Britta Cloetens is officieel doodverklaard, maar wanneer kan dat als er geen lichaam is gevonden?

Vele kilometers hebben de speurders met verdachte Tijl Teckmans rondgereden in de Ardennen, in de hoop dat hij de omgeving zou herkennen. Maar tevergeefs, het lichaam van Britta Cloetens blijft onvindbaar. Toch zijn er genoeg bewijzen tegen de verdachte om hem in 2015 voor het hof van assisen te brengen. In de laatste aflevering blikken onder meer Jef Vermassen, advocaat van de familie, en Jan De Man, advocaat van Tijl Teckmans, terug op het proces en het onderzoek.

Lees verder onder de foto. 

Na het proces starten de ouders van Britta een juridische procedure om haar officieel te laten doodverklaren. Ze krijgt symbolisch een laatste rustplaats op een begraafplaats bij Antwerpen.

Bekijk de getuigenis van de moeder van Britta Cloetens hieronder en lees daarna verder:

Het verhaal van de onrustwekkende verdwijning van Britta Cloetens geeft naast het menselijke drama ook aan welke administratieve problemen er rijzen zolang een overledene niet is teruggevonden. Bovenop de psychologische onzekerheid komt er de rechtsonzekerheid.

Hoe vreemd dat ook mag klinken, maar de ene dood is de andere niet. Minstens in de administratieve afhandeling is er een verschil. Dat verschil wordt al gemaakt in de doodsoorzaak. Britta Cloetens werd vermoord en nooit teruggevonden maar er zijn bijvoorbeeld ook alzheimerpatiënten die gaan wandelen en nooit nog terugkeerden of wereldreizigers die van de aardbol verdwenen lijken. 

In juridische termen is dit het verschil tussen ‘vermiste personen’ en ‘afwezige personen’. In het eerste geval is er eigenlijk zekerheid over het overlijden, in het tweede geval is er vooral onzekerheid.  

In principe wordt een overlijden officieel vastgesteld door een arts (en een ambtenaar van de burgerlijke stand bevestigt dat in een overlijdensakte). Maar een arts kan dat evident pas doen als hij het lichaam kan onderzoeken. Zo lang dat niet kan gebeuren, omdat het lichaam er niet is, is er een probleem waarvan de gevolgen zich lange tijd kunnen laten voelen.  

Een overlijdensakte maakt vooral het verschil voor de nabestaanden die bijvoorbeeld geen premie krijgen als er een levensverzekering is, de goederen van de overleden kunnen niet verdeeld worden, in het geval van minderjarige kinderen kan er geen voogd aangesteld worden, er zijn problemen voor het pensioen, er blijft post komen op naam van de vermiste, enzovoort. 

Het is een erg delicate kwestie want niemand wil nodeloos leed toevoegen. Anderzijds moet vermeden worden dat er fraude gepleegd wordt. Denk in dit verband aan de Belgische IS-strijders die het (valse) bericht de wereld insturen dat ze dood zijn. En vanaf wanneer kan men zeker zijn dat de vermiste niet meer opdaagt? En wat als dat alsnog gebeurt?  

Tot in 2007 werd deze materie geregeld door de Code Napoleon (uit 1804) die dit probleem vooral zag in termen van soldaten die niet of veel later terugkeerden van het front. Pas in 2007, drie jaar na de tsunami in Azië, kwam er een herziening die ook oog heeft voor actuele kwesties. Maar het verschil tussen realiteit en papieren realiteit blijft erg moeilijk.  

Een beknopt overzicht van de regeling.  

Een vermoeden van afwezigheid kan door de rechtbank omgezet worden in een ‘verklaring van afwezigheid’. De familierechtbank kan dat doen vijf jaar na het vonnis van ‘vermoeden van afwezigheid’ of wanneer er zeven jaar verlopen is sinds men voor het laatst nieuws ontvangen heeft van de vermiste.  

Theoretisch wil men de mogelijkheid open laten dat de vermiste persoon hierop kan reageren. Deze ‘verklaring van afwezigheid’ wordt om die reden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en omdat de kans klein is dat gewone stervelingen het Belgisch Staatsblad lezen, wordt de maatregel ook gepubliceerd in twee dagbladen.  

Als er geen reactie komt, kan de ‘verklaring van afwezigheid’ een jaar later definitief worden. Die beslissing wordt dan ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand en heeft vanaf die datum dezelfde gevolgen als een overlijden. Dat betekent dat de erfenis kan verdeeld worden, het huwelijk ontbonden, eventueel een voogd kan aangesteld worden voor minderjarige kinderen…  

Als er zekerheid is over het overlijden maar geen lichaam teruggevonden wordt, is er de zogenaamde 'gerechtelijke verklaring van overlijden'. Deze verklaring is bedoeld voor personen die in levensbedreigende omstandigheden verdwenen zijn. Denk aan mensen waarvan men met zekerheid weet dat ze overleden zijn maar waarbij het niet mogelijk is om hun overlijden vast te stellen. Dat is onmogelijk omdat het lichaam niet werd teruggevonden of niet kon worden geïdentificeerd.

Concreet: de tsunamiramp in Azië, de terroristische aanslag op de Twintowers in Amerika, vliegtuigongevallen … Ook al vindt men geen stoffelijke resten van de slachtoffers, uit alles blijkt hun overlijden.  

Britta Cloetens is ook zo iemand. Zij werd in 2015, kort na het assisenproces waarbij Tijl Teckmans werd veroordeeld voor haar dood, officieel dood verklaard.  

Ander bekend voorbeeld: de verdwijning van Kim en Ken. Ken Heyrman die samen met zijn zus Kim, in 1994 in Antwerpen verdween en ook nooit werd teruggevonden, werd pas in 2014, twintig jaar na de feiten, door de rechtbank officieel overleden verklaard. (Het stoffelijk overschot van Kim werd wel teruggevonden.)  

Deze beslissing is eigenlijk hetzelfde als een akte van overlijden en heeft dus ook dezelfde gevolgen als een overlijden.  

De procedure is vooral bedoeld om mensen zekerheid te geven. Al houdt men tegelijk rekening met de mogelijkheid dat de 'afwezig verklaarde' terugkeert of het bewijs van zijn bestaan alsnog geleverd wordt. Met andere woorden, de maatregel kan ongedaan gemaakt worden, de dood verklaarde kan administratief terug levend verklaard worden.  

De ‘vermiste’ persoon moet daarvoor een procedure starten en aan de rechtbank vragen zijn goederen (die ondertussen verdeeld zijn) terug te krijgen (of ten minste de waarde ervan). Er wordt ook een einde gemaakt aan de maatregelen ten aanzien van de minderjarige kinderen maar het huwelijk blijft wel ontbonden.  

Voor zover wij konden nagaan, is dat laatste de jongste decennia nooit gebeurd. Ook de procedure van ‘afwezig verklaren’ en ‘dood verklaren’ is erg uitzonderlijk en wordt in de praktijk vooral gevraagd om erfeniskwesties te kunnen oplossen.  

"De verdwijning van Britta Cloetens", vanavond om 21u25 op Eén. U kan ook alle afleveringen bekijken via VRT NU.