Duitsland wordt alweer opgeschrikt door een aanslag met rechts-extremistische motieven. De Alternative für Deutschland spelen daarbij een niet te onderschatten rol.
Woensdag schoot Tobias R. in de Duitse gemeente Hanau negen buitenlanders dood. Vervolgens beroofde hij zijn moeder en zichzelf van het leven. Het is vooralsnog onduidelijk of de man deel uitmaakte van terroristische organisatie, wel weten we dat hij een racistisch manifest achterliet en geloofde in complottheorieën.
Hier en daar wordt beweerd dat Tobias R. een lone wolf was. Maar dat klopt niet. Onder meer via YouTube maakte hij wel degelijk deel uit van een netwerk waarin zijn ideeën vorm kregen. Matthias Quent, een Duitse socioloog gespecialiseerd in haatmisdrijven, liet woensdagavond in het praatprogramma Maybret Illner optekenen dat – de paranoïde voorstellingen van Tobias R. ten spijt – racisme wel degelijk een centrale rol speelde bij de keuze van de slachtoffers. Dat diens handelingen een uitgesproken politieke component bevatten die onder meer voortkomt uit de vrees voor de ondergang van het Duitse Avondland.
Kortom, een individuele handeling met een motief dat niet geïsoleerd tot stand komt. Het is de derde door extreemrechts gemotiveerde aanslag op Duitse bodem in acht maanden tijd. Vorige week rolde de Duitse politie een extreemrechtse terreurcel op die aanslagen plande op moskeeën in heel het land. Midden vorig jaar werd Duitsland opgeschrikt door de moord op regeringspresident van Kassel Walter Lübcke, die in het land naam verwierf door zijn onverzettelijke weerstand tegen rechts-radicale groepen zoals Pegida.
Al in 2010 schreef partijideoloog Götz Kubitscheck Duitse Slachtoffers, Vreemde Daders waarin hij de eerste fase van een burgeroorlog tussen verschillende religies op Duitse bodem ontwaarde.
Vluchtelingencrisis
Na Hanau krijgt vooral de Alternative für Deutschland (AfD) de wind van voren. Is de partij rechtstreeks verantwoordelijk voor de handelingen van een individu? Uiteraard niet. Creëert de partij een politiek klimaat waarin het gebruik van geweld voor politieke doeleinden wordt gelegitimeerd? Helaas wel. Sinds haar ontstaan in 2013 is de AfD alsmaar verder opgeschoven naar de rechterrand van het politieke spectrum. Van professorenclub dat zich vooral bezighield met economische thema’s naar parlementsleden die oproepen om migranten aan de grens neer te schieten, vrouwen en kinderen incluis.
Met zulke uitspraken opent de partij deuren die in Duitsland lange tijd gesloten zijn gebleven. Uiteraard klopte de Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NPD) vroeger op nog rechtstere deuren, maar die geraakte op nationaal niveau nooit boven de kiesdrempel van vijf procent. Uit de lucht gevallen komt het succes van de Alternative für Deutschland echter niet. De vluchtelingencrisis, waar bondskanselier Angela Merkel verkeerdelijk verantwoordelijk voor wordt gehouden, heeft een aanzienlijke rol gespeeld.
Maar de kwestie gaat verder terug. Al in 2010 schreef partijideoloog Götz Kubitscheck het boek Duitse Slachtoffers, Vreemde Daders waarin hij de eerste fase van een burgeroorlog tussen verschillende religies op Duitse bodem ontwaarde. Een jaar later kwam de voormalige sociaaldemocraat Thilo Sarrazin met het boek Duitsland schaft zichzelf af op de proppen, een Duitse aanzet van de omvolkingstheorie die nadien internationale tractie zou krijgen. Het werk gaat meer dan 1,5 miljoen over de toonbank en is daarmee een van de best verkochte non-fictieboeken uit de geschiedenis van de Bondsrepubliek.
Autoritaire aspiraties
Tien jaar later zijn zulke overtuigingen gemeengoed bij de grootste oppositiepartij van het Duitse parlement. Enkel revolutionaire middelen volstaan nog om de Duitse staat in ere te herstellen, meent de partijtop. ‘We zijn de Götterdammerung van het geglobaliseerde multiculturalisme’, liet Björn Höcke, de voorzitter van de meest extreme factie in de partij, enkele jaren geleden optekenen. Mét verwijzing naar de vierde opera in Der Ring des Nibelungen van componist Richard Wagner, waarin het slotbedrijf de verlossing uit een helse tijd inluidt.
Net als Höcke koestert ook diens rechterhand Andreas Kalbitz subversieve ambities. ‘We zullen ons land terughalen zonder enig compromis, enkele kleine aanpassingen zullen niet volstaan. Onze heimat is niet onderhandelbaar’, klinkt het. En precies daar wringt het schoentje. Na de Tweede Wereldoorlog moest de nieuwe grondwet van de Bondsrepubliek ervoor zorgen dat de partij geen staat kon worden en omgekeerd.
Voor de AfD is parlementaire democratie geen systeem waarin partijen vreedzaam met elkaar debatteren over de uiteenlopende overtuigen van de mensen die ze vertegenwoordigen.
Maar voor de AfD is parlementaire democratie geen systeem waarin partijen vreedzaam met elkaar debatteren over de uiteenlopende overtuigen van de mensen die ze vertegenwoordigen. Wel vindt ze het een staatsvorm waarin de bevolking enkel van de AfD aansturing mag krijgen. Zowel in politiek als in maatschappelijk opzicht zweert de partij pluralisme af. Ideeën waarvan sommigen vinden dat ze in de praktijk moeten worden omgezet, met aanslagen tot gevolg.
Vanuit die optiek hoeft het niet te verbazen dat de Federale Dienst voor de Bescherming van de Grondwet sommige delen van de partij scherper in het oog houdt op verdenking van extremisme. Begin februari, nog voor de aanslag in Hanau, besloot de overheidsdienst om de controle op de partij verder op te drijven. Het recente ontslag van AfD-sympathisant en topambtenaar Hans-Georg Maaßen aan het hoofd van de Verfassungschutz speelt daarbij geen onbelangrijke rol.
In Thüringen, waar de christendemocraten en de liberalen vorige week nog een verboden verbond met de AfD van Höcke smeedden, hebben ze intussen hun les geleerd. Alle andere partijen sluiten een pact waarin samenwerking met de partij geen zeggenschap meer krijgt zolang die de huidige koers blijft aanhouden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
