Opgestapte directie en bakken kritiek bij Franse Oscars: Roman Polanski zorgt voor ‘Césars of Shame’

Roman Polanski kwam voor het eerst onder vuur te liggen eind jaren 70. De regisseur, bekend van films als ‘Chinatown’ en ‘The Pianist’, werd in 1977 door de Amerikaanse  politie gearresteerd voor de verkrachting van de 13-jarige Samantha Gailey. Als fotograaf bij het blad Vogue maakte hij toen beelden van het model. Polanski bekende dat hij onwettige seksuele gemeenschap had gehad met een minderjarige. Toen duidelijk werd dat hem een lange gevangenisstraf boven het hoofd hing, vluchtte hij echter naar Frankrijk, zodat hij niet aan de VS kon worden uitgeleverd. 

Ook de laatste jaren bleef het klachten regenen tegen de regisseur. In 2010 verklaarde de Britse actrice Charlotte Lewis dat ze als 16-jarige door Polanski was verkracht. En na het uitbreken van de #MeToo-beweging volgden nog negen beschuldigingen. 

Polanski ontkende de nieuwe aantijgingen en bleef intussen ijverig films maken, die vaak op positieve recensies konden rekenen. Ook zijn laatste prent ‘J’accuse’ - met als internationale titel ‘An Officer and a Spy’ - viel in de smaak. De film over de Dreyfus-affaire was een kaskraker in Frankrijk en werd daarom bekroond met 12 nominaties voor de Césars, onder andere in de belangrijke categorieën ‘beste film’ en ‘beste regisseur’. 

_{(Lees verder onder de trailer.)}

Dat de film op zoveel prijzen kans maakt, doet de wenkbrauwen fronsen. Zeker omdat er net voor de release een nieuw vermeend slachtoffer van Polanski een getuigenis deelde. Fotografe Valentine Monnier onthulde dat de regisseur haar verkracht heeft in een skiresort in Zwitersland toen ze 18 was. “Hij probeerde me een pilletje te geven en sloeg me, tot ik me overgaf. Daarna verkrachtte hij me”, vertelde ze. 

De advocaat van Polanski deed het verhaal van Monnier af als leugen, maar toch wierpen de beschuldigingen een donkere schaduw op de film. De promo werd beperkt en sommige vertoningen werden geannuleerd nadat feministische actievoerders de toegang tot de bioscoopzalen blokkeerden. Toch scoorde het historische drama goed aan de kassa, want er werden meer dan 1,5 miljoen tickets verkocht. 

Van zodra de nominaties voor ‘J’accuse’ bekendgemaakt werden, ontstond er een golf van kritiek. Zo noemde de  actiegroep Osez Le Féminisme het een beschamende vertoning. “Polanski prijzen betekent zoveel als zijn slachtoffers het zwijgen opleggen. Hebben we dan niets geleerd van #MeToo? Terwijl in Amerika filmproducent Harvey Weinstein in de gevangenis belandt en de Franse actrice Adèle Haenel openlijk getuigd heeft over haar aanranding, gaan de Césars een kindermisbruiker op de vlucht in de bloemetjes zetten.” Haenel, die ook genomineerd is voor een César in de categorie ‘beste actrice’, vertelde vorig jaar dat ze op haar twaalfde seksueel aangerand werd door de Franse regisseur Christophe Ruggia. 

De controverse is ook te zien in het straatbeeld van Parijs, waar de Césars uitgereikt worden. De afgelopen weken verschenen in graffiti de woorden ‘Polanski violeur’ (‘Polanski verkrachter’) en ‘Violanski’. De regisseur liet intussen weten dat hij de ceremonie niet zal bijwonen. “We weten van tevoren hoe die avond zou verlopen”, duidde hij z’n beslissing. “Sommige activisten dreigen me publiekelijk te lynchen.”

_{(Lees verder onder de foto.)}

De Académie des Arts et Techniques du Cinema, die instaat voor de nominaties, zag initieel geen probleem in hun keuze. “De uitreiking van de Césars is geen instelling die een morele positie moet innemen. Er zijn trouwens anderhalf miljoen Fransen deze film gaan bekijken”, vertelde voorzitter Alain Terzian in een interview. 

Het protest bleef echter aanzwellen. Zo riepen verschillende feministische organisaties de 4.700 leden op om niet te stemmen op ‘J’accuse’. “Als verkrachting een kunstvorm is, geef dan alle Césars aan Polanski”, klonk het in een open brief, die onder meer ondertekend werd door de Parijse wethouder voor gelijkheid tussen vrouwen en mannen. De filmprijzen werden online al snel omgedoopt tot de “Césars of Shame”. 

Naast protest over de nominaties voor Polanski kreeg de Académie ook nog andere kritiek te verduren. 400 vooraanstaande filmmakers en acteurs schreven in een open brief dat de Académie “elitair en gesloten” is. “Er is bij de organisatie een gebrek aan gendergelijkheid, etnische diversiteit en transparantie. Het management is ondoorzichtig”, klonk het. 

Het voltallige bestuur van de Césars bezweek onder de druk en nam midden februari collectief ontslag. “Zodat de sereniteit zou terugkeren en de cinema een feest kan blijven”, klonk het in een verklaring. Ondanks die beslissing zal de sfeer vrijdagavond ontzettend geladen zijn. Zo zullen er verschillende protesten zijn aan de concertzaal Salle Pleyel, waar de filmprijzen worden uitgereikt. Wie een prijs wint, hangt af van de 4.700 stemgerechtigde filmprofessionals. Als ‘J’accuse’ een erkenning krijgt, zal dat sowieso als een statement opgevat worden.