De context van de intussen beruchte poppen is dit jaar wel anders. De begeleidende geldzakken en ratten zijn verdwenen en de figuren worden samen met andere bevolkingsgroepen in een soort van schietkraam geplaatst. 'Lachen met alles en iedereen is eigen aan carnaval. Nooit kwetsend maar altijd om het plezier', zegt een vertegenwoordiger van De Zwiejtollekes aan persagentschap Belga. 'We laten zien dat we met iedereen kunnen opschieten maar ons niet laten doen. Met de schietschijven op ons kostuum maken we ook van onszelf een mikpunt.'

Tijdens het carnavalsfeest op de Grote Markt zongen aanwezigen in groten getale 'Hey Jood', een parodie op het nummer 'Hey Jude' van The Beatles.

Joden en Unesco

Een andere carnavalsgroep, Lossendeirdeveirdeirdeir, koos als thema ‘Het Oilsjters Tribunool’. Vooraan een hele reeks geviseerde groepen: een grote Joodse beeltenis met opmerkelijk lange tenen. De wagen is een duidelijke verwijzing naar de kritiek die Aalst Carnaval vorig jaar uitlokte.

Die kritiek kostte de stad haar erkenning van immaterieel cultureel erfgoed bij Unesco. En dus is naast Joden ook Unesco een thema op verschillende wagens. De carnavalisten vragen zich af 'waar je nog mee mag lachen'. 'Maar het is zeker niet zo dat alle carnavalisten zich georganiseerd hebben om de Joden te viseren', zegt de De Standaard-journaliste die ter plaatse is in Aalst.

Pijpenkrullen

De leden van Lossendeirdeveirdeirdeir motiveren het gebruik van de karikatuur. ‘We lopen als rechters van de humor door de straat’, zeggen ze aan persagentschap Belga. ‘Jood, priester, moslim,... met Carnaval in Aalst wordt er met alles en iedereen gelachen. Het staat zelfs zo geschreven in het Aalsters wetboek van de humor.’

Naast hun praalwagen steken alvast talrijke carnavalisten de draak met de Joodse gemeenschap. Grote haakneuzen, pijpenkrullen en andere stereotypen duiken hier en daar op.

De Vismooil'n, de carnavalsgroep die vorig jaar de internationale rel veroorzaakte door Joodse karikaturen te omringen met geldkisten en muntstukken, kiest dit jaar voor een grote vogel op hun belangrijkste praalwagen. Omdat ze vinden dat Aalst vorig jaar vogelvrij is verklaard door de controverse. 'Hoge bomen vangen veel wind', klinkt het. 'Aalst is uniek in de wereld op gebied van spot en vrije meningsuiting.'

In een lang persbericht op haar website vraagt de Europese tak van het American Jewish Committee de Europese Unie om België te onderzoeken. ‘Wij veroordelen het antisemitische Aalst Carnaval, dat ongehinderd door de Belgische autoriteiten mocht plaatsvinden’, klinkt het.

Het American Jewish Committee is een Amerikaanse vereniging die de belangen van de Joodse gemeenschap behartigt. Ze werd opgericht in 1906 en wordt volgens een artikel in de krant The New York Times ‘algemeen beschouwd als de belangrijkste Joodse organisatie in de Verenigde Staten’.

De organisatie verwijst in haar tekst naar ‘kostuums van orthodoxe Joden, voorgesteld als levensgrote insecten - inclusief schilden en poten van papier-maché, die appeleren aan de ontmenselijking van Joden als ongedierte tijdens het Nazi-tijdperk’. (zie foto)

Volgens de carnavalisten in kwestie zelf verwijzen hun ‘mieren’-pakken naar het Aalsters voor ‘muur’, en beelden ze ‘klaagmuren’, dus ‘klaagmieren’ uit. Ze hebben ook zo’n 'klaagmuur' met zich mee in de stoet. Maar de carnavalisten geven ook zelf aan dat ze dit moeilijk uitgelegd krijgen aan buitenlandse journalisten.

Artikel 7

‘Op dit beschamende moment zijn de ogen van de wereld gericht op België’, zegt Daniel Schwammenthal, de directeur van de Europese tak van het AJC. ‘Omdat de Vlaamse en de federale Belgische autoriteiten weigerden om deze groteske publieke uiting van antisemitische haat te voorkomen - en haar in sommige gevallen zelfs ronduit steunden - moet de Europese Unie onmiddellijk een onderzoek instellen.’

‘De Europese Commissie moet een artikel 7-procedure overwegen’, aldus de AJC, ‘omdat de Belgische autoriteiten niets hebben gedaan om deze regelrechte antisemitische kostuums te voorkomen. Artikel 7 van het verdrag van de Europese Unie voorziet in een procedure om op te treden tegen een lidstaat wanneer die ‘de beginselen van vrijheid, democratie, eerbiediging van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, en van de rechtsstaat, op ernstige en voortdurende wijze schendt’.

‘Zelfs verhoogde politiebescherming’

‘Het is onbegrijpelijk dat 75 jaar na de bevrijding van Auschwitz zulke walgelijke uitingen van antisemitisme mochten plaatsvinden in het hart van Europa’, zegt Schwammenthal. ‘De anti-Joodse kostuums zetten aan tot haat, verspreiden complottheorieën en ridiculiseren Joodse gebruiken en tradities. Op enkele uitzonderingen na blijven Belgische politieke leiders onverklaarbaar stil over deze beschamende parade.’

