Waarom Bart De Wever zo afgeeft op Gwendolyn Rutten

“Guess what, ik ben een mens. En zoals alle mensen heb ik sterktes en zwaktes”, vertelde de Amerikaanse oud-presidentskandidate Hillary Clinton afgelopen week bij de voor­stelling van haar biografische documentaire Hillary op het filmfestival van Berlijn. “Boven­dien stelde ik me kandidaat in een tijd waarin er nauwelijks vrouwen meedongen naar de hoogste positie in ons politieke systeem. Ik wekte dus hevige reacties op.”

Voor de nederlaag van Clinton tegen Donald Trump, inmiddels alweer drieënhalf jaar geleden, vallen vele oorzaken te bedenken. Het falen van Clinton zelf, onderschatte anti-establishmentgevoelens en fake-­news-­campagnes... Speelde ook het vrouw-zijn mee in het nadeel van Clinton? Vast en zeker.

Van de voormalige presidentskandidate Hillary Clinton naar de binnenkort voormalige partijvoorzitter Gwendolyn Rutten is het een flinke stap. Maar, als je het verschil in schaal buiten beschouwing laat, dan zie je ook gelijkenissen. Hun beider politieke overtuiging biedt een nogal hybride mix van rechts en linksiger liberalisme en feminisme. Ze hebben daarbij geen van beiden een vlekkeloos parcours gereden. En ze hebben allebei ondervonden dat vrouw zijn nog altijd een handicap is in de politiek in hun land.

Bij Rutten werd dat duidelijk in haar confrontatie met Bart De Wever. Sinds de Open Vld-voorzitter het aandurfde om met PS-informateur Paul Magnette mee te denken over een regering zonder N-VA, neemt haar collega De Wever haar onophoudelijk op de korrel. Inhoudelijk is dat best opmerkelijk. In een recent interview in Het Laatste Nieuws bood De Wever juist datgene aan wat hij Rutten verwijt: zelf premier worden en een deal met de PS maken.

De verwijten hebben evenwel succes, zou je kunnen zeggen, afgaande op het enigszins in mineur eindigende voorzitterschap van Rutten. De tactiek die De Wever hanteert, komt wel vaker terug. Eerst laat hij een hardnekkig gerucht verspreiden: Gwendolyn Rutten verpatst haar partijstandpunten voor de belofte van het premierschap! Dan hamert hij dat frame er zelf onophoudelijk in.

In elke publieke interventie van De Wever sinds zijn nieuwjaarstoespraak komt hij er op terug. Zelfs nu Rutten haar exit aan het hoofd van de partij heeft aangekondigd, kon de N-VA het niet laten op sociale media nog eens flink na te trappen met een op Rutten toegespitst filmpje, met alweer dezelfde conclusie: postjes boven principes. (Waarop Open Vld zich revancheerde en plots de stabiliteit in de Vlaamse regering een aandachtspunt werd.)

Bekijk je het van de optimistische, emancipatorische kant, dan zou Rutten de hardnekkige aanvallen als een compliment kunnen aanvaarden. Dat ze zo agressief en zo persoonlijk wordt aangepakt – even hard als Kris Peeters (CD&V), zeg maar – zou dan bewijzen dat ze er helemaal bijhoort.

Boven het maaiveld

Maar er is meer. Rutten is niet de eerste politica die zo stevig wordt aangevallen vanuit de N-VA-top. Er zit een patroon van geniepigheid en genadeloosheid in de manier waarop de N-VA vrouwelijke tegenstrevers probeert uit te schakelen. En dus is de vraag: heeft Bart De Wever een probleem met sterke vrouwen (of met vrouwen in sterke posities)?

De eerste die de toorn van De Wever mocht ondergaan, was Caroline Gennez (sp.a). In 2009 maakten de jonge partijvoorzitters De Wever en Gennez samen met Kris Peeters eensgezind en blijmoedig een Vlaamse regering. Een coalitie met Vlaams-­nationalisten en socialisten? Niemand die daar toen, toch nog maar tien jaar geleden, graten in zag. De sfeer van vernieuwing verdampte snel. Ook toen werd het meningsverschil persoonlijk gespeeld. Ook toen werd een geruchtencampagne op gang getrokken om de vrouwelijke partijvoorzitter te destabiliseren. Ook toen met succes.

Of neem Meyrem Almaci. Toen haar partij Groen in 2017 een hogere vlucht begon te nemen en in Antwerpen mogelijk de spil kon worden van een alternatieve coalitie zonder N-VA, dook toenmalig N-VA-Kamerlid Peter Dedecker plotsklaps een vraag van Almaci uit 2014 op om de kosten van kinderopvang tijdens de gemeenteraadszittingen terugbetaald te krijgen. Almaci kreeg die terugbetaling niet, maar het beeld dat ook zij meegraait was wel vakkundig neergezet. Dedecker kon zijn aanval plaatsen dankzij inkijk in intern mailverkeer tussen de Groen-voorzitster en de Antwerpse stadsadministratie. Van wie zou de N-VA’er toegang tot die privé­gegevens gekregen hebben? Even denken, wie zit er aan het hoofd van het Antwerpse stadsbestuur? Ja, juist…

Zeker, Bart De Wever durft hard uit te halen naar iedereen die zijn positie bedreigt in het hart van de politieke macht. En als een vrouw het hoofd boven het maaiveld uitsteekt, misschien toch nog een tikje harder. De vraag naar een verklaring daarvoor valt niet zo eenvoudig te beantwoorden. De N-VA is ook een partij met mondige vrouwelijke politici, van Valerie Van Peel tot Zuhal Demir. Met het ‘Nieuwe Vlaamse Feminisme’ zetten ze zelfs hun eigen branche van het feminisme in de markt, samen met Assita Kanko en Darya Safai. Al dient opgemerkt dat de strijd om vrouwen­rechten vooral relevant gevonden wordt als hij kan verbonden worden aan islam- of migratiekritiek.

In de machinekamer van de partijtop, waar de strategische beslissingen genomen worden, zijn het nog altijd mannen die de dienst uitmaken. Dat spoort met de conservatieve, nog veeleer patriarchale visie op samenleving en politiek die De Wever & co. aanhangen. In die visie staat de leider centraal, verheven op een schild. Typisch is die leider een man. Vrouwen die die macht uitdagen, worden dan om twee redenen geviseerd: omdat ze de uitdager zijn en omdat ze als vrouw de uitzondering zijn.

Die uitzonderlijke positie maakt vrouwen kwetsbaar. Tegenover de eigen achterban moeten ze toch nog vaker bewijzen dat ook zij het kunnen, ‘macht hebben’. En dus is die achterban sneller aan het twijfelen te krijgen. Precies die kwetsbare plek buit De Wever, die graag naar politiek kijkt als naar krijgskunde, uit.

Op dit moment is de trouwste bondgenoot van De Wever in de Wetstraat opnieuw een vrouw. Hilde Crevits (CD&V) heeft zowat eigenhandig het lot van haar partij verbonden aan dat van de N-VA. Bij deze is ze gewaarschuwd.