze die formule niet zien zitten en ook voor Vlaamse socialisten zit die coalitie niet lekker. Ze zouden Vlaams in de oppositie zitten en federaal in een meerderheid die volop zal worden aangevallen door zusterpartij PS. Bovendien telt deze coalitie eigenlijk slechts 76 zetels, als je die van Jean-Marie Dedecker niet meerekent. Hij werd verkozen op een N-VA-lijst, maar zetelt als onafhankelijke. Zo is er maar één zitje op overschot en dat is te krap.

Daarom dat bij verschillende partijen nog steeds de stille hoop sluimert dat de PS na verloop van tijd toch nog van gedacht verandert en een paars-geel avontuur overweegt. Twijfelachtig, maar er zal in elk geval (heel) veel tijd voor nodig zijn.