‘Blijkbaar verdienden stereotiepen van Joden als ongedierte in de stad Aalst zelfs verhoogde politiebescherming’, besluit de AJC-directeur. ‘De EU moet een duidelijk signaal geven aan België dat dit gedrag geen plaats heeft in de EU.’

'Al die joden’, zucht een jonge Aalsterse op de stoel naast mij. Ik ben zonet naast haar gaan zitten op een lege plek in de tribune op het Statieplein, waar de carnavalsstoet een eerste keer een toonmoment heeft. Ik knik haar toe en bevestig: veel losse groepen zijn inderdaad op het thema ‘joden en Unesco’ gesprongen. Ik gok zelfs een derde van de bijna 190 groepen. ‘En dan?’, snauwt ze terug. ‘Trouwens, heb jij twintig euro betaald? Nee? Dan mag je hier niet zitten. Ge zijt duidelijk niet van hier.’

Unesco en de joden waren…gevoelige materie, zondag in Aalst. Het contrast tussen de openlijke satire in de stoet en de soms bitse reacties ernaast maakte duidelijk dat de sfeer niet altijd even ontspannen was. Verbaasd kun je daar moeilijk over zijn: het voorbije jaar en zeker de voorbije dagen bouwde de spanning rond het carnaval in Aalst verder op. Burgemeester Christoph D’Haese (N-VA) ontkende ook niet dat er een zekere zenuwachtigheid heerste. ‘Wat wil je, als de hele wereld met een vergrootglas naar je kijkt’, zei hij tijdens een laatste persmoment zondagnamiddag.

De belangstelling van internationale media wás groot: de stadsdienst van Aalst liet ons weten dat er twintig accreditaties voor buitenlandse media waren, wat een pak meer is dan voorgaande jaren. Niet dat de binnenstad meer journalisten dan carnavalisten telde. Maar passeerde er een losse groep die zich als jood had verkleed, dan snelden ze wel tevoorschijn met camera en micro.

Hoeden

‘Unesco ziet u, hier lacht men niet’. ‘Mazzel Torvs, schoenen voor lange tenen’. ‘Staate carnavalisten? Beltj ons! Mossad clean & protect verdelgt ze derekt!’. Van een ‘Oilsters mobiel meldpunt diskriminasje’ tot een piepschuimen klaagmuur: heel wat losse carnavalsgroepen, die zich traditiegetrouw tussen de 71 vaste, officiële groepen mengen, hadden duidelijk niet lang moeten nadenken over hun thema.

‘We geraken niet vooruit omdat we altijd maar interviews moeten geven’, zegt carnavalist Kris De Boeck, die voor de gelegenheid blonde pijpenkrullen draagt. ‘Maar we staan nog altijd achter onze outfit, ja. Niemand moet ons zeggen waar we wel en niet mee mogen lachen. Daarom hebben we dit bord vast: verboeden te zoagen, te kreften en te memmen. Dat is drie keer “stop met zagen”. De joden zouden beter eens voor hun eigen deur vegen in plaats van ons te zeggen wat gewenst en ongewenst gedrag is.’

Nog een losse groep die de aandacht trok, maar veel meer verdeelde reacties kreeg, waren de Kalisjekloesjers. Verkleed als ‘joodse mieren’ raakten ze volgens sommigen aan de kwetsende vergelijking van joden met ongedierte. ‘Nee, mier is het Aalsters voor muur’, zegt Dries – familienaam nievandoen – van de Kalisjekloesjers. ‘Dus klaagmuur wordt kloagmier. We vonden het grappig om ons daarbij als mieren te verkleden, maar we merken dat we dat van die muur en mier niet zo gemakkelijk uitgelegd krijgen aan buitenlandse journalisten. En achteraf gezien is zo’n sjtreimel (bonten, joodse hoed) helemaal niet handig als het stormt.’ Dat verklaart misschien waarom je ook in het publiek de joodse hoeden op een hand kon tellen, ondanks het feit dat Feestartikelen Liebaut de voorbije weken verklaarde dat hij er honderden van had verkocht.

Pizjeloe

Aalst opende naar aanleiding van carnaval een speciaal klachtenloket voor racisme en xenofobie. Daar was zondagavond rond het sluitingsuur van de krant nog geen enkele klacht binnengelopen. ‘Sowieso moet je voor een klacht ter plaatse komen’, zegt korpschef Jürgen Dhaene. ‘We moeten namelijk een pv opmaken en alle identiteitsgegevens noteren. Inbellen vanuit Australië heeft dus geen zin.’

Een officiële klacht is er niet, maar kritiek is er wel. Cnaan LiphShiz van The Jewish Telegraphic Agency begrijpt beide kanten. ‘Ik begrijp de carnavalisten, maar ik begrijp ook de joodse gemeenschap’, vertelt hij. ‘Ik heb veel humor en satire gezien, maar anderzijds zag ik ook enkele aanstootgevende zinnen en beelden.’ Op de kar met de piepschuimen klaagmuur staat te lezen ‘Ge zou ook kloagen als ze in uwe pizjeloe snijden’.

‘Prijzen voor fijngevoeligheid gaan we hier niet winnen, maar ik blijf oproepen om gevoeligheden te respecteren,’ reageerde burgemeester Christoph D’Haese nog. ‘Ik heb duizenden carnavalisten gezien die dat begrepen hebben, maar als er een paar tussen zitten bij wie dat niet het geval is, kan ik daar niet verantwoordelijk voor worden gesteld.’