Woede, ongerustheid en angst: de Belgische politiek roept negatieve emoties op

Politieke wetenschappers van vijf Belgische universiteiten (UA, KU Leuven, VUB, UC Louvain en ULB) vroegen net na de verkiezingen van mei vorig jaar aan zowel Vlamingen, Walen als Brusselaars hoe zij kijken naar het  politieke systeem. In totaal vulden 3.902 Belgen de vragenlijst in.

De resultaten, die De Morgen kon inkijken, zijn ronduit vernietigend. Bijna de helft van de bevraagden (48,7 procent) vindt politici corrupt. Net geen 60 procent meent dat politici niet begrijpen wat er speelt in de samenleving. En 62,8 procent vindt dat heel wat politici al te lang de dienst uitmaken. Slechts een kwart van de Belgen denkt dat de meeste politici wel een beetje tot helemaal competent zijn en nauwelijks 16 procent gelooft dat ze hun beloften proberen na te komen.

De Belgische politiek roept bij de kiezer vooral negatieve emoties op. Een meerderheid van de ondervraagden geeft aan zich woedend, ongerust, verbitterd of angstig te voelen. Bij slechts een kleine minderheid roept de politiek gevoelens van hoop en opluchting op. De Belg voelt zich ook niet vertegenwoordigd door de politieke partijen. Ruim 44 procent van de bevraagden vindt dat geen enkele partij of politicus zijn belangen goed behartigt. 

Het enige positieve in het hele onderzoek: de Belg behoudt wel zijn geloof in de representatieve democratie an sich. Een ruime meerderheid (82,9 procent) zegt nog te geloven in verkiezingen om de zoveel jaar om gekozen functionarissen te benoemen en in het feit dat er coalities gevormd moeten worden om een regering te krijgen (64 procent).

Waar ze wel een probleem mee hebben, is het aantal parlementariërs en ministers én de hoogte van hun salarissen. Ook het feit dat burgers te weinig betrokken worden bij het beleid, en de rol van de partijvoorzitters bij de benoemingen van ministers, worden negatief beoordeeld.

Negatieve gevoelens zijn voor een stuk inherent aan een democratie, maar toch keken de onderzoekers zelf op van de resultaten, stellen politicologen Karen Celis (VUB) en Jean-Benoit Pilet (ULB). “We waren heel erg verrast door het feit dat de nuancering zit tussen negatief en heel negatief. We weten dat politiek, net als economie, een belangrijke psychologische dimensie heeft. De belangen van de burger kunnen objectief gezien goed behartigd worden, maar toch kan die zich niet goed vertegenwoordigd voelen. Maar dat burgers zo negatief kijken naar de actoren in het spel, de politieke partijen en de politici, was ook voor ons nieuw.”

Politici moeten dan ook goed beseffen dat alles wat sindsdien gebeurde – zoals de regeringsvorming die maar niet wil lukken – ook door die negatieve bril bekeken wordt, zegt Celis. “Een aantal burgers ziet de politicus als iemand die niet te vertrouwen is, ‘een prutser die te veel geld verdient zonder er eigenlijk iets van te bakken’. Het zou een heel ander verhaal zijn, mocht die burger dat bekijken met veel welwillendheid. Als die politici krediet zou geven. Maar dat is op dit moment dus zeker niet het geval. Politici moeten zich daarvan bewust zijn.”