Het middel tegen het coronavirus bestaat misschien al lang

Vind tussen de talloze bestaande virusremmers, afweeroppeppers en enzymblokkeerders maar eens iets wat de nieuwe longziekte covid-19 tegengaat. Al zo’n 170 patiëntenonderzoeken zijn er in China gaande of aangekondigd, naar ruim vijftig stoffen en behandelingen. Op de lijst staan tamelijk esoterische zaken zoals acupressuur en ‘gedroogd antiverouderingspoeder’, maar ook moderne middelen zoals ebolamedicijnen en hepatitisremmers.

Een kopgroep van kansrijke stoffen begint zich af te tekenen. Een rondleiding.

1. De oude redder

Talloze levens moet het antimalariamiddel chloroquine, sinds 1934 op de markt, al hebben gered. Belgische wetenschappers ontdekten in 2004 dat het middel ook werkt bij bloedmonsters besmet met het nauw aan het nieuwe coronavirus verwante sarsvirus. De sarsepidemie was toen echter al voorbij.

Nu is het tijd voor een herkansing. Volgens een Chinees-Belgisch onderzoek werkt chloroquine in gekweekte cellen ook tegen het nieuwe coronavirus. En dat doet het eveneens in patiënten, maakte een Chinees expertteam deze week bekend, overigens zonder er cijfers bij te noemen. Het team zal aanraden chloroquine in de behandelrichtlijn op te nemen. Voordeel: het middel is zeer goedkoop.

2. De hiv-remmers

Een andere kanshebber is het duo ritonavir en lopinavir, een combinatie die onder de naam Kaletra wordt ingezet tegen hiv. De virusremmers bleken jaren geleden bij proefdieren al werkzaam tegen zowel het sars- als het mersvirus. China heeft dan ook liefst elf patiëntenproeven uitgeschreven rond de middelen.

Kaletra remt een enzym dat het virus nodig heeft om zich te vermenigvuldigen, en dat doen er meer: zo heeft China in de VS ook een lading Prezcobix besteld, een ander combinatiemiddel tegen hiv. Ook lopen er proeven met hiv-remmers met namen als toverspreuken: azvudine, emtricitabine, tenofovir, darunavir.

3. De ebolabestrijder

Het Amerikaanse middel remdesivir werkt tegen ebola en nipah, boekte in apenonderzoek wat succes tegen het mersvirus, en blijkt in kweekcellen ook het nieuwe virus behoorlijk te remmen. Niet vreemd dus dat zowel Chinese als Amerikaanse kenners patiëntenproeven met het middel aanraden. Nadeel is wel dat het middel nog niet eens officieel is toegelaten tot de markt. Oppassen met bijwerkingen dus, en afwachten of er snel genoeg van is te produceren.

4. De buitenstaanders

Er is ook nog de kans dat een middel opduikt dat we in het Westen nauwelijks kennen. Zoals het antiverkoudheidsmiddel favipiravir: net officieel in China goedgekeurd als het eerste middel tegen de nieuwe coronaziekte, nadat een patiëntenproef in Guangdong beloftevolle resultaten gaf.

In de noordelijke provincie Heilongjiang test men intussen ‘triazavirin’, een Russisch middel tegen tekenziekte. In de havenstad Hangzhou krijgen patiënten xofluza, een Japans antigriepmedicijn. En in meerdere ziekenhuizen test men arbidol, een veelzijdige Russische viruskiller die ook enigszins werkt tegen zika en ebola.

5. De kruidenmiddelen 

Volop ruimte is er in het land van de draak ook voor traditionele Chinese kruidengeneeskunst. Liefst een op de drie patiëntenproeven gaat erover. Zo worden sommige patiënten experimenteel behandeld met shuangluanglian, een mengsel van kamperfoelie en vermalen zaden, en andere met shenqi fuzheng, gemaakt van de wortel van de bergplantjes astragalus en dang shen.

Omstreden zijn zulke middelen ook, aangezien ze in westerse proeven meestal niet beter werken dan een placebo. Aan de andere kant: zeg nooit nooit. “Ik denk wel dat je kunt leren van de observaties die mensen menen te hebben”, zegt hoogleraar virologie Marion Koopmans (Erasmus MC). “Als je dat vervolgens onderzoekt volgens de wetenschappelijke methoden, dus eerst via cellijnen en proefdieren, denk ik: waarom niet? Penicilline is ook een natuurgeneesmiddel, zeg ik altijd maar.”

6. Het (nood)vaccin

In vakblad Science onthulden Amerikaanse wetenschappers intussen hoe het eiwit waarmee het coronavirus menselijke cellen ‘vastpakt’ er in detail uitziet. Dat biedt mogelijkheden: wellicht kan men het molecuul als ‘hengel’ gebruiken om antistoffen tegen het coronavirus uit het bloed te vissen van genezen patiënten. Die kan men vervolgens in theorie gebruiken als antiserum, om hulpverleners en artsen tijdelijk tegen het virus te immuniseren. Een volwaardig, langwerkend vaccin wordt pas op zijn vroegst eind april verwacht.